بازیافت و ۵ کشور برتر بازیافت در دنیا

کمیسیون اروپا در نوامبر ۲۰۲۲ پیشنهادی در مورد مقررات اتحادیه اروپا برای بسته‌‌بندی ارائه کرد که باید اثرات آن را موشکافی کرد گویی رخدادهای مهمی ذیل این قانون رخ داده است. هدف کاهش ضایعات بسته‌‌بندی به میزان ۱۵‌درصد به ازای هر کشور عضو و سرانه تا سال ۲۰۴۰ نسبت به سال ۲۰۱۸ است. این امر باید از طریق بازیافت بیشتر و استفاده مجدد به عنوان مثال در قالب محلول‌‌های قابل استفاده مجدد، محقق شود.

مصرف و بازیافت مواد بسته‌‌بندی در کشورهای اتحادیه اروپا

بر اساس آخرین آمار اتحادیه اروپا، هر شهروند به طور متوسط سالانه ۱۷۷ کیلوگرم زباله بسته‌‌بندی تولید می‌کند. آلمان با ۲۲۶ کیلوگرم در جایگاه نخست قرار دارد و پس از آن لوکزامبورگ، ایتالیا و ایرلند قرار گرفته‌اند. کروات‌‌ها با ۶۶ کیلوگرم کمترین زباله‌‌های بسته‌‌بندی را در اتحادیه تولید کردند. آلمان از نظر حجم کل نیز جلوتر است: در سال ۲۰۱۹، تقریبا ۱۹ میلیون تن زباله بسته‌‌بندی در این کشور ثبت شد. ایتالیا با ۱۳ میلیون تن در جایگاه دوم قرار گرفت.

کمیسیون اتحادیه اروپا انتظار دارد تا سال ۲۰۳۰ زباله‌‌های بسته‌‌بندی ۱۹‌درصد و بسته‌‌بندی‌‌های پلاستیکی ۴۶‌درصد افزایش یابد. بروکسل می‌‌خواهد با سهمیه‌‌های بازیافت بالاتر و سیستم‌های قابل استفاده مجدد، این موضوع را کنترل کند. به عنوان مثال، تمام بسته‌‌بندی‌‌ها تا سال ۲۰۲۳ به طور کامل قابل‌‌بازیافت خواهند بود. طبق برنامه‌‌های کمیسیون، مهم‌ترین اقدام برای افزایش قابلیت بازیافت، تعریف الزامات طراحی است که همه بسته‌‌بندی‌‌ها باید برای اطمینان از بازیافت آن رعایت کنند.

بازیافت کجا کار می‌کند؟

اینکه آیا بسته‌‌بندی می‌تواند بازیافت شود یا خیر، هنوز در کشورهای عضو بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، کرواسی کمترین تولید سرانه زباله را دارد، اما با ۵۴.۲‌درصد تنها بخش کوچکی از آن بازیافت می‌شود. تنها مجارستان (۴۸.۱ درصد)، رومانی (۲۲.۶ درصد) و مالت (۴۰ درصد) مواد بسته‌‌بندی کمتری بازیافت کردند و نتوانستند به حداقل نرخ فعلی ۵۵‌درصد تعیین شده توسط اتحادیه اروپا برسند. این آمار کل ضایعات بسته‌‌بندی تولید شده و بازیافت شده را در نظر می‌گیرد که شامل تمام مواد بسته‌‌بندی می‌شود، به عنوان مثال، شیشه، کاغذ و مقوا، فلز، پلاستیک، چوب و… اهداف بازیافت نیز بر اساس گروه‌‌های مواد، وزن می‌‌شوند.

از نظر اهداف بسته‌‌بندی پلاستیکی، فرانسه با شکست ۲۱.۴ درصدی، نتوانست به هدف ۲۲.۵ درصدی دست یابد.

بسته‌‌بندی کاغذ و مقوا یکی از قابل بازیافت‌‌ترین انواع بسته‌‌بندی در اتحادیه اروپا (EU-۲۷) است. در سال‌های اخیر، تقریبا همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا نرخ بازیافت را بیش از ۷۰‌درصد گزارش کرده‌‌اند و حتی شش کشور به نرخ بیش از ۹۰‌درصد رسیده‌‌اند.

مالت فقط نرخ بازیافت کمتر از ۵۰‌درصد را برای بسته‌‌بندی‌‌های کاغذ و مقوا نشان داد.

آلمان با نرخ تمام مواد بسته‌‌بندی ۶۸.۱ درصدی، درست بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا ۶۴.۲‌درصد بود و بنابراین هنوز هم تا حدودی پیشرو است، به‌ویژه با توجه به حجم بالای بسته‌‌بندی آن. بلژیک، با نرخ بازیافت ۷۹.۲ درصد، در حال حاضر در وضعیت بسیار بهتری قرار دارد و هلند، با ۷۸.۸ درصد، پس از کشور پیشتاز قرار دارد.

با این حال، تصویر تنها زمانی کامل می‌شود که نرخ جمع‌‌آوری در نظر گرفته شود. همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه اقتصادی اروپا ملزم به بازیابی ۶۰ درصدی مواد بسته‌‌بندی هستند. بازیابی شامل بازیابی انرژی زباله‌‌های بسته‌‌بندی، سایر اشکال بازیافت و بازیافت کلی است. نرخ بهبودی در لهستان (۵۹.۹ درصد)، مجارستان (۵۵.۳ درصد)، کرواسی (۵۴.۷ درصد)، رومانی (۴۲.۵ درصد) و مالت (۴۰.۰ درصد) کمتر از هدف بود.

مقررات بسته‌‌بندی قابل استفاده مجدد در سراسر اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا بسته‌‌بندی‌‌های قابل استفاده مجدد را  به عنوان دومین ستون کاهش ضایعات،در نظر گرفته و از کاهش شدید در دو دهه اخیر انتقاد کرده است. بنابراین، در آینده، شرکت‌ها باید‌درصد معینی از محصولات خود را در بسته‌‌بندی‌‌های قابل استفاده مجدد یا پر‌‌کردن ‌‌مجدد به مصرف‌کنندگان عرضه کنند. به منظور تسهیل در بازگشت، کمیسیون در نظر دارد برخی از قالب‌‌های بسته‌‌بندی را استاندارد کرده و برچسب‌‌های واضحی را برای بسته‌‌بندی‌‌های قابل استفاده مجدد در نظر بگیرد.

برای اسکاندیناوی، کشورهای بالتیک، آلمان، بلژیک، کرواسی و هلند، سیستم سپرده‌‌گذاری برای بطری‌‌های نوشیدنی و قوطی‌‌های ساخته شده از شیشه، PET و آلومینیوم چیز جدیدی نیست. در برخی موارد، صنعت قبلا سیستم‌های سپرده داوطلبانه را برای بسته‌‌بندی‌‌های قابل استفاده مجدد معرفی کرده است.

در برخی از کشورهای عضو منطقه اقتصادی اروپا (EEA) نیز از نظر قانونی طرح‌‌های واریز وجهی، عمدتا برای ظروف نوشیدنی وجود دارد. کشورهای جنوب مانند اسپانیا، پرتغال و فرانسه تازه شروع به راه‌‌اندازی سیستم سپرده‌‌گذاری کرده‌‌اند. در همان زمان، اتحادیه اروپا در حال آماده‌‌سازی مقررات هماهنگ برای بسته‌‌بندی‌‌های قابل استفاده مجدد است.

کمیسیون اروپا استدلال می‌کند که سیستم‌های اجباری در کاهش زباله‌‌ها موفق‌‌ترین هستند. سیستم‌های سپرده تضمین می‌کنند که تا حد امکان بسته‌‌بندی به چرخه بازگردانده می‌شود. کمیسیون در بیانیه‌‌ای تاکید می‌کند: «با این‌‌حال، بخش قابل‌‌توجهی از پتانسیل بازیافت (به ویژه بین آلمان و دانمارک) به دلیل خرید نوشیدنی از یک کشور توسط مصرف‌کنندگان و دور انداختن بسته‌‌بندی در کشور دیگر از بین می‌رود. با هماهنگ‌‌کردن سیستم‌های ملی یا معرفی سیستم بازپرداخت اجباری سپرده برای کل منطقه اقتصادی اروپا می‌توان از تکه‌‌تکه شدن بازار مشترک جلوگیری کرد.»

بهترین نمونه‌‌های عملی فرامرزی در زمینه‌‌هایی مانند حمل‌‌و‌‌نقل و بسته‌‌بندی صنعتی وجود دارد: استاندارد کردن جعبه‌‌ها و پالت‌‌های پلاستیکی برای مواد غذایی و سایر محصولات اغلب می‌تواند یک حلقه بسته ایجاد کند.

با این‌‌حال، استفاده مجدد همیشه راه‌‌حل بهتری نیست، به‌خصوص زمانی که مسیرهای حمل‌‌و‌‌نقل طولانی بین نقاط جمع‌‌آوری، تمیز‌‌کردن و پر‌‌کردن مجدد ضروری است. بنابراین، در برخی موارد، بسته‌‌بندی یکبار مصرف می‌تواند زیست محیطی‌‌تر باشد. بنابراین مهم است که اثرات زیست‌‌محیطی بسته‌‌بندی‌‌های قابل استفاده مجدد و یکبار مصرف را به صورت فردی در نظر گرفته و ‌سنجید.

چرا بازیافت در آمریکا تاکنون چندان موفق نبوده است؟

زیرساخت بازیافت در ایالات متحده نیاز به بهبود اساسی دارد. سیستم‌های بازیافت با نوآوری‌‌ها در مواد و محصولات تکامل نیافته‌‌اند، آموزش لازم به خانواده‌‌ها داده نشده و سردرگمی عمومی برای بازیافت وجود دارد.

ایالات متحده ۴‌درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد، اما ۱۲‌درصد از کل زباله‌‌های جامد تولید شده در سراسر جهان را تولید می‌کند. در مقایسه، چین و هند بیش از ۳۶‌درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند اما تنها ۲۷‌درصد از زباله‌‌های جامد جهان را تولید می‌کنند. اکثر کشورهای توسعه‌‌یافته دیگر به مراتب کمتر تولید می‌کنند، و این تا حد زیادی به دلیل سطح بازیافتی است که در جاهای دیگر انجام می‌شود. در اینجا لیستی از پنج کشور برتر بازیافت و نحوه انجام آن آورده شده است.

آلمان

آلمان بالاترین نرخ بازیافت را در جهان از سال ۲۰۱۶ داشته است و ۵۶.۱‌درصد کل زباله‌‌ها بازیافت می‌‌شوند. دولت آلمان تولیدکنندگان بسته‌‌بندی را مسوول تمام زباله‌‌هایی که تولید می‌کنند می‌‌داند و از آنها می‌‌خواهد که آنها را به روشی پایدار دفع کنند.

اتریش

اتریش با ممنوع کردن برخی زباله‌‌ها از رفتن به محل‌‌های دفن زباله، بازیافت خود را افزایش داده است. آنها همچنین محصولاتی را که دارای نرخ انتشار کربن بیش از ۵‌درصد هستند ممنوع کرده‌‌اند و این امر بازیافت آنها را به میزان قابل‌‌توجهی افزایش داده است.

کره‌جنوبی

کره‌جنوبی با ارائه طرحی که به موجب آن شرکت‌های خصوصی زباله‌‌ها را جمع‌‌آوری کرده و با سود به فروش می‌‌رسانند، بازیافت را تشویق کرده است. آنها استفاده از بطری‌‌های PVC و پلاستیکی را در سال ۲۰۲۰ ممنوع کردند و قصد دارند تا سال ۲۰۲۷ فنجان‌‌های یکبار مصرف و پیچ‌‌های پلاستیکی را حذف کنند.

ولز

در سال ۲۰۱۸، ولز دارای نرخ بازیافت ۵۲.۲‌درصد بود. دولت وظیفه قانونی برای ترویج توسعه پایدار دارد و آنها تعدادی طرح را برای تشویق به‌‌روز‌‌رسانی تسهیلات بازیافت در سراسر شهرستان ارائه کرده‌‌اند. دولت ولز هدف خود را برای رسیدن به نرخ بازیافت ۷۰ درصدی تا سال ۲۰۲۵ تعیین کرده است.

سوئیس

در سال ۲۰۱۸، نرخ بازیافت سوئیس ۴۹.۷‌درصد بود. دولت سوئیس یک سیاست بازیافت به نام «جریمه آلایندگی» ایجاد کرده است که در آن مشاغل و خانواده‌‌ها برای زباله‌‌های غیرقابل بازیافتی که تولید می‌کنند، هزینه می‌‌پردازند. کیسه‌‌های زباله که به محل‌‌های دفن زباله منتقل می‌‌شوند، مشمول مالیات می‌‌شوند که مردم را تشویق می‌کند بازیافت کنند و از محصولاتی که در بسته‌‌بندی‌‌های غیرقابل بازیافت فروخته می‌‌شوند اجتناب کنند. برای کمک به این تلاش، مراکز بازیافت در سراسر کشور راه‌‌اندازی شده است که ساکنان می‌توانند اقلام قابل‌‌بازیافت خود را به این مراکز تحویل دهند.

بیشتر بخوانید: استفاده از اقتصاد دایره‌‌ای و استقبال از ممنوعیت ظروف یکبار مصرف در استونی

ایالات متحده چقدر بازیافت می‌کند؟

به‌‌رغم کمک‌‌های اقتصادی فراوان، ‌‌ تعداد کمی از زباله‌‌های تولید شده در ایالات متحده بازیافت می‌‌شوند، اداره حسابرسی دولت نرخ بازیافت را کمتر از ۲۵‌درصد تخمین می‌‌زند. طبق گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، این کشور بیش از ۵۲.۲ میلیون تن فلز را در سال ۲۰۲۱ بازیافت کرده است. آمریکایی‌‌ها در آن سال حدود ۲.۸ میلیون تن پلاستیک بازیافت کردند. در همین‌‌حال، میزان کل زباله‌‌های تولید شده توسط خانواده‌‌های آمریکایی در دو دهه گذشته افزایش یافته است.

چه چیزی ایالات متحده را از بازیافت بیشتر باز می‌دارد؟

آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات متحده آمریکا (EPA)، یک استراتژی ملی برای رسیدن به هدف نرخ بازیافت ۵۰ درصدی در ایالات متحده تا سال ۲۰۳۰ ایجاد کرده است، اما چند چالش را ذکر می‌کند که بر بهبود سیستم‌های بازیافت تاثیر می‌‌گذارد. از نظر اقتصادی، آژانس خاطرنشان می‌کند که بازارهای داخلی و بین‌المللی ضعیف‌‌تر برای مواد بازیافتی، بر نرخ بازیافت تاثیر می‌‌گذارد. عوامل دیگر عبارتند از:

• سردرگمی عمومی در مورد اینکه چه چیزی، کجا و چگونه مواد مختلف را بازیافت کنیم؛
•  عدم‌پیشرفت در زیرساخت‌‌های بازیافت؛
•  نیاز به ترکیب مواد بازیافتی در طرح‌‌های بسته‌‌بندی؛
•  اندازه‌‌گیری سازگارتر.

ایالات متحده زباله‌‌های جامد بسیار بیشتری نسبت به سایر کشورهای توسعه‌یافته برای ارسال به محل‌‌های دفن زباله تولید می‌کند. این تا حدی به دلیل بی‌‌تفاوتی مردم آمریکا و همچنین فقدان اراده سیاسی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌های لازم برای تغییر این آمار شگفت‌‌آور است. کشورهای ذکر شده در بالا برنامه‌‌هایی را برای پاداش‌‌دادن به بازیافت و مجازات کسانی که بیش از حد زباله تولید می‌کنند، توسعه داده‌‌اند، و ایالات متحده نیز عاقلانه خواهد بود که از آن پیروی کند.