تا اوایل سال ۱۹۸۰ میلادی، مرکب در قوطی های فلزی بسته بندی می شد که با پوشش داخلی قلع پر شده بودند. در این شیوه روی بسته بندی مرکب با یک کاغذ قهوه ای رنگ مومی که به شکل گرد و به اندازه در قوطی بریده شده بود، پوشانده شده و به این طریق بسته بندی و آماده ی توزیع می شد.
این روش در طول قرن اخیر با پیشرفت های به عمل آمده کمی تغییر کرده است. فناوری مرکب چاپ به صورت جدی در تمام بخش ها تکامل پیداکرده و این تحولات شامل بسته بندی، فرمولاسیون، کیفیت و دیگر مقولات آن می شود.
اولین و بزرگ ترین تغییر، بسته بندی در خلأ قوطی های فلزی مرکب برای ماشین های چاپ افست ورقی است. این روش ابتدا در آلمان انجام پذیرفت، کشوری که در آن مسائل استاندارد، توزیع عمده و کاهش هزینه از پر شدن دستی و فرمولاسیون، بیشتر مورد توجه است.
بسته بندی مرکب در انگلستان
هم زمان در کشور انگلستان هم تغییراتی در مورد بسته بندی های مرکب صورت گرفت. توزیع و بسته بندی مرکب به روش «دوختی» برای هر مشتری صورت می گرفت و توزیع عمده زیاد موردتوجه نبود. امروزه بسته بندی در خلأ به صورت کاری استاندارد درآمده است.
به استثنای مرکب سازان کوچک که دارای تولید مرکب با فرمول های اختصاصی برای کارهای ویژه هستند، عمده ی بسته بندی به روش خلأ صورت می گیرد. امروزه بیشترین مرکب مصرفی انگلستان در کشورهای اروپایی تولید می شود که بسیار قابل توجه است.
بسته بندی در خلأ بسیار موردپسند مصرف کنندگان است. با این روش مرکب ها دیگر دارای قشر خشک شده در سطح بالایی قوطی ها نیستند. همچنین در این بسته بندی پوسته ای که موجب جابه جایی و یا دور ریختن مرکب شود وجود ندارد، حتی اگر مرکب برای مدت زیادی در قوطی نگهداری شود. به نظر می رسد قوطی های جدید پس از تخلیه مرکب، فضای کمتری را تا زمان دورریزی اشغال می کنند.
به طورکلی این گونه برداشت می شود که ظروف جدید مرکب بهتر از قوطی های قلعی پیشین بوده، آلایندگی کمتری داشته و بسیار کمتر محیط زیست را آلوده می کنند. در ادامه به شرح برخی نوآوری های به وجود آمده درزمینه ی مصرف، توزیع و بسته بندی مرکب می پردازیم.
بیشتر بخوانید: انواع پوشش دهنده های چاپی؛ محافظانی برای چاپ
بسته بندی های نوین مرکب
سال ها است که مقادیر کمی از مرکب های افست به صورت کارتریج مصرف می شوند. ظرفیت هر کارتریج ۲۰۰ گرم مرکب است. این کارتریج ها در یک محفظه تفنگ مانند در بالای مخزن مرکب ماشین چاپ نصب می شود. این نوع بسته بندی برای یک سیستم پاک تر و تمیزتر و راحتی فرآیند چاپ در محیط های اداری مورداستفاده قرار می گیرند.
اولین بار این شیوه در اواخر سال ۱۹۹۰ در بازار تجاری موردتوجه قرار گرفت، زمانی که بسته های یک تا دو و نیم کیلوگرمی مرکب در تیوپ ها عرضه می شد؛ اما به سبب مشکلات خاص، کاربرد کارتریج مرکب در انگلستان کند شد تا دوباره در سال ۲۰۰۰ میلادی علاقه برای مصرف آن ها شدت گرفت. استقبال و تقاضا برای این شکل بسته بندی بیشتر برای این است که کارتریج ها در محیط خلأ آب بندی شده و به این طریق تا قطره ی آخر مصرف می شوند (ازاین رو هیچ گونه ضایعات و مرکب تلف شده ندارند).
ازآنجاکه مرکب پس از مصرف به هیچ وجه در ظرف باقی نمی ماند، مانده ی تیوپ های خالی به وسیله ی خردکن دوباره قابل بازیافت و مصرف هستند.
این روش پخش و توزیع ازنظر شکل و ترکیب از یک تولیدکننده به تولیدکننده ی دیگر تغییر می کند. از ساده ترین آن ها یک گستره وسیع از نوع «تفنگ ماستیکی» است که هنوز به مرحله وسیعی از مصرف نرسیده است.
بسته بندی پنوماتیک مرکب
شیوه ی دیگر روش بسته بندی به صورت «پنوماتیک» است. این روش که طی آن مرکب درون محل جاسازی شده ی مناسبی قرار می گیرد، برعکس روش پیشین، توسعه ی خوبی پیداکرده است. در این متد مرکب به وسیله ی یک تفنگ دستی در یکی از طرفین مخزن مرکب ماشین کار گذاشته می شود و هنگام چاپ مرکب به صورت خودکار و بسته به نیاز مصرف بیرون می آید.
این روش تغذیه ی مرکب مدتی است که در ماشین های چاپ هایدلبرگ مورداستفاده قرارگرفته است. سیستم تغذیه ی مرکب در بالای مخزن مرکب ماشین چاپ نصب شده است. این سیستم کار پر کردن و تعیین میزان مصرف و مرکب را نیز تسهیل کرده است.
در حال حاضر کارتریج های کاملاً پلاستیکی در کشورهای آلمان و انگلستان مورداستفاده قرار می گیرند. کارتریج ها بر روی ریلی در قسمت بالای مرکب جاسازی شده و به وسیله ی سیستم های نوری مافوق صوت میزان مصرف مرکب در چاپ کنترل می شود. در ضمن سطح و ارتفاع مرکب در داخل تیوپ نمایش داده می شود.
یک نوع سنسور اندازه گیری (حساس به صدا) به وسیله ی کارتریج به روش انعکاس صدا و با علائم مشخص (سیگنال های روی مانیتور) کاماً کنترل شده و زمان تخلیه ی کامل و یا هر نوع مشکل و خطایی را توسط صفحه نمایش نشان می دهد تا چاپچی به راحتی همه چیز را تحت کنترل داشته و با مرکب گذاری به موقع، وقفه ای در کار پیش نیاید.
این سیستم اتوماسیون ازنظر چاپکارها نسبت به استفاده از سایر بسته بندی مرکب، بسیار جالب تر است چراکه در آن میزان مصرف مشخص شده، مقدار تلف شده ی مرکب کاهش یافته و سیستم های کنترل، اطلاعات مدیریتی بیشتری را در اختیار قرار می دهند. می دانیم که در جهان اقتصادی مصرفبهینه بسیار حائز اهمیت است و ازاین رو فاکتورهایی مورد بررسی قرار می گیرند تا به این وسیله حتی یک گرم مرکب هم ضایع نشود.
آنچه مشخص است اینکه هر توسعه ی جدیدی مشکلات خودش را دارد اما به نظر می رسد که روش های تغذیه ی اتوماتیک ماشین های چاپ هایدلبرگ عادی و همه گیر شده است هرچند که شامل تفنگ های ماستیکی دستی نمی شود. اگر به دنبال دانستن عدم این استقبال هستید باید گفت که این سیستم ازنظر تولیدکنندگان مرکب هزینه بر شناخته می شود.
این شیوه بسته بندی مرکب در مقایسه با دیگر نمونه ها بسیار گران است و باعث افزایش قیمت های تمام شده می شود و به این طریق بحث بازاریابی و فروش آن بسیار مشکل است. در این شیوه هزینه های جانبی وجود دارد که محاسبه نمی شود؛ هزینه ی انبارداری و فضایی که به صورت غیرضروری اشغال می شود مهم ترین آن ها است.
تحقیق شده که تعداد ۱۴ هزار عدد کارتریج فضایی برابر با ۲۰۰ هزار قوطی وکیوم شده ی دو و نیم کیلویی اشغال می کنند. این یعنی کارتریج ها نسبت به قوطی های وکیوم شده ۱۴.۳ برابر فضا اشغال می کنند. مشکلات انهدام کارتریج ها هم به جای خود باقی است، حالا چه پلاستیکی یا مقوایی باشند.
هرچند که قوطی های مرکب چاپ متداول افست به صورت ضایعات محسوب شده اند اما هنوز چاپ کارها عادت ندارند ظروف خالی شده پلاستیکی، فلزی، کارتن، کارتریج و… را به صورت منظم (سیستماتیک) از هم تفکیک کنند و مکانی اختصاصی برای نگهداری آن ها در نظر بگیرند.
با همه ی این احوالات بهتر است که تیوپ های مقوایی جایگزین تیوپ های پلاستیکی شوند. هرچند که برای پیاده سازی این مهم هنوز مشکل اساسی تحمل فشار بالای هیدرولیکی (اعمال شده توسط ماشین چاپ به هنگام مصرف) باقی است.
یکی دیگر از روش های نوین که مورداستفاده ای جهانی دارد، بسته بندی مرکب در منابع بزرگ است. توزیع مرکب در منابع بزرگ تر برای چاپ چهار رنگ فرایندی است که به خاطر صرفه جویی و مسائل زیست محیطی به ویژه در اروپا (برای حذف بسته بندی های کوچک مرکب) در حال گسترش است.
