در این مطلب به نقش بسته‌بندی، وظایف و تعاریف آن، مزایا و معایب استفاده از کارتن، عوامل تاثیرگذار در طراحی یک کارتن، انواع طرح‌های مورد استفاده برای ساخت جعبه کارتنی، روانشناسی رنگ‌ها در بسته‌بندی کارتن، روش اندازه‌گیری یک کالا برای تهیه کارتن مورد نظر، نحوه نحوه محاسبه ساخت کارتن‌های سه لایه، پنج لایه وکارتن‌های دایکاتی و… بررسی می‌شود که در پی می‌آید.
شرایط، وظایف و تعاریف بسته‌بندی
اکثر مصرف کنندگان از اهمیت بسته‌بندی آگاه نیستند و نمی‌دانند که بسته‌بندی معرف چیست؟ آن‌ها فقط جعبه‌ای خالی را می‌بینند که در نهایت دور انداخته می‌شود. با این وجود همه انتظار دارند اجناس مورد نیازشان به موقع برایشان ارسال شود و با بهترین کیفیت، سالم به دستشان برسد.
بسته‌بندی یک ضرورت و جز لاینفک زندگی امروزی است. نیاز به نگهداری و محافظت از کالا، ضرورت انتخاب یک ماده مناسب برای بسته‌بندی را ایجاب می‌کند. غیر از حفظ و حراست کالا، بسته‌بندی کاربردهای دیگری هم دارد: اطلاعات، تبلیغات و فروش.
در میان پنج عامل، علم بازاریابی امروز، یکی از آن‌ها بسته‌بندی است که از اهمیت روزافزونی برخوردار است:
- محصول (Product)
- قیمت (Price)
- توسعه و تبلیغ فروش (Promotion)
- مکان و موقعیت یابی (Place/Positioning)
- بسته‌بندی (Packaging)
در کل می‌توان وظایف بسته‌بندی را به شرح زیر دسته‌بندی کرد:
- بسته‌بندی از کالا حفاظت می‌کند. (Packaging Protects)
- بسته‌بندی از کالا نگهداری می‌کند. (Packaging Preserves)
- بسته‌بندی هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. (Packaging Reduces Costs)
- بسته‌بندی آگاهی می‌بخشد. (Packaging Informs)
- بسته‌بندی ایجاد حریم (امنیت) می‌کند. (Packaging Safeguards)
با عنایت به آنچه گفته شد می‌توان گفت که هر آنچه غیر از کالاست ولی به همراه کالا می‌باشد، بسته‌بندی آن است. بر این اساس و با توجه به طیف گسترده کالاها، می‌توان دریافت که حوزه عملکردی بسته‌بندی تا چه میزان وسیع است. حال با این طیف گسترده بسته‌بندی‌ها آیا می‌توان تعریفی پیدا کرد که همه جنبه‌های مطرح در بسته‌بندی را معرفی نماید؟
در زیر تعاریفی از بسته‌بندی مطرح شده است اما اعتقاد بر این است که این همه آنچه بسته‌بندی خوانده می‌شود نیست:
- بسته‌بندی چهره یک کالاست، چرا که خریدار از طریق بسته‌بندی، کالای درون آن را شناسایی می‌کند.
- بسته‌بندی پیام تولیدکننده را به خریدار می‌رساند و میان آن‌ها ارتباط برقرار می‌کند.
- بسته‌بندی سیمای محصولی است که در بر دارد و اکنون خود جایگزین تکمیل‌کننده و فروشنده شده است آن چنانکه مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید.
- بسته‌بندی به محصول شخصیت و هویت می‌دهد، همچون لباس به تن آدمی.
- بسته‌بندی نگاهدارنده و محافظ اصلی کالاست.
- بسته‌بندی معرف و شناسنامه کالاست.
لیکن بهترین واژه بسته‌بندی به پاپن در ۱۹۶۲ داده شده است که امروزه نیز این تعریف به عنوان کامل‌ترین تعریف برای بسته‌بندی کاربرد دارد. به گفته آقای پاپن، بسته‌بندی عبارت است از:
- یک سیستم، که زمان تهیه کالا را جهت انتقال، توزیع، ذخیره، خرده‌فروشی و مصرف کاهش می‌دهد.
- یک مفهوم تضمین‌کننده، برای تحویل مطمئن کالا به آخرین مصرف‌کننده در شرایط مطلوب و با حداقل هزینه.
- یک عمل فنی-اقتصادی، که هزینه تحویل کالا را به حداقل می‌رساند در حالی که فروش و در نتیجه سود حاصل از آن را به بالاترین حد افزایش می‌دهد.
در ادامه و برای تکمیل این بحث به دوازده مورد فواید عمده بسته‌بندی که مختص زندگی مدرن و جوامع صنعتی است به طور خلاصه اشاره می‌شود:
- کاهش میزان زباله‌های شهری
- صرفه جویی در کاربرد موارد بسته‌بندی
- تقلیل میزان ضایعات کالا و کاهش قیمت تمام شده
- مقابله با قحطی، سوء تغذیه و بیماری (به عنوان یکی از راه‌های عمده)
- کاهش هزینه‌های غذایی
- کمک به خرید آگاهانه
- جلوگیری از سرقت
- سهولت در مصرف
- کمک به بالا بردن سطح زندگی
- کمک به افزایش سطح اشتغال و درآمد
- کمک به کاهش شدید بیماری‌ها
- تازه نگاه داشتن کالا
کاغذ و مقوا
امروزه با توجه به پیشرفت‌های زیادی که در زمینه ساخت و تولید بسته‌های کارتنی، مقوایی و کاغذی به وجود آمده، ارتقای کیفی و کمی این گونه بسته‌بندی‌ها را شاهد هستیم. قابلیت‌ها و مزایای این نوع بسته‌بندی‌ها باعث شده هر روز که برای خرید به بازار می‌رویم از اغذیه‌فروشی تا داروخانه، از طلافروشی تا میوه‌فروشی و از کتابفروشی تا فروشگاه لوازم و ماشین‌آلات، با این نوع بسته‌بندی سر و کار داشته باشیم.
بالا بودن خواص کیفی این نوع بسته‌بندی سبب شده که در بسیاری از بخش‌ها جایگزین سایر بسته‌بندی‌ها شود، از جمله جایگزینی مقوا به جای چوب در جعبه‌های کبریت و میوه را می‌توان نام برد با افزودن مواد مختلف به خمیر کاغذ و مقوا در تغییر در تکنولوژی ساخت، توانسته اند قابلیت‌های زیادی به آن ببخشند و قادرند توان، شکل ظاهری و سایر خصوصیات کاغذ و مقوا را با توجه به محصول تغییر دهند.
این تغییرات باعث افزایش دامنه‌ای کاربرد این نوع بسته‌بندی شده، به طوری که امروزه به حدی گسترش پیدا کرده که در بسته‌بندی اقسام آب میوه، شیر، لبنیات، مایعات (در حجم کم)، دارو، پوشاک، مواد غذایی، مواد بهداشتی، لوازم خانگی، ماشین‌آلات و قطعات به نسبت سنگین کشاورزی و غیره از آن استفاده می‌کنند.
ارزانی، زیبایی و سادگی تولید این نوع بسته‌بندی‌ها موجب شده است که هزینه تولید پایین آمده و یکی از علل جلب مشتری شوند. استفاده از کارتن، مقوا و کاغذ به تولیدکنندگان انواع کالا این امکان را می‌دهد تا بدون نگرانی از خرابی و آسیب دیدگی، تولیدات خود را در داخل آن قرار داده و به نقاط دوردست ارسال نمایند، بنابراین عوامل بسیاری باعث شده است که بسته‌بندی کارتنی، مقوایی و کاغذی بیشترین تقاضا را در میان انواع مختلف بسته‌بندی به خود اختصاص دهد و تولید کاغذ و مقوا در جهان روز به روز رو به افزایش گذارد.
با توجه به میزان افزایش روز افزون مصرف بسته‌های کاغذی و مقوایی در صنایع مختلف، باید علت این امر را در مزایای زیاد و معایب کم آن جستجو کرد.
مزایای بسته‌های کاغذی
بازیابی و استفاده مجدد و بازگشت سریع به چرخه محیط زیست:
بسته‌های کارتنی و کاغذی در صورت عدم استفاده از مواد پلاستیکی و مصنوعی (به منظور بهبود برخی از قابلیت‌های آن) به راحتی قابل بازیافت هستند و می‌توان از آن‌ها دوباره برای تهیه کاغذ و مقوا استفاده کرد. این بسته‌ها در صورت استفاده نکردن و باقی ماندن به صورت زباله به راحتی به مواد اولیه تجزیه می‌شوند.
سبکی:
بسته‌های ساخته شده از جنس کارتن، کاغذ و مقوا از وزن بسیار کمی برخوردارند.
مقاومت:
بسته‌های ساخته شده از کارتن در صورت استفاده از خمیر و تکنولوژی مناسب، افزودن مواد اضافی و از این قبیل می‌توانند بسیار مقاوم تهیه شوند.
قابلیت چاپ و رنگ‌پذیری برای تبلیغ:
این بسته‌ها را می‌توان به منظور فروش بیشتر، به انواع رنگ‌ها، علایم و تبلیغات آراسته کرد و فروش را بالا برد.
قابلیت مساوی شدن:
بسته‌های کارتنی در صورت طراحی صحیح، پس از ساخت می‌توانند به صورتی مساوی در آیند. این مسأله باعث کاهش حجم شده و سبب تسهیلات حمل و نقلی و کاهش هزینه می‌شود.
یک تکه بودن:
بسته‌های کارتنی، مقوایی و کاغذی را می‌توان از یک صفحه مقوا و کاغذ به وجود آورد (به صورت دایکات).
قابلیت مقاوم در برابر رطوبت:
در هنگام تهیه کاغذ و مواد اولیه، این بسته‌ها را می‌توان به صورت مقاوم به رطوبت تهیه کرد.
قابلیت بسته‌بندی محصول بهداشتی:
این بسته‌ها را می‌توان در بسته‌بندی کالاهای بهداشتی نظیر دستمال کاغذی به کار برد.
مقاوم در برابر برخی عوارض:
کاغذ و مقوا بر خلاف فلزات زنگ نمی‌زنند و نظیر شیشه نمی‌شکنند.
ارزانی:
مواد اولیه‌ای که چوب و خمیر تهیه شده از آن است را می‌توان از منابع جنگلی و به نسبت ارزان تهیه کرد.
قابلیت انعطاف:
بسته‌بندی‌های کارتن، مقوایی و کاغذی در برابر فشار، ضربه و سایر نیروها قابلیت انعطاف دارند.
تهویه:
بسته‌های کارتنی، کاغذی و مقوایی را با توجه به نوع محصول را می‌توان به منظور تهویه هوا، به صورت سوراخ دار تهیه کرد (این سوراخ‌ها نقش قابل ملاحظه‌ای در کاهش مقاومت نخواهند داشت).
عایق بودن:
این بسته‌ها قادرند محصولات را از کاهش و افزایش دما تا حد زیادی حفظ کنند.
قابلیت ضربه‌گیری:
در صورت تکان‌ها و حرکات ناشی از حمل و نقل مانع از آسیب رسیدن به محصول می‌شوند و محصول در اثر برخورد با بدنه بسته دچار خسارت نمی‌شوند.
حمل و نقل ساده:
بسته‌های کارتنی اغلب به دلیل شکل مناسب قابلیت خوبی برای تشکیل واحد بار دارند. (منظور از واحد بار، بار یکپارچه‌ای است که به وسیله کارگر، لیفتراک، و دیگر وسایل حمل و نقل جابجا و حمل می‌شوند).
دامنه وسیع ابعاد و اشکال:
این نوع بسته‌ها را می‌توان به ابعاد و اشکال مختلف و به پیروی از شکل محصول، طریقه حمل و نقل و سایر عوامل ساخت.
بیشتر بخوانید: بررسی علل کاست شدن ورق کارتن
ضعف‌های استفاده از بسته‌بندی کارتنی
قابلیت جذب رطوبت:
این بسته‌ها (زمانی که مقاوم به رطوبت ساخته نشوند) همواره آمادگی جذب رطوبت محیط را دارند. جذب و رطوبت سبب سست شدن چسب‌ها و باز شدن لایه‌ها می‌شود، همچنین اتصالات میان الیاف را از بین می‌برد.
محدودیت در بسته‌بندی مایعات و گازها:
از این بسته‌بندی فقط در بسته‌بندی جامدات استفاده می‌شود (محدودیت برای کارتن).
قابلیت آتش گرفتن:
با توجه به اینکه ماده اولیه این بسته‌ها سلولز است، به راحتی آتش می‌گیرند و آتش را به یکدیگر منتقل می‌کنند.
ضعف در محل اتصال:
در صورت استفاده از چسب‌های ضعیف و غیر مقاوم، گرد و غبار و رطوبت هوا و محیط روی محل‌های اتصال اثر گذاشته و آن‌ها را سست می‌کند، همچنین در صورت استفاده نادرست از منگنه و دوخت، محل‌های اتصال ضعیف می‌شوند. این نقطه ضعف در محصولات سنگین به ویژه در پایین بسته که محل اثر وزن محصول است، بیشتر دیده می‌شود.
ادامه دارد …
