بیژن درویش کجوری، این درویش بااخلاص صنعت معظم چاپ، استاد دانشگاه و پیشکسوت، عصر سه‌شنبه (۴ مردادماه) در بیمارستان گاندی درگذشت و چاپ را به حال خود تنها گذاشت. به همین مناسبت مراسم یادبود بیژن درویش کجوری به همت اتحادیه چاپخانه‌داران تهران، روز شنبه ۷ مردادماه ۱۴۰۲ در محل اتحادیه، با حضور احمد ابوالحسنی رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران، بزرگان صنعت چاپ و جمعی از شاگردان و اعضای خانواده آن مرحوم برگزار شد.
بیژن درویش کجوری متولد سال ۱۳۱۴ بود؛ وی که در سال‌های جوانی به همراه خواهر دوقلوی خود برای تحصیل پزشکی به وین رفته بود، بعد از آشنایی با صنعت چاپ و گذراندن یک دوره در رشته چاپ و گرافیک در آکادمی چاپ وین، طب را رها کرده و به عشق آموختن ریزه‌کاری‌های این رشته رهسپار کشور آلمان می‌شود. وی رشته مدیریت چاپ را برای ادامه تحصیلات خود برمی‌گزیند و تا مقطع کارشناسی ارشد نیز ادامه می‌دهد. درویش پس‌ازآنکه در سال ۱۹۶۳ از دانشگاه صنعت چاپ آلمان، فارغ‌التحصیل می‌شود به ایران بازمی‌گردد و آنچه را آموخته به هموطنانش منتقل می‌کند.
زنده‌یاد درویش در سمت‌های مختلفی چون مدیریت تولید شرکت افست، مدیرعامل و مسئول چاپ کتیبه، مؤسس واحد ۴۲ علمی کاربردی دانشگاه جامع، تدریس در دانشکده علوم ارتباطات و عضو هیئت‌امنای جامعه مخترعین و مبتکرین ایفای نقش کرد.
آن مرحوم را می‌توان بنیان‌گذار آموزش آکادمیک چاپ در ایران دانست و تألیف کتاب‌های «مواد شناسی»، «تاریخ سیلک»، «حساب فنی»، «روش های تولید و فرم‌های حروفی و چاپی» را در کارنامه خود دارد.
یاد استاد
در ابتدای مراسم یادبود بیژن درویش کجوری مرحوم بیژن درویش، دکتر رضا منصوری که از حاضران این مراسم بود، بیان داشت: همان‌طور که می‌دانید صنعت چاپ منشأ دگرگونی‌های بسیاری در جهان و در کشور ما است. فعالان و عزیزان بسیاری نیز در این حوزه کارکرده‌اند و بر دانش آن افزوده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: مرحوم درویش یکی از عزیزانی بود که در این رشته تحصیلات آکادمیک داشت و همواره بر نقش پر رنگ آموزش تأکید می‌کرد. نسلی که توسط این استاد فرهیخته تربیت و به صنعت چاپ ایران تحویل داده شد به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کرد. ایشان رسالت خود را به‌عنوان یک استاد دانشگاه به نحو احسن به انجام رساندند و جا دارد تا یاد و خاطره ایشان گرامی داشته شود. روحشان شاد و راهشان مستدام.
بزرگ بزرگی بلد
احمد ابوالحسنی رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران در ادامه مراسم یادبود بیژن درویش کجوری درباره شخصیت علمی این مرد بزرگ اظهار داشت: ضمن بیان تسلیت به خانواده آن مرحوم باید بگویم که بزرگی از صنف ما رخت بربسته است. بزرگ بودن و بزرگی کردن ویژگی خاصی است که هرکسی ندارد. بعضی انسان‌ها سنشان تنها زیاد می‌شود اما بزرگی کردن را بلد نیستند. ایشان بزرگواری بود که بزرگ بودن را به‌خوبی بلد بود و آن را به شاگردان خود نیز آموزش داد.
رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران ادامه داد: جناب درویش در سن ۱۷ سالگی برای ادامه تحصیل به خارج از ایران می‌روند و شیفته هنر چاپ می‌شوند؛ پس از اتمام تحصیلات نیز به ایران بازمی‌گردند و تمام آنچه را آموخته بودند بی‌دریغ در اختیار شاگردانشان می‌گذارند و در راه اعتلای صنعت چاپ کشورشان نیز از هیچ‌گونه تلاشی فروگذار نکردند. ایشان در طول این سال‌ها در هنرستان امام صادق (ع)، چاپخانه افست و دانشگاه شهید رجایی به کار و فعالیت مشغول بودند.
وی افزود: یکی از ضعف‌های صنعت چاپ در کشور ما همواره در بخش آموزش بود و ایشان برای حل این معضل تلاش‌های بسیاری کردند. بنده از همین‌جا به خانواده ایشان تبریک و تسلیت عرض می‌کنم؛ تبریک به خاطر اینکه چنین انسان خوب، مفید و شریفی را به جامعه تحویل دادند و تسلیت، زیرا که فقدان ایشان ضایعه بزرگی برای خانواده و همچنین صنف چاپ است. روحشان قرین مهر و رحمت واسعه الهی.
بذل بدون چشم‌داشت
اسکندر خمسه پور، از بزرگان و پیشکسوتان صنعت چاپ، درباره چگونگی آشنایی با مرحوم درویش گفت: آشنایی بنده با ایشان از کانون پرورش فکری کودک و نوجوان آغاز شد. ایشان آن زمان در دانشگاه تدریس می‌کردند و شاگردانشان را برای کارآموزی نزد ما می‌فرستادند.
وی ادامه داد: مرحوم درویش تمام دانششان را بدون هیچ چشم‌داشتی در اختیار صنعت چاپ قرار داده بودند. خوشحالم که در مراسم تجلیل ایشان با افتخار دستشان را بوسیدم. راهشان روشن باد.
متواضع صبور
بهمن پورمند یکی دیگر از فعالان و بزرگان صنعت چاپ ضمن تشکر از حضار و دست‌اندرکاران برپایی بزرگداشت مرحوم درویش اظهار داشت: جناب درویش از اولین فارغ‌التحصیلان رشته چاپ در آلمان بودند و در این حوزه کتاب نیز ترجمه کردند؛ ایشان همواره حضوری منظم در اتحادیه داشتند و برای کمک به ما از هیچ کوششی دریغ نمی‌کردند. روحیه‌ای صبور و پرحوصله داشتند و همیشه نیز انسان مثبتی بودند. اپراتورهایی زیادی زیردست ایشان تربیت شدند.
ماندگار مؤثر
علی طارمی؛ پیشکسوت و مدیرعامل سابق شرکت افست نیز در طی این مراسم بیان داشت: مرحوم درویش انسان بزرگی بودند و برای مسئله آموزش در حوزه چاپ وقت بسیاری گذاشتند. ایشان جزو اولین کسانی بودند که جداسازی و طبقه‌بندی در بخش چاپ را انجام دادند.
طارمی ادامه داد: حضورشان مؤثر بود و وقت می‌گذاشتند برای ارتقا این حوزه. ایشان بودند که بخش‌های چاپ، پیش از چاپ و پس از چاپ را جدا کردند؛ در دبیرستان رضا پهلوی یا همان امام صادق (ع) کار می‌کردند و شاگردان خوبی به جامعه چاپ تحویل دادند.
وی در ادامه خاطره‌ای از حمایت‌های مرحوم درویش از صنف چاپ تعریف کرد و بیان داشت: سال ۶۵ به دلیل تقاضای کم در رشته چاپ، سازمان فنی و حرفهای قصد داشت تا این بخش را در هنرستان منحل کند؛ اما ایشان پیشنهاد دادند که برای ورود افراد شایسته به این حوزه باید ایجاد انگیزه شود. برای این منظور حل مسئله سربازی برای دانش‌آموزان این بخش را پیشنهاد دادند؛ که به انجام نیز رسید. همچنین ایجاد مقرری برای دانش‌آموزان این رشته ازجمله اقداماتی بود که ایشان پیشنهاد دادند و پی‌ریزی کردند.
طارمی در همین رابطه افزود: چاپخانه‌ها معمولاً از استخدام فارغ‌التحصیلان خودداری می‌کردند و ترجیح می‌دادند که از کارگران صفر کیلومتر استفاده کنند. ایشان رایزنی‌هایی انجام دادند که استخدام فارغ‌التحصیلان این حوزه در چاپخانه افست انجام شود. به‌این‌ترتیب توانستند تا این رشته را در هنرستان حفظ کنند. این مرد وارسته کارهای ماندگاری انجام داد.
نگاه مهربان
در ادامه شاگردان استاد شروع به بیان خاطراتشان از سال‌های تلمذ در محضر شریف این استاد بااخلاص کردند. قباد نظری اظهار داشت: من اولین بار در سال ۷۰ بود که جناب مهندس را دیدم؛ برای مصاحبه به دانشگاه رفته بودم، همان روز نگاه مهربانشان را دیدم، در دلم نشست و دیگر فراموشش نکردم.
نظری افزود: بنده زمان زیادی را با آن مرحوم طی کردم. چه زمانی که شاگرد ایشان در دانشگاه بودم و چه زمانی که به‌عنوان استاد همکارشان بودم. باید اعتراف کنم چیزهای بسیاری از آن بزرگوار آموختم. دغدغه‌شان آموزش بود و می‌خواهم در ادامه راه ایشان از همه شما عزیزان کمک بگیرم.
وی در ادامه به بیان خاطره‌ای از مرحوم درویش پرداخت و اظهار داشت: سال‌ها قبل یکی از استادان که تجربه چندانی در امر آموزش نداشت با یکی از شاگردان درگیری فیزیکی پیدا کرد و طی تشکیل جلسه‌ای قرار بر آن شد تا شاگرد مزبور را اخراج کنند. تنها کسی که با اخراج دانشجو مخالف کرد ایشان بودند. حرفهای آن بزرگوار تأثیرگذار بود. همان دانشجو امروز تبدیل به یکی از افراد تأثیرگذار و مفید این صنعت شده است.
تدوین سند صلاحیت صنعت چاپ
نوروزی یکی دیگر از شاگردان درویش با تأکید بر دغدغه همیشگی وی در امر آموزش صنعت چاپ بیان داشت: آن مرحوم تا همین اواخر نیز فعالیت داشتند؛ یکی از کارهایی که اخیراً انجام دادند نوشتن سندی برای سازمان فنی و حرفهای بود.
نورزی تصریح کرد: این سند صلاحیت حرفهای صنعت چاپ را تأیید می‌کند، ۲۰۰ شغل در این حوزه تعریف شده است. علاوه بر آن در آخرین اقداماتشان در امر آموزش در حال نوشتن سرفصل‌هایی برای مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد بودند که دست اجل مهلت نداد. امیدوارم با کمک شما عزیزان ادامه مسیر این استاد بزرگ طی شود.
آموزش علمی و عملی
حسینی از دیگر شاگردان استاد درویش نیز در فراق وی خاطره‌ای گفت و بیان داشت: وارد شدن به این رشته برای بنده در سال ۷۰ اتفاق افتاد. خاطرم هست دغدغه ایشان تربیت نیروی انسانی فعال بود. در آن زمان قرار بر آن شد که سه روز از وقت دانش‌آموزان در چاپخانه‌ها به آموزش عملی اختصاص پیدا کند و سه روز در هنرستان به آموزش کلاسی. ایشان در این جلسات حضور مداومی داشتند و آموزش نیز به‌خوبی پیش رفت. روحشان شاد.
آموزگار پرور
قریشی از دیگر شاگردان استاد نیز ضمن تشکر از زحمات احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران برای برپایی مراسم بزرگداشت نام و خاطره استاد درویش بیان داشت: دانشگاه شهید رجایی از سال ۷۴ کارش را در این حوزه آغاز کرد و این علم یک رشته نوین بود. ایشان جزو بنیان‌گذاران هنرستان و دانشگاه بودند؛ دغدغه اشتغال دانشجویانشان را هم داشتند.
وی در همین رابطه افزود: استاد همواره در پی حل معضل کار پس از اتمام تحصیلات دانشجویانشان بودند. همان زمان که بنده فارغ‌التحصیل شده بودم استاد مقدمات استخدام من را در یکی از شرکت‌های خوب فراهم کردند؛ من همواره درصدد جبران محبت‌های ایشان بودم.
قریشی خاطرنشان کرد: این مرد بدون هیچ چشم‌داشتی به من گفت به جای تشکر از من به دیگران بیاموز و اگر توانستی مقدمات کار را برای دیگران فراهم کن، به‌این‌ترتیب دینی که را نسبت به من احساس می‌کنی، ادا کرده‌ای. خاطرم هست مهندس نجفی که مدیر گروه رشته چاپ هستند چندی پیش به من گفتند که فلان رشته را در این حوزه می‌توانی تدریس کنی؟ به یاد این حرف جناب درویش افتادم و به آقای نجفی گفتم من دینی به استاد درویش دارم و تنها با این کار است که ادا می‌شود. روحشان شاد.
یاد بود بیژن درویش کجوری
معمار آکادمیک صنعت چاپ
شمس آبادی هم در جمع دیگر هم‌شاگردی‌هایش ضمن اظهار تشکر از ریاست اتحادیه چاپخانه‌داران تهران که بانی این مراسم بود، اظهار داشت: خوشبختانه جناب ابوالحسنی نگاه ویژه‌ای به امر آموزش دارند. در سال گذشته دو دوره سنگین آموزشی داشتیم که یک دوره در چاپخانه افست و یک دوره در اتحادیه بر پاشد. این نشان از توجه رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران به امر مهم آموزش دارد.
وی ادامه داد: جناب درویش آموزش را یک مسئولیت اجتماعی می‌دانست. ایشان در سال ۱۳۴۲ به دعوت سفارت ایران از آلمان به کشور بازمی‌گردند و مستقیم برای آموزش به هنرستان می‌روند. جناب درویش که از خانواده متمولی بودند؛ همه تجربه‌شان را بدون چشم‌داشت مالی در طبق اخلاص گذاشتند. درصورتی‌که می‌توانستند به‌راحتی یک آموزشکده اختصاصی بزنند و از منافعش بهره‌مند شوند. باید تجربه‌های خوب را تکرار کرد.
این شاگرد دلتنگ استاد افزود: آن مرحوم پله‌پله کار کردند، از هنرستان شروع کرده و سرفصل‌ها و استانداردهای کاردانی و کارشناسی را نوشتند. ایشان به‌واقع معمار آموزش آکادمیک صنعت چاپ هستند. تنها خواهشم آن است که راه ایشان را ادامه دهیم. هنرستان شرکت چاپ بانک ملی تجربه خوبی بود. صد درصد فارغ‌التحصیلان آن هنرستان در حال حاضر موفق هستند و مسئولیت‌های بالایی در پست‌های کلیدی دارند.
شمس آبادی اذعان کرد: همه ما از شهرستان آمده بودیم و نمی‌دانستیم آینده چه می‌شود. با جناب مهندس در دل می‌کردیم و از دغدغه‌مان می‌گفتیم؛ ایشان لبخند می‌زدند و اظهار می‌کردند شما آینده‌سازان این رشته هستید و همین نیز شد. نگاه ایشان یک نظرگاه استراتژیک بود. تمام آن عزیزان هم‌اکنون تأثیرگذارند و مجتمع‌های بزرگ و کارمندان بسیار دارند.
وی افزود: همین‌جا می‌خواهم قولی از جناب ابوالحسنی بگیریم که برای نشان دادن اهمیت امر آموزش و زنده نگاه‌داشتن نام استاد جایزه‌ای به نام ایشان به شرکت‌ها و مجموعه‌هایی که فعالیت‌های خاصی در بخش آموزش دارند، اهدا شود تا به‌این‌ترتیب یاد آن بزرگوار زنده نگاه داشته شود.
شمس آبادی در پایان سخنانش اظهار داشت: بنده به همراه دوستانم جزو اولین دانشجویان کارشناسی رشته چاپ بودیم. ایشان به دلیل مشکلات موجود، تألیف کتب دانشگاهی را انجام داده بودند اما چاپشان نکرده بودند. آن مرحوم کتاب‌های آلمانی را هم‌زمان در کلاس‌های درس برای دانشجویان ترجمه می‌کردند و آن‌ها نیز جزوه برمی‌داشتند.
الگوی آکادمیک
احمد فورزیده از فعالان و پیشکسوتان صنعت چاپ درباره ابعاد شخصیتی استاد درویش بیان داشت: برای گفتن از استاد وقت کم است، ایشان بسیار متواضع بودند و بدون منت کار انجام می‌دادند. بنده خودم را شاگرد و مدیون ایشان می‌دانم. کارهای آن بزرگوار بسیار استاندارد بود و می‌تواند سرمشق و الگویی باشد برای دانشگاهیان. تبریک می‌گویم به خانواده محترم ایشان برای پروراندن چنین انسان شریفی و تسلیت می‌گویم به دلیل فقدان بزرگ ایشان.
رابطه عاشقانه استاد و شاگردی
مهندس نجفی استاد دانشگاه ضمن تشکر از دست‌اندرکاران برگزاری یاد بود بیژن درویش کجوری اظهار داشت: برپایی این جلسات برکات دیگری نیز غیر از گردهمایی دارد. دغدغه‌هایی به‌واسطه برپایی یادبود چنین عزیزانی بیان می‌شود و گفتمان برای حل مشکلات شکل می‌گیرد.
وی افزود: رابطه استادشاگردی ما با آن بزرگوار عاشقانه بود. رابطه رسمی خشک استاد و دانشجویی نبود. من کمترین، در حدود ۲۰ سال است که در ادامه راه ایشان در صنعت چاپ فعال هستم. ما در بخش دانشگاهی این حوزه مشغول به خدمت‌رسانی هستیم. این صنعت مال ایرانیان است و باید برای موفقیت آن تلاش کنند.
اسطوره تمام خیر صنعت چاپ
فرهاد عماد، از فعالان صنفی این حوزه نیز در رسای استاد بزرگ چاپ گفت: کسانی که با ایشان کار می‌کردند آن‌قدر احساساتشان شفاف بود که بنده را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. بسیاری از نویسندگان سعی کرده‌اند با نوشتن داستان‌هایی برای ما اسطوره‌هایی را تعریف کنند که آن اسطوره‌ها خیر و شر را برایمان توضیح دهند. چیزی که از دل آن داستان‌ها بیرون می‌آمد کسانی بودند که در نقش اسطوره‌های خیر، نیکی را دنبال می‌کردند و منشأ اعمال خیر بودند. مرحوم درویش اسطوره خیر این حوزه بودند.
وی افزود: بنده از اتحادیه تشکر می‌کنم، فضایی ایجاد کردند که درباره این اسطوره‌ها صحبت شود و دیگران متوجه بزرگی این عزیزان شوند و راه آنان ادامه پیدا کند. ارادت شاگردان این استاد نسبت به آن مرحوم نشان می‌دهد که ایشان چقدر خوب کارشان را انجام داده‌اند.
در رثای همخون
در پایان خواهر مرحوم بیژن درویش کجوری، استاد فقید چاپ ایران در رثای برادر گفت: بردار من زمانی که ۱۷ سال بیشتر نداشت به همراه خواهرم برای تحصیل در رشته پزشکی به وین رفت اما به دلیل علاقه‌ای که به هنر چاپ پیدا کرده بود رشته‌اش را عوض کرد.
وی افزود: ایشان همواره با تمام اعضای خانواده‌شان به‌ملایمت، نیکی و مهربانی رفتار می‌کردند. اهل تظاهر و یا خودنمایی نبودند، به آن میزان که ما بعد از فوت ایشان متوجه شدیم که آن بزرگوار تا چه میزان در رشته کاری‌اش موفق و تأثیرگذار بوده است و تا چه حد برای شاگردانش و جامعه مظهر خیر و نیکی بوده است.
بیشتر بخوانید: مدیرعامل مجموعه من‌گرافیک: نیاز به تبلیغات بیشتر در ایفپکس وجود دارد
گفتنی است طی مراسم یادبود بیژن درویش کجوری بنا شد که در ۱۱ شهریورماه، روز ملی صنعت چاپ، در خلال جشنواره و مراسمی ویژه جایزه‌ای به نام استاد بیژن درویش کجوری تعریف شده و به فعال مؤثر و تأثیرگذار صنعت چاپ که در حوزه آموزش منشأ برکت شده‌اند تعلق بگیرد.
گزارش تصویری از یادبود بیژن درویش کجوری
