سود های کلان در بازار کاغذ یاطله
با وجود ظرفیت بالقوه‌ای که در صنعت تولید کاغذ ایران تجمیع شده، آنچه در عمل رخ داده، تامین بخش قابل توجهی از نیاز کشور از طریق واردات است و در شرایطی که دولت، در زمان تحریم، سختی زیادی برای تامین منابع مالی مورد نیاز در تامین کاغذ تحمل می‌کند، به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از این واردات عملا در مسیر مدنظر استفاده نمی‌شوند و در این بین دلالان کاغذ بیشترین سود را می‌برند. نگاهی به سایت‌های آگهی و تبلیغاتی نشان می‌دهد، تعداد زیادی از دلالان کاغذ به دنبال خرید روزنامه‌ها و مجلات باطله در حجم کلان هستند و در این فرآیند سودی بسیار کلان به جیب می‌زنند.
چاپ و نشر به نقل از گسترش نیوز: نبود سرمایه‌گذاری لازم و نرسیدن فناوری‌های نوین، اصلی‌ترین عواملی هستند که در فرآیند تولید کاغذ و گسترش فعالیت شرکت‌های داخلی در این زمینه مانع ایجاد کرده‌اند. نیاز ایران به دریافت فناوری‌های نوین باعث شده، ارتباط‌گیری با طرف‌های خارجی اهمیت پیدا کند و در سال‌های گذشته، تحریم و محدودیت‌هایی که برای ایران در ارتباط‌گیری با خارجی‌ها به وجود آمده، مانعی مهم در این مسیر ایجاد کرده است. همین امر ایران را به واردکننده عمده کاغذ تبدیل کرده و همین امر، ارتباطی قابل توجه میان قیمت ارز و قیمت تمام شده کاغذ به وجود آورده است.
سال گذشته و به دنبال رشد قابل توجه نرخ ارز، قیمت کاغذ نیز در ایران افزایشی جدی پیدا کرد و دولت برای مدیریت این بازار و تامین نیاز صنعت نشر کشور، بخشی از سهم ارز ۴۲۰۰ تومانی را به این بخش تخصیص داد.
هرچند در ماه‌های بعد، تغییراتی در نحوه تخصیص این ارز به وجود آمد، اما آمارهایی که از میزان واردات کاغذ در سال ۹۷ منتشر شد، نشان از رشد قابل توجه واردات کاغذ در سال گذشته داشت. جدول وزنی ارایه شده از سوی دولت نشان می‌دهد که از ابتدای سال ۹۷ تا اردیبهشت امسال حدود ۲۳۱ هزار تن واردات کاغذ انجام شده است. در سال ۹۷ مجموع واردات حوزه کاغذ (اعم از انواع کاغذ، ماشین‌آلات و خمیر کاغذ) ۸۱۲ میلیون دلار بوده که نسبت به واردات ۵۷۳ میلیون دلاری سال ۹۶ حدود ۴۱ درصد افزایش یافته است.
معضل باطله‌ها
با افزایش قابل توجه قیمت کاغذ در بازار آزاد، دولت در سال ۹۷ تلاش کرد تمهیدات حمایتی خود از مطبوعات را با تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی و تزریق کاغذ به آنها اجرایی کند و به این ترتیب بخش قابل توجهی از ناشران، روزنامه‌ها و مجلات در سالی که گذشت، سهمیه حمایتی خود از کاغذ را دریافت کردند.
هرچند در گام نخست، این سیاست حمایتی توانست، لااقل بخشی از مشکلات ناشران را حل کند اما آنچه در عملکرد بهینه این سیاست ابهام به وجود آورد، میزان کارایی مطبوعات و نشریه‌هایی بود که از حمایت‌های دولتی بهره‌مند می‌شدند.
با وجود آنکه تحت تاثیر کاهش قابل توجه مخاطبان نشریات چاپی، تیراژ نشریات پایین آمده اما هنوز تعداد زیادی از نشریات و مجلات، با اقبال کم مخاطبان، مهر برگشتی و باطله می‌خورند و به این ترتیب در کنار هزینه بالای جمع‌آوری دوباره آنها، این سوال به وجود می‌آید که باید با این کاغذهای باطله چه کرد؟ تخمیر کاغذ و استفاده دوباره آنها در برخی بخش‌ها، گزینه‌ای است که بسیاری فعالان در این حوزه به آن می‌اندیشند اما در عمل، گزینه‌های دیگری نیز مطرح شده که به نظر به شکلی چراغ خاموش، برای تعدادی دلال سود قابل توجهی به همراه می‌آورد.
باطله‌های شما را خریداریم
با رشد قابل توجه تبلیغات مجازی در سال‌های گذشته، امروز دلالان کاغذ نیز بخش زیادی از بازاریابی خود را از این طریق انجام می‌دهند. بررسی وضعیت یکی از این سایت‌های پرطرفدار تبلیغاتی نشان می‌دهد که در طول روز تعداد قابل توجهی تبلیغات برای خرید کاغذ و روزنامه‌های باطله در آن قرار می‌گیرد. این خریداران در آگهی‌های خود اعلام می‌کنند که کاغذهای باطله در هر قطع و تناژی را خریدارند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، با دریافت کاغذها، به شکل نقدی با فروشنده تسویه می‌کنند.
نبود نظارت بر فعالیت این افراد باعث شده قیمت‌هایی که به متقاضی فروش ارایه می‌شود بسیار متفاوت باشد. یکی از این دلالان اعلام کرد که قیمت هر کیلو کاغذ باطله چهار هزارتومان است و یکی دیگر از دلال‌ها نیز اعلام کرد در صورتی که کاغذ باطله مرغوب باشد، حاضر است تا کیلویی پنج هزار تومان نیز برای این اجناس هزینه کند. با توجه به اینکه این کاغذها در فرآیند اسباب‌کشی یا جابه‌جایی محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، نوع کاغذ و چاپ انجام شده روی آن، در قیمت ارایه شده از سوی دلالان تاثیر دارد. کاغذ چاپ روزنامه در میان آنها بیشترین طرفدار را دارد و بالاترین قیمت را کسب می‌کند و پس از آن کاغذ کتاب قرار دارد. کاغذهای چاپ گلاسه یا روغنی که ماندگاری کمتر در سردخانه محصولات کشاورزی دارند، قیمت کمتری دارند.
سود ۳۰۰ درصدی، رشد قیمت پنج برابری
دلال‌های حوزه کاغذ در فرآیند مذاکره امکان چانه‌زنی قابل توجهی به فروشندگان خرد می‌دهند و در صورت دیدار حضوری، حتی قیمت اعلامی خود را در هر کیلو بین هزار تا دو هزار تومان افزایش می‌دهند، علت این انعطاف قیمتی، سود قابل توجهی است که در زمان فروش به کشاورزان به دست می‌آورند.
گفت‌وگو با یکی از کشاورزان فعال در استان تهران نشان می‌دهد که قیمت کاغذ روزنامه‌ای که در نهایت به دست کشاورز می‌رسد، در هر کیلو به ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان نیز می‌رسد.
فرایندی که نشان می‌دهد رقم نهایی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، نشان از آن دارد که کاغذها از زمان تحویل‌گیری از رسانه‌ها و فروشندگان با چند مرحله دست به دست شدن به فروش می‌رسند و این دلال‌های خریدار کاغذ از فروشندگان خرد هستند که در این میان سودی کلان به جیب می‌زنند. به این ترتیب برخی دلالان کاغذ که خرید خود را از فروشندگان خرد کاغذ داشته‌اند تا زمانی که به دست کشاورز برسد، رشد قیمت ۳۰۰ درصدی پیدا می‌کند و در این فرآیند، هر هزینه، سودی سه برابری خواهد داشت. سودی که به جیب دلالان کاغذ و خرده‌فروشان می‌رود و رسانه‌ها هیچ نقشی در این قیمت‌ها ندارند. در کنار کاغذ روزنامه، کاغذهای گراف نیز بین کشاورزان بسیار محبوب است.
این کاغذ که در سردخانه کارایی زیادی دارد، در هر کیلو با قیمت ۲۱ هزار تومان به فروش می‌رسد و بر اساس اظهارات این کشاورز، مغازه‌هایی مستقیما به فروش این کاغذ اشتغال دارند. در کنار سود قابل توجهی که در فرآیند خرید و فروش کاغذ به دست می‌آید، رشد قیمتی این کالا نیز از سال گذشته تا امروز، بسیار قابل توجه بوده است.
بر این اساس کشاورزان سال گذشته هر کیلو کاغذ روزنامه را حدود ۲۵۰۰ تومان و هر کیلو کاغذ گراف را حدودا هشت هزار تومان می‌خریدند و به این ترتیب، تحت تاثیر افزایش قیمت‌ها در سال گذشته، دلالان کاغذ نیز قیمت‌ها را به شکل قابل توجهی بالا برده‌اند. به این ترتیب قیمت کاغذ باطله در یک‌سال، پنج برابر و قیمت کاغذ گراف در یک‌سال حدود ۲.۵ برابر شده است.
هر چند عملا بسیاری از کاغذهای باطله، هیچ امکانی برای چاپ و استفاده مجدد ندارند و قطعا گزینه‌هایی که به استفاده دوباره از آنها منجر می‌شود، می‌تواند لااقل بخشی از هزینه تولید یا واردات کاغذ را جبران کند، اما به نظر می‌رسد با توجه به نبود نظارت کافی، تعداد محدودی از دلالان، از این فرآیند سودی قابل توجه به دست می‌آورند و با توجه به اینکه بخش زیادی از این کاغذها وارداتی بوده و حتی ارز حمایتی ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده‌اند، عملا با هزینه از بودجه عمومی کشور، سودی در فضای غیرشفاف به جیب تعداد محدودی از دلالان می‌رود و کاغذهایی که با هزینه قابل توجه به کشور وارد شده و بنا بوده در تولید محصولات فرهنگی مصرف شوند، در نهایت مقصدی جز سردخانه‌های محصولات کشاورزی ندارند.
