در بخش های پیشین طرز تهیه کلیشه با فیلم حساس، نحوه حساس کردن پارچه توری و طرز تهیه کلیشه توضیح داده شد. در ادامه به معرفی میزهای نور حرفه‌ای پرداختیم و اکنون نیز به معرفی دستگاه چاپ سیلک می پردازیم.
وقتى مرکب، یا هر ماده‌ی دیگر قابل‌چاپ از یک ورقه‌ی استنسیل عبور داده شود، رنگى که از نقاط باز استنسیل عبور کرده است، بر روى سطح زیرین اثر خواهد گذاشت. اگر مرکب را از تورى به‌وسیله‌ی کاردک عبور دهیم، عمل چاپ سیلک انجام خواهد گرفت.
باید توجه داشت که منافذ تورى بر حسب مورد، بسته یا باز گذاشته‌شده‌اند. نقاط باز همان سطوح تصویر است که باید مرکب از توری عبور کند و بر روى جنس زیرین اثر بگذارد. نقاط بسته همان سطوح غیر تصویری است که مرکب نباید از آن‌ها عبور کند. چاپ سیلک اسکرین در میان هنرمندان نقاش نیز جایگاه و ارزشى خاص دارد و از آن به‌عنوان سری‌گرافی نام می‌برند.
ما تاکنون مراحل مختلفی از این شیوه چاپی را بررسی کرده‌ایم؛ در بخش های پیشین طرز تهیه کلیشه با فیلم حساس، نحوه حساس کردن پارچه توری و طرز تهیه کلیشه توضیح داده شد. در ادامه به معرفی میزهای نور حرفه‌ای پرداختیم و اکنون نیز به معرفی دستگاه چاپ سیلک می پردازیم تا در ادامه مراحل کار آن را نیز از نظر بگذرانیم.
دستگاه چاپ سیلک
وسایل نگهدارنده شابلون در این چاپ، دستگاه چاپ سیلک نامیده می شوند. این چاپ با ساده ترین امکانات که شامل یک میز ساده معمولی و یک جفت گیره نگهدارنده شابلون هست تا دستگاه های پیشرفته و مکانیزه امروزی انجام داده می شود که در شکل ۱ نمایش داده شده است.
در کارگاه های آموزشی و آتلیه های کوچک شخصی می توانیم با حداقل امکانات و ساده ترین روش، محیطی برای انجام دادن این چاپ ایجاد کنیم. برای شروع کار، ابتدا شابلون آماده برای چاپ را توسط یک جفت لولای درب (کشویی یا پیچی) به روی سطح میز کار یا لبه آن نصب می کنیم. با استفاده از این نوع لوله ها، باز و بسته کردن و جابجایی شابلون در مراحل مختلف چاپ به راحتی انجام می شود.
لولاها یا گیره‌های نگهدارنده شابلون، در شکل و اندازه‌های مختلف وجود دارد که ساده‌ترین آن ها همان لولاهای درب و لوله های پیچی هستند (شکل ۲).
همچنین در این چاپ از نوعی گیره های متحرک که روی اهرمی متصل به میز کار هستند نیز استفاده می‌شود. این گیره‌ها ضمن آنکه حرکت محوری به دور پایه خود به سمت پایین و بالا را دارند، حرکت به چپ و راست روی پایه را نیز خواهند داشت. این حرکت کمک زیادی به انجام دادن حد انطباق در مراحل چاپ می‌کند، باز و بسته کردن شابلون روی این گیره ها به سادگی و به راحتی انجام می شود و نسبت به طول و عرض کادرهای مختلف جابجا و تنظیم می شوند (شکل ۳).
استفاده از میزهای کار که سطح آن‌ها از رنگ‌های روشن و در صورت امکان از جنس فورمیکا یا نئوپان های روکش‌دار ساخته شده باشند به‌مراتب بهتر است، زیرا اثر احتمالی رنگ ها که در مراحل چاپ باعث کثیفی سطح آن می‌شوند را می توانیم به‌راحتی از روی آن پاک کنیم.
در چاپ‌های پیوسته و سریال مانند نقش‌های روی پارچه یا شکل‌های تکراری به‌خصوص هنگام استفاده از رنگ‌های ترکیبی به‌جای آنکه پارچه را در زیر شابلون جابجا کنیم، با ایجاد زاویه‌بندی روی سطح میز کار و نصب گیره‌هایی روی کناره شابلون، می توانیم در مراحل مختلف چاپ شابلون را کاملاً از سطح کار برداشته و در زاویه‌بندی تعیین شده بعدی قرار می‌دهیم و تا آخرین مرحله چاپ به این طریق به چاپ کردن ادامه داده می‌شود (شکل ۴).
چنانچه چاپ طرح روی پارچه یا کاغذ فقط از یک رنگ یا تکرار یک طرح باشد، می توانیم با کمک و استفاده از اهرم های بالا نگه دارنده شابلون، شابلون را در بالای سطح کار نگه داشته تا بتوانیم پارچه یا کاغذ را به‌طور طولی در زیر آن حرکت دهیم که این روش در سرعت عمل چاپ بسیار مؤثر است (شکل ۵).
در ماشین‌ها و دستگاه های نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک پیشرفته چاپ سیلک اسکرین، شابلون بین دو نبشی ناودانی شکل (بازوهای نگهدارنده شابلون) از دو طرف بسته و ثابت می شود.
شابلون توسط این بازوها با انجام حرکات مکانیکی به‌طور اتوماتیک، روی سطح کار پایین و بالا می رود و با این حرکت رنگ را روی شابلون کشیده و در برگشت روی سطح توری را می‌پوشاند. فاصله بین بازوهای نگهدارنده شابلون را توسط پیچ‌های تنظیم‌کننده‌ای که روی سیلندر نگهدارنده آن‌ها نصب‌شده‌اند، به نسبت طول شابلون، می‌توانیم آن‌ها را کم و یا زیاد کنیم.
این اهرم ها به‌طور اتوماتیک شابلون را روی سطح کار پایین می آورد که بعد از انجام چاپ از روی سطح کار بلند می کند و روی سطح کار بعدی که جایگزین کار قبلی شده است قرار می‌دهد مگر اینکه تصمیم به توقف دستگاه را داشته باشیم.
در بعضی دستگاه چاپ سیلک و ماشین های چاپ، راکلت (رنگ کش) روی یک یا دو بازوی جداگانه نصب می‌شوند که به‌طور اتوماتیک در فاصله‌ی زمانی معین با جابجا شدن صفحات کار و عمل حرکت رفت و برگشت شابلون در روی سطح توری در یک حرکت رفت عمل چاپ و در برگشت عمل پوشش رنگ را انجام می‌دهند که با این حرکت طرح کلیشه روی صفحات کار چاپ می شود و چاپ شده ها به‌طور اتوماتیک به قسمت های بعدی و خشک‌کن ها منتقل می شوند.
