برای انجام یک چاپ خوب و با کیفیت مراحل زیادی به انجام می‌رسند که رعایت ظرافت در آن‌ها عیار تولید شما را بالا می‌برد. اگر شما از نزدیک با کار چاپ درگیر باشید شاید تا به حال چرایی تفاوت در کیفیت مرکب‌ها برایتان مطرح‌شده باشد. چاپ و نشر در جستاری ادامه دار به دنبال شناخت و معرفی مرکب های چاپ افست و تا حدودی پرداختن به فرمولاسیون آن ها برای درک هر چه‌بهتر کیفیت این محصولات است.
مرکب های چاپ افست، لترپرس، فلکسو، گراور، اسکرین و سایر مرکب‌های مورد استفاده در چاپ جوهرافشان و دیجیتال و همچنین پرداختن به مرکب های امنیتی از مقولاتی هستند که در این پیوستار مورد مطالعه قرار می‌گیرند. در بخش اول به معرفی مرکب‌های متداول چهار رنگ و مسائلی که در ارتقاء کیفیت آن‌ها نقش دارند اشاره می‌شود و در شماره بعدی نگاه دقیق‌تری به رنگ‌دانه‌ها (پیگمنتها) که از فاکتورهای اصلی افت و یا افزایش کیفیت مرکب تولیدی هستند، پرداخته خواهد شد.
مرکب‌های متداول چهار رنگ
با توجه به همه‌گیری چاپ افست در صنعت چاپ و بسته‌بندی می‌توان گفت که متداول‌ترین و پرفروش‌ترین مرکب‌های این صنعت، مرکب‌های چهار رنگ (موسوم به سریع نشست) هستند. مرکب‌های چهار رنگ افست که در بازار به پنتون معروف هستند اما همان‌طور که گفته شد به علت رواج و همه‌گیری تمامی تولیدکنندگان مرکب از بزرگ‌ترین تا کوچک‌ترین‌ها عمدتاً آن را به تولید می‌رسانند. این اپیدمی در بازارهای دچار رکود باعث شده تا کیفیت اهمیت خود را ازدست‌داده و قیمت مهم‌ترین اصل در انتخاب سازی مشتریان و مصرف‌کنندگان باشد.
فرمول ساده (نسبت به دیگر انواع مرکب) که موجب تولید بی دردسر برای کارخانه‌ها می‌شود، در کنار تقاضای زیاد بازار برای این دست محصولات، باعث شده‌اند رضایتی برای تولیدکننده فراهم شود. هرچند که گفته شد قیمت در این مرکب‌ها تصمیم‌ساز است اما همچنان محصولات باکیفیت شناخته‌شده‌تر هستند و در هر وضعیتی باز افراد و مصرف‌کنندگانی هستند که مرغوبیت کار برایشان از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی تولیدکنندگان بزرگ و شناخته‌شده حاضر نیستند برند و اعتبار خود را به هیچ قیمتی خدشه‌دار کنند و دائم به دنبال ارتقای کیفی محصولاتشان هستند. با تحقیقات همه‌جانبه، پیشرفت تکنولژیک در دستگاه‌ها و رسیدن به فرمول‌های ساخت بهتر مواد و ترکیب بهینه آن‌ها، امروزه روش‌های جدیدی در راستای اصلاح کیفی این نوع مرکب‌ها (مرکب‌های سریع نشست) معرفی‌شده‌اند که در ادامه به اهم آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
ارتقاء فرمول ساخت
هرچند میزان مصرف مرکب‌های سریع نشست با رواج چاپ افست، افزایش یافت اما فرمول ساخت آن از دیرباز تاکنون چندان دستخوش تغییر نشده است. برای درک بهتر مطلب بد نیست که ابتدا به ذکر خواص عمومی و شناخته‌شده این‌گونه مرکب‌ها بپردازیم.
– میزان پایداری بالا روی نوردهای دستگاه چاپ (حتی در سرعت‌های بالای دستگاه چاپ)
– سرعت انتقال و نشست بالا
– خشک شدن سریع مرکب روی سطح چاپی (به صورتی که سایش‌های احتمالی روی آن بی‌تأثیرند)
– طبیعی بودن رنگ و ثابت بودن آن در سایر نمونه‌ها
– براقی دلچسب سطح کار
– توان اجرای چاپ تصاویر با کیفیت و وضوح بالا (اگر نمونه اصلی طراحی متناسب چاپ داشته باشد بدون هیچ تغییری در رنگ و ترام می‌توانیم عمل چاپ را با این مرکب‌ها به انجام برسانیم)
– بالا بردن سرعت کلی کار در عین کم کردن باطله کاغذ
موارد ذکرشده از خواص رایج و معمول مرکب‌های سریع نشست چهار رنگ (پنتون) هستند اما باید توجه داشت که تمامی آن‌ها در یک محصول جمع‌آوری نشده‌اند و هر تولیدکننده‌ای تنها برخی از آن‌ها را در محصول خود جا داده است. تفاوت در برندها و تمایز در تولیدات از همین‌جا سرچشمه می‌گیرند. البته نکته ظریفی هم در این بین وجود دارد، برخی از این خواص اگر چه علی‌الظاهر همه مفید هستند اما چاپچیان زبده می‌دانند که برای چاپ برخی متریالها و یا بهتر جواب دادن مرکب روی برخی کاغذها بهتر است ترکیبات رنگ تغییر کند. چاپچیان عمدتاً مرکب‌های رایج بازار را می‌شناسند و امکان دارد که برای برخی سفارش‌ها نوع مرکب خاصی را در نظر بگیرند و یا ترکیبات رنگ را برای رسیدن به خروجی بهتر تغییر بدهند. به‌طور مثال امکان دارد که برای چاپ یک کار که از کاغذ خاصی استفاده می‌کند و یا نوع طرح آن خاص است در عین کم کردن سرعت چاپ ماشین از خشک‌کن بیشتری در ترکیب رنگ دستگاه استفاده کنند. در زیر نمونه‌ای از یک فرمولاسیون مرکب چاپ افست را مشاهده می‌کنید:
معمولاً ترکیب‌های رنگ به نسبت نوع کاغذ، نوع کار، سرعت و اقتضائات ماشین چاپ متفاوت است. فرمولاسیون‌های عادی رنگ در چاپ افست معمولاً برای چاپ‌های با سرعت بالا در دستگاه‌های چند رنگ تهیه و تولید می‌شوند اما بسیار پیش آمده که یک چاپچی برای انجام به نحو احسن یک سفارش خاص ترکیب فرمولاسیون را به هم زده و درنهایت از مرکبی با چندین درصد چسبندگی پایین‌تر استفاده کرده است.
همان‌طور که گفته شد فرمولاسیون‌های کلی تولید رنگ‌های افست در طل زمان تغییر چندانی را تجربه نکرده اما در سال‌های اخیر با برجسته شدن مشکلات زیست‌محیطی، این بخش از تولیدات هم با تغییرات جزئی در بخش مواد اولیه، خود را به‌عنوان محصولاتی دوستدار محیط‌زیست مطرح کرده‌اند.
افزایش کیفی رزین مصرفی
رزین که به‌طورمعمول در بین چاپچیان به ورنی معروف است بیشترین درصد را در بین ترکیبات فرمولاسیون رنگ دارا است. می‌توان گفت که ورنی بیشترین تأثیر را در ظاهر مرکب دارد. ورنی به کار رفته در مرکب‌های افست شامل رزین‌های محلول در روغن‌های گیاهی و معدنی است.
رزین‌های متداول عمدتاً به سه بخش رزین‌های سخت استرفنولیک، مالئیک و آلکید تقسیم می‌شوند. باید دانست که عمدتاً رزین‌هایی با وزن ملکولی کم حلالیت و براقی بالایی را برای مرکب تأمین می‌کنند و در مقابل رزین‌هایی با وزن ملکولی بالاتر ویژگی‌هایی چون نشست بهتر و خشک‌شوندگی مطلوب را به مرکب علاوه می‌کنند.
با شروع دهه ۹۰ میلادی تولیدکنندگان رزین متوجه بازار پرمصرفشان در بخش تولید رنگ شدند و از این رو تحقیقاتشان را پیرامون رزین‌های مصرفی در صنعت رنگ افزایش دادند و به تولید رزین‌هایی مخصوص و مختص تولید مرکب پرداختند. آن‌ها رزین‌هایی با وزن موکولی بالا را تولید کردند که انعطاف‌پذیری بالایی در حلالیت‌های مختلف داشت و دست تولیدکنندگان مرکب را برای اجرای ترکیبات دلخواه باز می‌گذاشت.
تولیدکننده مرکب با کمک رزین‌های نوین می‌توانست کنترل بهتری بر ساختمان و فرمولاسیون تولیداتش داشته باشد. با به‌کارگیری این رزین‌ها در فرمولاسیون رنگ‌های چاپ افست، امکان حذف مواد افزودنی مثل ژل میسر و کنترل مراحل تولید این فراورده آسان‌تر شد. این رزین‌ها همچنین باعث سیالیت مرکب شده و امکان چاپ سریع را برای بهره‌وری از سرعت‌های بالای ماشین‌های چاپ مدرن مقدور ساختند.
ترکیب جدید به دست آمده نسبت به مرکب‌های پیشتر از خود پایداری بیشتر و براقیت مطلوب‌تری را در کارهای چاپی به وجود می‌آورد. غیر از این‌ها بهبود یافتن تشکیل فیلم مرکب و افزایش ویسکوزیته (نا روانی) نیز از دیگر مزیت‌های استفاده از رزین‌های جدید در ترکیب مرکب‌های نوین است. این رزین‌ها علاوه برافزایش ویسکوزیته پایداری آن را نیز بالا برده اند و باعث شده اند رنگ در وضعیت امولسیون لحظه ای چاپ نا روان نشود و به‌صورت ناگهانی ویسکوزیته آن کاهش پیدا نکند.
تحقیقات و آزمایشات انجام پذیرفته باعث شدند کیفیت این رزین‌ها به‌صورت چشمگیری افزایش یابد اما از طرفی بالا بودن بهای آن‌ها که تأثیر مستقیمی در قیمت تمام‌شده مرکب داشت باعث شد رزین‌های ترکیبی هیدروکربنی (که قیمت ارزان‌تری داشتند) به‌عنوان جایگزینی در تولیدات مرکب استفاده شوند.
هرچند که رزین‌های ترکیبی هیدروکربنی ارزان‌تر هستند اما باید توجه داشت که به خاطر ترکیباتشان که درصد زیادی از مشتقات نفتی در آن استفاده می‌شود، به نرخ این طلای سیاه وابسته است. وقتی قیمت تثبیت می‌شود دیگر امکان افزایش مدام آن وجود ندارد و از طرفی تولیدکننده نمی‌تواند از کیفیت رزین‌های ترکیبی یا از میزان مصرف آن‌ها بکاهد چراکه نباید رزین‌های استرفنولیک تحت تأثیر و کاهش زیاد قرار بگیرند.
به‌عنوان آخرین بخش از ترکیبات مهمی که در کیفیت رزین‌های مصرفی مؤثر هستند باید به یکی از ظریف‌ترین و مشکل‌ترین بخش‌های تولید مرکب اشاره کرد. اطمینان از پخش رنگ‌دانه (Dispers) به‌وسیله ورنی خیس یکی از مشکل‌ترین مراحل تولید مرکب است که تأثیر مستقیمی بر روی کیفیت نهایی می‌گذارد. احاطه شدن رنگ‌دانه به‌وسیله‌ی وارنیش موجب افزایش قدرت رنگی، براقیت و خاصیت لیتوگرافی بهتر (خاصیت تضاد آب و چربی) می‌شود.
