در بخش های پیشین این جستار طرز تهیه کلیشه با فیلم حساس، نحوه حساس کردن پارچه توری و طرز تهیه کلیشه توضیح داده شد و اکنون به معرفی میزهای نور سیلک اسکرین حرفه‌ای پرداخته می‌شود.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین؛ وقتى مرکب، یا هر ماده دیگر قابل‌چاپ از یک ورقه‌ی استنسیل عبور داده شود، رنگى که از نقاط باز استنسیل عبور کرده است، بر روى سطح زیرین اثر خواهد گذاشت. اگر مرکب را از تورى به‌وسیله ی کاردک عبور دهیم، عمل چاپ سیلک انجام خواهد گرفت.
باید توجه داشت که منافذ تورى بر حسب مورد، بسته یا باز گذاشته‌شده‌اند. نقاط باز همان سطوح تصویر است که باید مرکب از توری عبور کند و بر روى جنس زیرین اثر بگذارد. نقاط بسته همان سطوح غیر تصویری است که مرکب نباید از آن‌ها عبور کند. چاپ سیلک اسکرین در میان هنرمندان نقاش نیز جایگاه و ارزشى خاص دارد و از آن به‌عنوان سری‌گرافی نام می‌برند.
ما تاکنون مراحل مختلفی از این شیوه چاپی را بررسی کرده‌ایم؛ در بخش‌های پیشین طرز تهیه کلیشه با فیلم حساس، نحوه حساس کردن پارچه توری و طرز تهیه کلیشه توضیح داده شد و اکنون به معرفی میزهای نور سیلک اسکرین حرفه‌ای پرداخته می‌شود.
میزهای نور سیلک اسکرین حرفه‌ای
غیر از منابع نور مطرح شده برای انجام کلیشه در متد مستقیم، منابع نور دیگری نیز برای تهیه کلیشه وجود دارند که به دستگاه وکیوم (تخلیه هوا) مجهز هستند.
این دستگاه‌ها به‌صورت میزهای نسبتاً بزرگی هستند که پایه‌ها و بدنه‌ی آن‌ها از فلز و پروفیل ساخته شده است. صفحه روی آن از دو لایه تشکیل شده که این دو لایه شامل یک سطح شیشه شفاف نسبتاً ضخیم به ضخامت تقریبی یک سانتی‌متر و یک سطح لاستیک مقاوم به رنگ سیاه یا قهوه‌ای است (این لایه لاستیکی تیره رنگ، از عبور نور از یک طرف به سطح شیشه جلوگیری می‌کند). این دو صفحه هر کدام به‌طور جداگانه از چهار طرف توسط یک نوار لاستیکی دولایه ناودانی شکل در میان یک کادر آلومینیومی مهار شده‌اند.
این دو صفحه (شیشه‌ای و لاستیکی) در قسمت پایین دستگاه توسط لولاهایی به یکدیگر وصل هستند که پس از قرار گرفتن روی هم از قسمت جلو و طرفین به‌وسیله گیره‌هایی به یکدیگر قفل می‌شوند و به‌صورت یک صفحه دوجداره از شیشه و لاستیک دیده می‌شوند.
فضای بین این دو کلاف با داشتن لاستیک‌های دولایه ناودانی شکلی که از اطراف احاطه شده است، هنگام قرار گرفتن روی یکدیگر از ورود و خروج هوا در میان آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
بدین منظور در محل اتصال این دو صفحه به یکدیگر (حدفاصل لولاها) سوراخ‌های کوچکی قرار دارد که متصل به شلنگ‌های نازکی هستند که این شلنگ‌ها از طرف دیگر به پمپ‌های تخلیه هوا متصل می‌شوند تا هنگام تهیه کلیشه در متد مستقیم از آن‌ها برای انجام عمل وکیوم استفاده شود.
در بعضی از انواع این دستگاه‌های نور، کلاف شیشه‌ای روی سطح دستگاه ثابت است و فقط کلاف لاستیکی است که در انتهای صفحه وصل شده به لولاها به روی فرم شیشه‌ای باز و بسته می‌شود و در ابعاد مختلف وجود دارند، حتی در حد و اندازه یک چمدان کوچک، در این دسته از دستگاه‌های نور، منبع نور در زیر شیشه قرار گرفته است و تابش نور برای انجام کلیشه فقط از سمت پایین به‌طرف بالا است. از این نوع دستگاه‌ها در کارگاه‌های شخصی و آموزشی استفاده می‌شود.
در بعضی دیگر از میزهای نور سیلک اسکرین که مجهز به دستگاه تخلیه هوا هستند، دو کلاف شیشه‌ای و لاستیکی به دو طرف بدنه دستگاه متصل می‌شوند که حرکاتی دورانی و چرخشی به دور محور مرکزی دارند، به همین علت دارای کاربری زیادی هستند. به‌طوری‌که برای انجام کلیشه با این میزهای نور سیلک اسکرین که حرکات دورانی دارند برای پردازش نور از آن‌ها به‌طور ثابت یا از طرف بالا و پایین و همچنین از روبرو می‌توان استفاده کرد.
از این نوع دستگاه‌های نور که مجهز به دستگاه تخلیه هوا (وکیوم) هستند، اغلب در چاپخانه‌ها و کارگاه‌های چاپ صنعتی و حتی در کارگاه‌های شخصی و آموزشی نیز استفاده می‌شود. باید دقت داشته باشیم تا هنگام استفاده از این نوع دستگاه‌های نور برای تهیه کلیشه با استفاده از فیلم‌های حساس، درهرصورت باید جهت اصلی طرح انجام شده روی فیلم نگاتیو را به‌طرف نور قرار دهیم، سپس فیلم حساس شده از سمت ژلاتینی به روی آن قرار داده شود.
چنانچه تصمیم به انجام کلیشه با استفاده از شابلون حساس شده را داشته باشیم باید جهت اصلی طرح فیلم نگاتیو را به سمت سطح خارجی شابلون حساس شده قرار دهیم.
پس از قرار دادن و ثابت کردن فیلم نگاتیو روی سطح شیشه، با در نظر گرفتن جهت صحیح آن برای انجام کلیشه، فیلم حساس یا شابلون حساس شده را روی آن قرار می‌دهیم. سپس صفحه لاستیکی (فرم لاستیکی) را روی آن پایین آورده و با گیره‌هایی که در اطراف دو فرم قرار داده شده‌اند و آن‌ها را به یکدیگر قفل و محکم می‌کنیم. با به جریان انداختن دستگاه مکنده هوا، عمل تخلیه هوا (وکیوم) را انجام می‌دهیم. پس از خارج شدن هوا فیلم نگاتیو همراه با فیلم حساس شده و یا شابلون حساس شده در بین این دو فرم تحت فشار قرار می‌گیرند و آماده برای انجام مرحله نور دادن هستند.
استفاده و انجام عمل تخلیه هوا (وکیوم) هنگام تهیه کلیشاژ با این دستگاه‌ها، در واقع مانند عمل قرار دادن صفحه شیشه‌ای ضخیم روی فیلم‌های نگاتیو، هنگام انجام کلیشه با میزهای نور سیلک اسکرین معمولی بدون دستگاه تخلیه هوا است.
برای تهیه کلیشه از طرح‌ها، خطوط، نوشته‌های بسیار ظریف و کوچک و سایه‌روشن‌های فیلم‌های تفکیک شده در طرح‌های چهار رنگ، استفاده از این نوع دستگاه‌های نور که مجهز به دستگاه تخلیه هوا (وکیوم) هستند به‌مراتب مطمئن‌تر و دقیق‌تر خواهد بود.
چنانچه از تکنیک‌های مطرح شده (تکنیک برش و تکنیک فتومکانیک) نتوانیم برای انجام طرحی استفاده کنیم، از روش‌هایی که اجرای آن بیشتر به قوه تجسم، خلاقیت و ابتکار عمل هنرمند و طراح مربوط می‌شود، استفاده می‌کنیم.
مداد طراحی گراور، مداد لیتوگرافی و اثرگذاری رنگ به‌وسیله بافت پارچه، پر پرندگان، برگ گیاهان و یا حرکت مستقیم قلمو روی توری شابلون و روی کاغذ کالک یا طلق ترانسپرنت (شفاف) ازجمله این موارد هستند.
چنانچه تصمیم به انجام کلیشه با مداد لیتوگرافی یا جوهر لیتوگرافی برای کشیدن طرح مستقیم روی پارچه توری را داشته باشیم، ابتدا طرح مورد نظر را با تکنیک‌های یاد شده مستقیماً روی سطح پارچه توری طراحی می‌کنیم. سپس روی سطح انجام شده را از داخل یا خارج شابلون با پوشاننده‌هایی مانند چسب‌ها و لاک‌های رزین دار، مایع ژلاتین خام کلیشاژ و یا ژلاتین نشاسته -که برای آهار پارچه استفاده می‌شود- می‌پوشانیم.
پس از خشک کردن این مواد پوشاننده، سطح دیگر پارچه توری که طرح اصلی روی آن مشخص است را با یک تکه پارچه آغشته به نفت یا مشتقات آن به دقت پاک می‌کنیم تا اثر مداد یا جوهر لیتوگرافی که مرکبی چرب هستند، به‌مرور از روی سطح توری پاک شوند تا فضای نگاتیو اصلی طرح ظاهر شود. سپس در صورت لزوم فضاهای خالی اطراف طرح به‌دست‌آمده روی شابلون را با مواد ژلاتینی به‌کاربرده شده می‌پوشانیم.
برای پاک کردن طرح هایی که مستقیماً روی پارچه توری شابلون با مداد یا جوهر لیتوگرافی طراحی شده است، به‌جای استفاده از نفت، می‌توان از محلول تربانتین نیز استفاده کرد. مواد پوشش ژلاتینی و نشاسته‌ای استفاده شده روی سطح پارچه توری با آب سرد و گرم به‌راحتی شسته و پاک می شوند.
