ماشین سازی حرفه و فن؛ تولید به توان همت

ماشین سازی حرفه و فن؛ چهار دهه ماندن بر مدار تولید و با تمام مصائب مبارزه کردن کار کوچکی نیست. تولیدکننده داخلی باید با چین بجنگد، فشار اقتصادی را متحمل شود، حواسش به دل نازک کارگر باشد و در عین حال مشتری مداری هم بکند. اراده و خواستن نمی گذارند او به زانو درآید؛ مشکلات عدیده اند اما حریف همتش نمی شوند؛ او از تاریخ کشورش صبر و استقامت آموخته و تسلیم بلد نیست.

نیاز پوشانی

بنده داود تات داودی هستم؛ کارم را از سال ۱۳۵۶ با تأسیس ماشین سازی حرفه و فن آغاز کردم. در آغاز دستگاه های چسب زنی کوچک که در صحافی استفاده می شود تولید می کردیم و این روند تا وقوع انقلاب اسلامی ادامه داشت. پس از انقلاب ۵۷ وضعیت تغییر کرد و همه چیز از جمله صنعت دگرگون شد. قرار بر خودکفایی بود و این برنامه به خوبی از طرف دولت پیگیری می شد. آن ها سراغ ما آمدند و از تولیداتمان جویا شدند؛ گفتند محصولاتی را که عرضه می کنید نام ببرید تا جلوی واردات آن گرفته شود. برنامه خودکفایی با کنترل واردات و مبارزه با قاچاق مرزی در پی شکوفایی صنعت بود و به حق هم تا حدود زیادی موفق شد.

همه چیز رو به توسعه بود تا اینکه جنگ تحمیلی پیش آمد. با وقوع جنگ تمرکز ما از ساخت ماشین های مورد استفاده در چاپ به ساخت ابزار و دستگاه های جنگی تغییر پیدا کرد. مثلاً یکی از آن‌ها دستگاهی بود که کاغذهای دینامیت را پارافینه می کرد؛ این دستگاه در اصل ساخت سوئد بود که قیمت بسیار بالایی داشت و در هنگام جنگ هم تحریم هایی برای ورود آن وجود داشت. ما این دستگاه را با قیمت یک صدم نمونه اصلی بازسازی و تولید کردیم که بسیار هم مثمر بود و هنوز هم کار می کند.

ما تولیداتمان را مطابق نیاز کشور تنظیم می کردیم. چند سالی که از جنگ گذشت رفته رفته به سمت کار اصلی مان سوق پیدا کردیم. طبق نیازسنجی هایی که به عمل آمد متوجه شدیم چاپخانه ها به سیستم های تیغ تیز کنی نیاز دارند و ما هم وارد تولید آن شدیم.

محصولات ما بنا به نیازهای کشور تولید می شد تا اینکه در سال ۱۳۶۰ اولین ماشین دایکات فکی را ساختیم و در سایزهای مختلف عرضه کردیم؛ که در آن سال ها پروژه بزرگی محسوب می شد و واقعاً در صنعت چاپ کشور مفید بود. ساخت ماشین چسب گرم برای صحافی کتاب حرکت بعدی ماشین سازی حرفه و فن بود.

آن زمان بحث خودکفایی و شکوفایی صنعتی در میان بود و از واردات کالاهایی که در داخل امکان تولید داشت جلوگیری می شد. این تعاملات مؤثر و پیگیرانه بود که صنعت داخلی را روز به روز موفق تر می کرد و در پیشرفت تولیدکنندگان و سازندگان مؤثر واقع می شد.

با تمام جان

کشور به درجه ای رسیده بود که در صنایع سلولوزی، غذایی و نظامی و امثال این‌ها حرفی برای گفتن داشت و کالای ساخت ایران اعتباری در منطقه به دست آورده بود. وضع بد و نگران‌کننده ما از حدود ۱۵ سال پیش آغاز شد که نمی دانم چه اتفاقی افتاد که مساعدت صنعتگران به کلی متوقف شد. مرزها بدون کنترل باز شدند و واردات بی رویه آغاز شد که این‌ها لطمات بزرگی به تولیدات نوپای کشور زدند. کشوری که داشت تلاش می کرد خودش را به کشورهای صنعتی برساند در میانه راه برید و روند توسعه آن به شدت کاهش یافت. متأسفانه این روند ادامه دارد و هر سال هم که می گذرد این وضعیت رو به وخامت می گذارد و تشدید می شود.

در حال حاضر تولید ما اصلاً سودآور و بهینه نیست و ماندن ما در این عرصه دیگر توجیه اقتصادی ندارد و هیچ انگیزه مالی برای ادامه کار نداریم؛ فقط تعصبی باقی مانده و آن هم برای این است که ما خودمان از صفر شروع کردیم و این تولیدات صنعتی را راه انداخته ایم و حالا دلمان نمی خواهد از بین برود. اگر این صنعت تعطیل شود سالیان زیادی طول خواهد کشید تا دوباره کسی به صرافت تولید این ابزار و دستگاه ها بیفتد و از طرفی ساخت قالب ها و رسیدن به نمونه های اصلی برای او بسیار زمان بر و فرساینده است، برای گریز از این وضعیت است که ما با تمام جان به ادامه تولیدات می پردازیم.

من اشخاص و کارخانه هایی را می شناسم که با کیفیت ترین محصولات را تولید می کردند و امروز اثری از آن‌ها باقی نمانده است. این تولیدکنندگان حرفه ای سرمایه های کشور بودند و بازسازی این قصورات بسیار هزینه بر و وقت گیر است.

بیشتر بخوانید: نمایشگاه چاپ مکانی برای دید و بازدید فعالان این حوزه

کنترل واردات مولد صادرات

الآن ما در تحریم به سر می بریم و طی این سال‌ها نگذاشته اند هیچ ادوات جنگی وارد کشور شود اما بر حسب تجربه و برای دفاع از مرز و بوم کشور به آن‌ها نیاز داشتیم و این احتیاج بود که ما را به پیشرفت در حوزه نظامی کشاند. هر روز از رسانه ها می شنویم که ایران گام دیگری در این زمینه برداشته و این‌ها پشت دشمن را به لرزه درآورده است. ما امروز در مباحث نظامی اسمی در جهان داریم؛ پیشرفت های چشم گیری در این حوزه کرده ایم و حرف های زیادی برای گفتن داریم.

باور کنید اگر واردات هم حالا نه اینکه کاملاً قطع شود، بلکه هدفمند و با توجه به نیاز و بهینه بود، ما در سایر صنایع دیگر هم موفق ظاهر می شدیم.

این سلسله اتفاقات تأثیر مخربی بر روی بازار کار داشته و این اصلاً برای کشور خوب نیست؛ باعث فرار مغزها و بیکاری روزافزون جوانان می‌شود که لطمات زیادی را متوجه بدنه اجتماع می‌کند و اگر این روند ادامه پیدا کند در آینده ای نزدیک با بحران عظیمی روبرو خواهیم شد. ما برای شکوفایی اقتصاد، احتیاج به کار و اشتغال داریم و این‌ها تنها با وجود یک بخش خصوصی قوی قابل وصول است. اگر شما به کشورهای اروپایی و موفق در مباحث اقتصادی نگاهی بی اندازید متوجه خواهید شد که یکی از عوامل اصلی آن‌ها وجود بخش خصوصی قدرتمند و کارا است.

یکی دیگر از عوامل موفقیت استفاده داخلی از اجناس تولیدی کشور است. باید بازار داخلی تا می‌شود به تولید کالای داخل اختصاص پیدا کند. چین با بیش از یک و نیم میلیارد جمعیت، یکی از دلایل شکوفایی اقتصادی و قدرتش در تولید (که امروزه بر همگان مبرهن است) مصرف تولیدات بومی توسط مردم چین است. این در حالی است که ما رحمی به تولیدکننده داخلی نمی‌کنیم و او را در هیچ قسمتی از کارش یاری و مساعدت نمی‌رسانیم.

برخی اوقات صحبت از صادرات دستگاه می‌شود اما من معتقدم پتانسیل داخلی ما بیش از این حرف ها است و اگر تنها واردات کنترل شود، نیاز بازار خود ما آن‌قدر هست که حالا حالاها مازادی برای صادرات وجود نداشته باشد. به محض اینکه صحبت ارزآوری می‌شود همه ما گمان می‌کنیم که باید حتماً چیزی از داخل کشور صادر شود، این در حالی است که با جلوگیری از واردات بی‌رویه می‌توان جلوی خروج ارز را گرفت و در نهایت به بالا بردن ذخایر ارزی کشور کمک کرد.

ماشین سازی حرفه و فن؛ متناسب با زمانه

ما سال ۱۳۶۰ به تولید دایکات فکی پرداختیم و با توجه به امکانات و شرایط آن موقع، چه ازلحاظ تکنولوژی ساخت و چه از نظر ریخته گری، سعی کردیم دستگاهی را ارائه دهیم که در سطح مناسبی باشد. این محصول با توجه به پیشرفت های روزافزون، روز به روز حرفه ای تر شد و ارتقاء پیدا کرد به صورتی که امروز اگر نگویم بهتر، هم‌ردیف تولیدات خارجی است. ما این محصول را به کشورهایی چون عراق، افغانستان، ارمنستان، اربیل کردستان عراق، سوریه و دیگر نواحی در کشورهای همسایه صادر کرده ایم و مشتریان ما از آن کمال رضایت را داشته اند.

ماشین سازی حرفه و فن امتحان خود را پس داده است. در سال هایی که گذشت با توجه به پیشرفت های تکنولوژیک ما نیز سعی کردیم محصولات به روزتری تولید کنیم. ما ابتدا دستگاه های UV دستی تولید کردیم اما با چشمی به نیازهای بازار و با توجه به بالا رفتن تیراژ کارها، این تکنولوژی را به اتوماتیک ارتقا دادیم.

ما برای این کار بخش نقشه کشی حرفه ای به کارخانه اضافه کردیم و مهندسین را تحت استخدام درآوردیم. امروز ماشین سازی حرفه و فن علاوه بر پیگیری و به روز کردن تولیدات قبلی اش علاوه بر UV فول اتوماتیک که به آن اشاره شد، دستگاه سلفون کشی و لمینیت تمام خودکار را نیز به سبد محصولات خود اضافه کرده است. تمامی محصولاتی که به آن‌ها اشاره شد برای نخستین بار بوده که با این کیفیت و این سطح از تکنولوژی در داخل کشور تولید می شوند.

تنه به تولید خارجی

تولیدات ما امروز در بازار رقابتی، به نمونه های خارجی تنه میزند و از بسیاری از برندهای چینی باکیفیت تر بوده و در ضمن قیمتی کنترل شده و پایین تر دارد تا تولیدکننده داخلی به راحتی توان تهیه آن را داشته و بتواند ذهنش را روی تولید و بهره وری متمرکز کند. قیمت برخی دستگاه های تمام اتوماتیک ما حتی در مقایسه با دستگاه های چینی ۳۰ تا ۴۰ درصد کمتر است اما مثلاً در دستگاه هایی چون دایکات فکی قیمت ما بالاتر می‌رود چرا که نوع آلیاژ و شیوه ریخته گری ما بسیار متفاوت است.

در این محصول وزن، یک رکن اساسی و تعیین کننده است و بنابراین ما ملزم به استفاده از مرغوب‌ترین آلیاژ هستیم و چون هرگز کیفیت را فدای کمیت نکرده ایم در این مورد و علی‌الخصوص در مورد این دستگاه که از تولیدات قدیمی شناخته شده ما است، تعصبی در بهترین بودن داریم و برای هیچ سودی حاضر نیستیم این کیفیت را بکاهیم.

دستگاه سایز ۱۴۰ تمام اتوماتیک لمینیت ما که با سرعتی بسیار بالا کار می‌کند قیمتی در حدود ۱۸۰ میلیون دارد و این در حالی است که مشابه چینی آن با کیفیت و سرعت به مراتب کمتری قیمتی در حدود ۳۰۰ میلیون تومان دارد. دستگاهی که از آن صحبت می‌کنم توانایی ساعتی ۱۰ تا ۱۲ هزار خروجی دارد و قدرت آن مثال زدنی است.

علاوه بر این‌ها یک سرویس و پشتیبانی مادام هم از آن حمایت می کند؛ ما پشتیبانی و خدمات پس از فروش خوبی را برای این محصولات پیش بینی کرده ایم که در این زمینه با هیچ برند و نمایندگی قابل مقایسه نیستیم و این چیزی که دستگاه های خارجی در بازار ما از آن محرومند. این دستگاه ها با وضعیتی که پیش از این تشریح شد تولید می شوند، شما مطمئن باشید که اگر این وضعیت تبدیل به تولید انبوه شود هم کیفیت بالاتر می رود و هم قیمت پایین‌تر می‌آید و آن وقت در هیچ جنبه ای قابل رقابت نخواهیم بود.

واردکننده سودمحور

متأسفانه بعضی از آقایان که در کار واردکنندگی هستند آن علم و اشراف را به دستگاه‌ها ندارند تا حداقل دستگاه های خوب و استانداردی وارد کنند. امروز واردکننده ما با تکیه بر سرمایه اش و تنها با چشم به سود بیشتر، بدون هیچ تخصص خاصی به کشورهای دیگر می‌رود و با ملاک قیمت کمتر و خوش آب و رنگی دستگاه ها، دست به واردات می زند و بازار را از اجناس بی کیفیت اشباع می کند.

صنعتگر داخلی با این امیدواری که دارد یک جنس خارجی تهیه می‌کند، این دستگاه ها را خریداری کرده و در مجموعه اش به کار می بندد اما کمتر از یکسال شاهد عدم کارایی و خرابی های مکرر دستگاه ها می شود. در این میان پشتیبانی فنی هم وجود ندارد، چرا که واردکننده علمی بر موضوع ندارد. بارها شده که تولیدکننده به ما رجوع کرده و از ما درخواست مساعدت و همکاری نموده تا دستگاهش را که از تولید خارج شده و کار او را خوابانده است، تعمیر کنیم.

بی پشتوانگی صنایع مادر

ما سعی کرده ایم توان خود را تا حد امکان بالا ببریم و در برابر همه بحران ها ایستادگی کنیم. متأسفانه امروز توان تولید مستمر نداریم و بر اساس سفارشات دست به تولید می زنیم. برای راه اندازی یک خط تولید پویا احتیاج به سرمایه گذاری و نقدینگی است که از توان ما خارج است. در این چهار دهه تولید، ما هنوز هیچ کمک بلاعوض و یا حتی وام کم بهره ای از دولت دریافت نکرده ایم.

دو سال پیش قرار بود یک وام با بهره ۱۴ درصد اخذ کنیم که بعد از دوندگی های بسیار ناکامی نصیبمان شد و دست آخر به ما پیشنهاد دادند که بیایید وام بی دردسر ۲۴ درصدی بگیرید که ما از آن اجتناب کردیم و عطای وام را به لقایش بخشیدیم. با توجه به وضعیت صنعت داخلی امروز اینگونه تزریق سرمایه ها جوابگو نیست و به جای کمک به صنعتگر کار آن را یکسره کرده و ورشکسته اش می کند.

باید دانست که تولید انبوه به مشارکت دولت و پشتیبانی از تولیدکننده نیاز دارد. من در نمایشگاه چاپ اربیل کردستان عراق شرکت کردم. آن‌ها وقتی توان ما و کیفیت دستگاه های ما را آزمودند به ما پیشنهاد دادند کارخانه و خط تولیدمان را به آنجا منتقل کنیم. آن‌ها تقبل کردند که وام هایی را به دلار در اختیار ما قرار بدهند که بهره آن تنها ۴ درصد بود، آن‌ها تضمین کردند که از ما تا زمان ساخت کارخانه و راه افتادن کامل خط تولید، هیچ پول و قسطی بابت آن دریافت نکنند.

من انتظار چنین کاری از مسئولین داخلی ندارم اما آیا نمی شود تسهیلاتی حتی نصف آن، در اختیار تولیدکننده داخلی بگذارند. همه جا صحبت پشتیبانی از تولیدات داخلی مطرح است اما ما تا به حال در این رابطه عملی را شاهد نبوده ایم. ماشین سازی در هر صنعت و صنفی که باشد به عنوان صنایع مادر شناخته می شود و حمایت از آن یک سرمایه گذاری اصولی و بایسته است. ما هم باید از کشورهایی که در صنعت خود پیشرفت داشته اند الگوبرداری کنیم، شما نمی توانید دست و پای یک شناگر را ببندید و توقع داشته باشید که غرق نشود؛ در تولید هم کار به همین صورت است؛ کشورهایی که در صنعت پیشرفت کرده اند برنامه ای ارائه داده اند که برای ما هم می تواند مفید باشد.

به عنوان مثال آن‌ها به تولید کنندگان خود ده سال زمان داده اند و امکانات اولیه برای تولید و پیشرفت در صنایع را در اختیار آن‌ها قرار داده‌اند (چه با دادن وام های کم بهره و پرداخت یارانه ها و چه معافیت های مالیاتی و…) به شرطی که بعد از ده سال این تولید کننده توان و کیفیت تولید خود را با محصولات وارداتی برابر کند و بتواند با بازار جهانی رقابت نماید. آن موقع است که می توان بدون ترس مرزهای کشور را باز کرد؛ آن وقت هم وارد کننده نمی تواند جنس بی کیفیت وارد کند هم تولید کننده داخلی می تواند با محصولات با کیفیت وارداتی رقابت کند.

اشتغال‌زایی سود دیگری است که از حمایت تولید کننده داخلی عاید کشور می شود. ما دائم به دنبال سر و سامان دادن به وضع جوانان هستیم، می خواهیم دام اعتیاد را برچینیم، سن ازدواج را پایین بیاوریم، میزان جرم و بزه را کاهش دهیم و ده ها برنامه دیگر را برای اعتلای جوان ایرانی به انجام برسانیم، غافل از اینکه با اشتغال‌زایی می شود مشکل بیکاری آن‌ها را حل کرد و آن‌ها را به آینده امیدوار نمود، بقیه مشکلات در صورت پیاده سازی این طرح خود به خود از بین می روند.

هر روز خبر تعطیلی یک کارخانه و تعدیل نیروی دیگری را می شنویم و این‌ها همه مشکل ساز هستند و جامعه را با فاجعه روبرو می کنند. باید دولتمردان ما تدبیری بی اندیشند، با واردات مخالف نیستیم بلکه درخواست نظارت بر آن را داریم. چرا باید کالایی بی کیفیت وارد کشور بشود در حالی که صنعت داخلی توان تولید کیفیت بهتری از آن را دارا است؟!

من همین دایکات فکی را مثال می زنم که از تولیدات شناخته شده ماشین سازی حرفه و فن است، وقتی مشابه نازل این محصول که کیفیت خود را اثبات کرده است تنها به بهانه قیمتی کمتر وارد بازار می شود، من تولیدکننده مجبور می شوم برای رقابت قیمتی، کیفیت خود را پایین بیاورم، لااقل اگر قرار بر واردات است، کالایی وارد شود که رقابتی سالم و پیش‌رونده ایجاد کند. با این وضع صنعت نه تنها پیشرفت نمی کند بلکه پسرفت هم خواهد کرد.

به نام ما و به کام غیر

حرفه و فن ۴ سال پیش از طرف اتحادیه صادرکنندگان ایران در نمایشگاه امارات حضور داشت. کشورهای حاضر در آن نمایشگاه باورشان نمی شد که با وجود تحریم های لاینقطع ما موفق به ساخت چنین دستگاه هایی در داخل کشور شده باشیم. این برای کشورهای عرب منطقه یک علامت سؤال بزرگ بود. وقتی هیئتی از اردن وارد غرفه ما شده و هیبت دستگاه های ما را دیدند بسیار به وجد آمدند.

مدیر آن‌ها از پیشرفت های ما ابراز خشنودی کرد و از خرید دستگاه های حرفه و فن استقبال نمود. او گفت من یک مسلمان هستم و دوست دارم از کالاهای تولیدی شما خریداری کنم. او با وضعیت داخلی ما به خوبی آشنایی داشت و متعجبانه می گفت که هرگز گمان نمی کرده ما با تحریم هایی به این شدت توان تولیداتی با این کیفیت را داشته باشیم.

این بازخورد و امثال آن یک پرستیژ برای کشور ما محسوب می شوند اما گویا کسی در داخل از آن استقبال شایسته ای نمی کند و دولتمردان ما به این مباحث بی اعتنایند. ما اگر در کنار قدرت نظامی پیشرفته، ازلحاظ صنعتی هم به روز و پیشرفته باشیم سایر کشورها روی ما حساب دیگری باز می کنند.

همان مستقبل اردنی که قصد خرید دستگاه های ما را داشت با حرفه و فن وارد مذاکره شد و با ما قرارداد امضا کرد. او از کارش مطمئن بود، ما هم از دانش و توانایی خود اطمینان داشتیم. دستگاه های او در مرحله پیش تولید بود اما خنده دار است که بگویم موفق به اخذ ویزا نشد و آن‌قدر این کار فرسایشی شد که او از خیر خرید دستگاه های ما گذشت. می بینید که متأسفانه از طرف دولت نه تنها به ما کمکی نمی شود بلکه با کارشکنی هم روبرو می شویم و نمی توانیم مشتریان بین المللی خود را به خوبی پوشش دهیم.

ما علی رغم بازخورد خوب در نمایشگاه های خارج از کشور، به خاطر چنین برخوردهایی دیگر این حضورها را ادامه ندادیم و دوره های بعدی در نمایشگاه شرکت نکردیم. هرچند که ما توان تولید بالایی (را به خاطر عدم وجود سرمایه اولیه) نداشتیم اما اینگونه قراردادها مشوق و محرک توسعه است که آن هم از ما دریغ شد.

به نظر من حضور صنعتگر و تولیدکننده ایرانی در نمایشگاه های بین المللی بسیار مهم است و جنبه های تبلیغاتی زیادی برای کشور دارد. وقتی فرد خارجی متوجه پیشرفت ما در جنبه های مختلف باشد، این تفکر القا شده به او برای ما بردهای آتی سیاسی در پی خواهد داشت. دولت باید تدبیری اتخاذ کند که تولیدکننده اش را با دادن سوبسید و یارانه های مختلف به حضور در نمایشگاه های خارجی تشویق کند، اگر نه خود تولیدکننده با قیمت رو به ازدیاد دلار امروز توان حرکت های مفید و گسترده ای در این رابطه ندارد.

متأسفانه نمایشگاه های داخلی ما هم تعریف درستی ندارند و ما در آن‌ها نیز جایگاه درستی نداریم. ما نمایشگاه چاپ و بسته بندی جمهوری اسامی ایران برگزار می کنیم آن وقت بهترین سالن ها و غرفه ها از آن کشورهای خارجی است!

عمدتاً یکی از علل اصلی برگزاری نمایشگاه برای عرضه محصولات داخلی به شرکت کنندگان و مشتریان کشورهای دیگر است اما گویا این تعریف قلب شده است. ما نمایشگاه می گذاریم تا تولیدکننده خارجی دستگاه بیاورد و ما از آن خریداری کنیم. حضور برندهای مطرح جهانی برای نمایشگاه ما خوب است و به آن اعتبار می بخشد اما نباید حفاظت از تولید و برند داخلی را تحت‌الشعاع قرار دهد؛ نمایشگاه باید ویترین ما باشد اما محل عرض اندام محصولات خارجی شده است. گمان نکنم این روند در شکوفایی صنعت ما کارگر افتد و راهگشای تغییر وضعیت اقتصادی ما باشد.

نویسنده: میلاد حاتمی لندی

منتشر شده در شماره ۱۵۲ نشریه چاپ و نشر- مهر ۱۳۹۶