هم‌زمان با دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ کارگاه «قوانین حقوقی نشر» ویژه «مؤلفان، مترجمان و ناشران» استان گلستان در شهرستان گرگان برگزار شد.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان، به همت و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان، انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی و خانه کتاب و ادبیات ایران و هم‌زمان با دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ کارگاه «قوانین حقوقی نشر» زیر نظر «سید عباس حسینی نیک» دانش‌آموخته‌ی دکتری فقه و مبانی حقوق و پژوهشگر حقوق مالکیت فکری، مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی و مؤسس و مدیرمسئول مجمع علمی و فرهنگی مجد در بعدازظهر سه‌شنبه پنجم بهمن‌ماه به مدت ۲ ساعت در بستر مجازی ویژه «مؤلفان، مترجمان و ناشران» استان گلستان تشکیل شد.
کارگاه «قوانین حقوقی نشر» ویژه مؤلفان، مترجمان و ناشران
در ابتدای این کارگاه «قوانین حقوقی نشر» که برخی از مخاطبان آن (جمعی از مؤلفان، مترجمان و ناشران) به‌صورت حضوری در محل سالن کنفرانس اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان حضور داشتند؛ «سید عباس حسینی نیک» مدرس کارگاه، از شهرستان گرگان و استان گلستان به‌عنوان یکی از استان‌های مشتاق و علاقه‌مند در امر آموزش در حوزه چاپ و نشر یادکرد.
وی در ادامه عنوان کرد: در یک نگاه کلی حقوق نشر شامل حقوق مربوط به پدیدآورنده (رابطه ناشر و پدیدآورنده) و حقوق مربوط به ناشر (رابطه ناشر و دولت) می‌شود.
سید عباس حسینی نیک از «کنوانسیون برن» به‌عنوان یک توافق‌نامه بین‌المللی درزمینهٔ حق کپی‌رایت و حفاظت از آثار فرهنگی، ادبی و هنری یادکرد و گفت: آثار ادبی و هنری، در زمره دارایی‌های فکری مهمی هستند که با توجه به سهولت دسترسی افراد، کپی‌برداری و نشر غیرمجاز، حفاظت از آن‌ها دارای اهمیت بسیار زیادی است.کارگاه «قوانین حقوقی نشر»
وی افزود: همین عامل، موجب شده تا حفاظت از این آثار، تحت مفهوم «کپی‌رایت»، در دستور کار کشورهای مختلف قرار گیرد که در همین راستا، یکی از اولین توافقنامه‌های بین‌المللی در حوزه مالکیت فکری نیز، معطوف به همین موضوع بوده که در سال ۱۸۸۶ میلادی (تنها سه سال پس از کنوانسیون پاریس)، تحت عنوان کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، آغاز به کارکرد.
مدرس کارگاه «قوانین حقوقی نشر» سپس ضمن ارائه تعاریفی از قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، گفت: قوانین در یک حالت کلی به‌صورت «مدنی» یا «کیفری» هستند که قوانین مالکیت فکری عموماً در دنیا «کیفری» است.کارگاه «قوانین حقوقی نشر»
وی درباره اینکه چه آثاری مشمول و موردحمایت قوانین قرار می‌گیرند، اظهار کرد: اثر باید محسوس بوده یا به منصه ظهور رسیده باشد. همچنین آنچه از راه دانش یا هنر یا ابتکار پدید می‌آید و نیز اصیل باشد هرچند که می‌تواند این اثر اصیل جدید نباشد.
حسینی نیک در ادامه تعریفی از «اثر» ارائه کرد و گفت: هر نوع آفریده فکری اصیل که از راه دانش یا هنر یا ابتکار بدون در نظر گرفتن سلیقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و ایجاد آن بکار رفته، پدید می‌آید «اثر» اطلاق می‌شود.
وی انواع «اثر» را با توجه به پدیدآورنده به سه اثر فردی، مشترک و جمعی تقسیم‌بندی کرد و افزود: اثری که با مدیریت، ابتکار و ویرایش شخص حقیقی یا حقوقی و با همفکری دو یا چند شخص حقیقی پدید می‌آید؛ این اثر می‌تواند بانام شخص مدیر منتشر شود؛ مشروط بر اینکه نام پدیدآورندگان به نحوی در اثر منعکس شود.
بیشتر بخوانید: پیشبرد اهداف فرهنگی با برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران
مدرس کارگاه تصنیف یا نگارش یا سروده (۷۰ درصد خلق اثر)، تألیف (جمع‌آوری مطالب، نتیجه‌گیری، ارائه نظریه جدید و توسعه علمی در حد ۳۰ درصد)، ترجمه (انتقال نزدیک‌ترین حس و منظور پدیدآورنده اصلی به مخاطب)، تدوین (جمع‌آوری مطالب مرتبط و چیدمان مبتکرانه به‌منظور حصول نتیجه برای مخاطب)، تحشیه، تلخیص، شرح و دیگر آثار اشتقاقی و گردآوری، جمع‌آوری مطالب متنوع با مقیاس زمانی، مناسبتی و مانند آن و آثار ترکیبی را از انواع اثر از حیث محتوایی عنوان کرد.
وی سپس پس از تبیین انواع اثر از جهت پدید آمدن؛ حقوق معنوی یا اخلاقی و حقوق مادی یا مالی را از انواع حقوق پدیدآورنده اعلام کرد و افزود: طبق ماده ۱۸ و ۱۹ قانون حمایت پدیدآورنده مصوب سال ۱۳۴۸، احترام به نام و سمت پدیدآورنده یا سرپرستی و احترام به اثر یا تمامیت، انواع حق معنوی پدیدآورنده است.کارگاه «قوانین حقوقی نشر»
حسینی نیک درباره خصوصیات حق معنوی پدیدآورنده، گفت: طبق ماده ۴ قانون حمایت از پدیدآورندگان مصوب سال ۱۳۴۸، حق معنوی پدیدآورنده محدود به زمان و مکان نیست و غیرقابل‌انتقال است.
مدرس کارگاه ضمن تشریح حقوق و امتیازات مالی پدیدآورنده در حوزه‌ی نشر و تکثیر، ترجمه و اقتباس و تلخیص و مواردی ازاین‌دست، اظهار کرد: در این میان استثنائاتی هم وجود دارد که طبق برخی مواد قانون شروطی دارد.
وی درباره شروط گفت: نقل‌قول به مقاصد ادبی، علمی، فنی، آموزشی و تربیتی، به‌صورت انتقاد و تقریظ، با ذکر مأخذ و در حد متعارف و مواردی دیگر بلامانع است.
حسینی نیک سپس، گفت: طبق ماده ۲۲ قانون حمایت مصوب سال ۱۳۴۸، حقوق مادی پدیدآورنده موقعی از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود که اثر برای نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر و یا اجراشده باشد و قبلاً در هیچ کشوری چاپ، نشر، پخش و یا اجرانشده باشد.
وی سپس به حقوق ترجمه و تکثیر اشاره کرد و گفت: حق تکثیر یا تجدید چاپ و بهره‌برداری و نشر و پخش هر ترجمه‌ای با مترجم و یا وارث قانونی او است و مدت استفاده از این حقوق که به وارث منتقل می‌شود از تاریخ مرگ مترجم سی سال است.
مدرس کارگاه «قوانین حقوقی نشر» ادامه داد: حقوق مذکور در این ماده قابل‌انتقال به غیر است و انتقال گیرنده ازنظر استفاده از این حقوق قائم‌مقام انتقال‌دهنده برای استفاده از بقیه مدت از این حق خواهد بود.
حسینی نیک در ادامه‌ی مطالبش به‌حق معنوی مترجم اشاره کرد و گفت: حقوق معنوی مترجم محدود به‌حق سرپرستی بوده و حق تمامیت مربوط به پدیدآورنده است و مترجم نیز الزام به رعایت آن دارد. همچنین ذکر نام مترجم در تمام موارد استفاده الزامی است.
وی با تأکید بر اینکه تکثیر کتب و نشریات به همان زبان و شکلی که چاپ‌شده به‌قصد فروش یا بهره‌برداری مادی از طریق اُفست یا عکس‌برداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب حق ممنوع است، افزود: البته این مورد اگر برای آموزش و تحقیقات علمی با دو شرط اینکه تکثیر غیرانتفاعی بوده و اجازه تکثیر توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادرشده باشد بلامانع بوده و استثنا می‌شود.
وی سپس پس از تبیین مفهوم ثبت اثر، مواردی را در خصوص الزامات و ارکان قرارداد به سمع و نظر حاضران رساند.
مدرس کارگاه «قوانین حقوقی نشر» در ادامه درباره خصوصیات پدیدآورنده و مسئولیت‌های آن مواردی را مطرح کرد و گفت: مشخص و معین بودن پدیدآورنده در قرارداد نشر با توجه به تثبیت حقوق معنوی، رعایت حقوق دیگران توسط پدیدآورنده، انحصاری بودن واگذاری حق نشر ازجمله حقوقی است که پدیدآورنده باید بدان توجه کند.
وی همچنین درباره خصوصیات ناشر و مسئولیت‌هایش اظهار کرد: ناشر هم می‌تواند دارای شخصیت حقیقی و هم حقوقی باشد. همچنین ناشر کسی است که مجوز نشر دارد و مسئولیت حقوقی و اداری و مالی بر عهده ناشر است.
حسینی نیک همچنین درباره خصوصیات موضوع قرارداد نشر، گفت: مشخص و معین بودن اثر موضوع قرارداد، مشخص بودن حیطه قرارداد (نشر کاغذی، الکترونیکی، تبدیل متن به فیلم‌نامه و مواردی دیگر) و نیز مشخصات کمی انتشار (زمانی، دفعات چاپ یا تلفیقی از آن‌ها) از موضوعات مهم در قرارداد نشر است.
وی پس از تعریف و تشریح انواع قرارداد، درباره مواردی که باید هنگام عقد قرارداد بدان توجه کرد، گفت: مکتوب بودن قرارداد، محدودیت واگذاری، مهلت انتشار توسط ناشر (چاپ اول و تجدید چاپ)، روش‌های ایجاد اثر و روش حل اختلاف و الزامات دیگر بر اساس ماده ۱۰ قانونی مدنی ازجمله مسائلی است که باید بدان توجه کرد.
سید عباس حسینی نیک در بخش پایانی مطالبش با اشاره به اینکه محتوای هر اثری حق مؤلف است اما انتشار هر محتوایی طبق قانون حق دولت و حاکمیت است؛ به انواع تخلفات و مجازات در خصوص حقوق مادی و معنوی اشاره کرد و گفت: استفاده از نام و عنوان و نشانه اثر دیگری، عدم درج نام پدیدآورنده و یا عنوان یا نشانه ویژه اثر، تغییر و تحریف اثرهای موردحمایت قانون و نشر آن‌ها، تنها تعدادی از این جرائم است که قانون‌گذار برای جرائم حقوق مادی و معنوی حتی حبس از ۴۵ روز تا شش ماه تعریف کرده است.
گفتنی است، در پایان کارگاه «قوانین حقوقی نشر» که با استقبال خوب شرکت‌کنندگان مواجه شده بود؛ «سید عباس حسینی نیک» به پرسش‌های مطرح‌شده از سوی شرکت‌کنندگان در کارگاه در حد امکان پاسخ داد.
کارگاه «قوانین حقوقی نشر»
