هر چند معمولا از درِ هیچ چاپخانه کوچکی، پزشکی برای بررسی وضع سلامتی کارکنان وارد نمی شود، ولی چاپخانه های بزرگ کشور مانند سایر کارگاه های بزرگ موضوع طب کار و نظارت پزشکی بر سلامت و عملکرد کارکنان را جدی می گیرند و وظایف قانونی خود را در این زمینه انجام می دهند. آشنایی با طب کار و وظایفی که در این زمینه بر عهده صاحبان کارگاه ها است و همچنین نتایج مثبت این فعالیت موضوع این مطلب کوتاه است.
طب کار شاخه ای از طب پیشگیری (preventive medicine) است که در زمینه خدمات سلامت شغلی فعالیت می کند. طب کار یک رشته تخصصی پزشکی جدید است، که نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان جدی گرفته شده است. در این رشته اقدامات بالینی و اجرای برنامه های پیشگیری با توجه به شرایط محیط کار انجام می شود و از این طریق به سلامت شاغلین می پردازد.
هدف اصلی طب کار حفظ و ارتقای سطح سلامت جسمی، روحی و روانی افراد شاغل در بهترین شرایط است. متخصصین طب کار و پزشکانی که در این زمینه فعالیت دارند، با شناختی که از محیط کار، فرایندکاری، خطرات و عوامل زیان‌آور محیط کار دارند و نیز تاثیری که این عوامل بر سلامت می‌گذارد، از طریق بررسی و ارزیابی محیط کار، معاینات دوره‌ای و غربالگری، باعث تشخیص زودرس و درمان به موقع بیماری‌ها و آسیب‌های ناشی از کار می‌شوند.
بنابراین از این طریق باعث کنترل بیماری‌ها و آسیب‌های شغلی شده و از بروز موارد مشابه، پیشگیری می‌کنند. طب کار، از نظر پوشش و گستردگی خدمات، بررسی سلامت شغلی نیروی کار را در تمام واحدهای کاری اعم از اداری، صنعتی (معدن، کشاورزی، خدمات و ….) بر عهده دارد.
وظایف متخصصین طب کار
- مدیریت خدمات طب کار
- معاینات سلامتی شاغلین و متقاضیان کار(معاینات بدو استخدام)
- آموزش پزشکان، پرستاران، کارشناسان، مدیران، سرپرستان واحدهای کاری
- تعیین میزان غرامت و درصد از کار افتادگی ناشی از کار و بیماری‌های شغلی
- معاینات اختصاصی مانند معاینات بازگشت به کار و تعیین محدودیت شغلی
- انجام مطالعات همه‌گیرشناسی در محیط کار
- درمان افراد مبتلا به بیماری‌های شغلی و غیرشغلی و موارد اضطراری در محیط کار
- تعیین میزان شیوع و علل غیبت از کار و کنترل استرس‌های شغلی
بیشتر بخوانید: آیین نامه ایمنی کار در صنایع چاپ
پیشگیری از بیماری های شغلی
سازمان جهانی بهداشت سلامتی را این گونه تعریف کرده است:«رفاه کامل جسمی، روحی، اجتماعی و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو» بیماری در اثرتماس با عوامل زیان آور و تغذیه نامناسب ایجاد می شود. عوامل زیان آور هر جایی ممکن است وجود داشته باشند و فرد در اثر تماس با آنها دچار بیماری شود ولی اگر عامل زیان آور در محیط کار باشد فرد به بیماری ناشی از کار یا همان بیماری شغلی مبتلا می شود.
غالبا بیماری های ناشی از کار مزمن هستند و از زمان تماس و ابتلا یا بروز بیماری گاهی بیش از ۳۰ سال طول می کشد. بیماری های ناشی از کار رنج و زیان های هنگفتی را در دنیای کار به دنبال دارند با وجودی که میزان مرگ ناشی از بیماری های شغلی و بیماری های وابسته به شغل ۶ برابر بیشتر از حوادث شغلی است ولی هنوز این بیماری ها ناشناخته و پنهان هستند. علاوه بر این ماهیت بیماری های ناشی از کار به سرعت در حال تغییر است.
تکنولوژی جدید و تحولات اجتماعی، همراه با تغییر شرایط اقتصادی جهانی بر وخامت مخاطرات بهداشتی موجود افزوده و انواع جدیدی از این مخاطرات را به وجود است. در حالی که پیشرفت های زیادی در مبارزه با بیماری های ناشی از کار حاصل شده است، نیاز مبرم و فوری برای تقویت توانمندی ها برای پیشگیری در سیستم های بهداشت حرفه ای کشور وجود دارد. تلاش جمعی دولت، تشکل های کارفرمایی و کارگری اساس مبارزه با این فراگیری پنهان است.
مرگ و میر سالانه در اثر بیماری ها و حوادث ناشی از کار در جهان ۳۴/۲ میلیون نفر برآورد شده است. درصد بالایی از این تعداد (حدود۲/۰۲ میلیون) مرگ به واسطه بیماری های ناشی از کار روی می دهد. از ۶۳۰۰ مرگ برآورد شده که در هر روز اتفاق می افتند ۵۵۰۰ مورد از آنها به سبب انواع مختلف بیماری های وابسته به شغل است.
همچنین سازمان بین‌المللی کار برآورد کرده است که سالانه ۱۶۰ میلیون مورد بیماری های غیرکشنده ناشی از کار اتفاق می‌افتد، بر اساس قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران یکی از وظایف کارفرمایان تهیه امکانات لازم برای تامین و حفظ سلامت شاغلین می باشد (فصل چهارم قانون کار) البته ناگفته نماند قانون گذار شاغلین را نیز برای جلوگیری از بروز حوادث و بیماری های ناشی از کار موظف به رعایت دستور‌العمل ها و مقررات می کند. مراحل پیشگیری از بیماری های ناشی از کار را می توان این‌گونه خلاصه کرد:
- شناسایی عوامل زیان‌آور محیط کار
- اندازه‌گیری و ارزیابی عوامل زیان‌آور محیط کار
- کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار از طریق روش‌های فنی مهندسی
- اجرای برنامه‌های مراقبتی از جمله معاینات سلامت شغلی
- کاهش عوارض و بیماری‌های ناشی از کار از طریق تغییر شغل و گردش کاری و اجرای صحیح دستورالعمل‌های ایمنی
منبع: صنعت چاپ
