این روزها نیاز به مدیریت رنگ ها و بهبود کیفیت آن ها بیش از پیش احساس می شود چرا که خیلی ها دوربین دیجیتال دارند و عکس های خود را با نرم‌افزار های حرفه ای ویرایش کرده و با پرینترهای جوهرافشان خوب چاپ می کنند.
در این نوشتار، قدم به قدم مدیریت رنگ ها در کامپیوتر را توضیح خواهیم داد. مفاهیم فوق الذکر همیشه برای کاربران مورد سوال و اشکال بوده است. با فهم این اصول و نیز طرز برخورد کامپیوتر با آنها، به راحتی می توانید دارای سیستمی شوید که رنگ ها را به خوبی به شما نشان می دهد.
روش کالیبره کردن مانیتور (متد پایه‌ای)
قبل از هر چیز باید ببینید که آیا اصلا نیاز دارید مانیتور خود را کالیبره کنید یا نه. برای فهمیدن این موضوع می توانید از الگوهایی که برای این کار موجود است استفاده کنید. معمولا می توانید الگوهای متعددی را روی اینترنت و یا وب سایت سازنگان مانیتور بیابید. هر یک از این الگوها می توانند به شما کمک کنند تا بخشی از عمل کالیبراسون را با دقت انجام دهید. همان طور که می دانید در رنگ های ۳۲ بیتی که معمول ترین میزان رنگ به نمایش در آمده بر روی مانیتورها و نمایشگرها است.
هر رنگ دارای یک مقدار ۸ بیتی است. این یعنی هر رنگ می تواند بین ۰ تا ۲۵۵ سطح یا مقدار مختلف از کمرنگ ترین حالت تا پر رنگ ترین حالت را داشته باشد. سه رنگ قرمز، آبی و سبز هر یک دارای ۸ بیت فضا هستند که مجموعا ۲۴ بیت فضا برای ذخیره رنگ در نظر گرفته می شود، ۸ بیت نیز برای اطلاعات مربوط به روشنایی یا گاما در نظر گرفته شده است که مجموع فضای مورد نیاز را به ۳۲ بیت افزایش می دهد.
البته در برخی از نرم افزارها شاهد هستیم که رنگ ها می توانند مقادیری برابر ۴۰ تا ۴۸ بیت را نیز داشته باشند. این مساله به این معنی است که برای نمایش هر رنگ و مدیریت رنگ ها و یا روشنایی ۱۰ یا ۱۲ بیت را در اختیار داریم. پس هر رنگ می تواند دارای ۱۰۲۴ سطح در حالت ۱۰ بیتی و یا ۴۰۹۶ سطح در حالت ۱۲ بیتی باشد. بسیاری از مانیتورها قادر به نمایش دادن این تعداد سطح رنگی (تونالیته یا واریاسیون) نیستند. اما در هنگام چاپ وضع کاملا فرق می کند و در چاپ های با کیفیت و وضوح بالا می توان متوجه سطوح رنگی بیشتر هم شد.
توانایی دیدن سایه های روشن
۸ بلوک خاکستری را به نمایش درآمده است که یک نوار کاملا سفید نیز درست از وسط آن ها گذشته است. اعداد موجود در هر بلوک نشان دهنده سطح رنگی خواص آن بلوک است. شماره گذاری سطوح مختلف رنگی با اختصاص عدد صفر به تیره ترین سطح آغاز شده و تا عدد ۲۵۵ برای روشن ترین سطح ادامه می یابد. برای مثال بلوکی که دارای عدد ۲۵۰ است، دارای سطح دویست و پنجاهم از هر یک از رنگ های قرمز، سبز و آبی است که سطح خاکستری ۲۵۰ ام را ایجاد می کند.
در مانیتوری که به شکل کامل کالایبره باشد شما قادر خواهید بود تا تفاوت رنگی موجود بین بلوک ۲۵۴ و نوار سفید وسط را ببینید. در مانیتورهایی که به خوبی کالیبره شده اند شما باید حداقل قادر باشید تفاوت رنگی بین بلوک های ۲۵۰ یا ۲۵۱ را با نوار سفید وسط تشخیص دهید. البته این مساله می‌تواند کاملا نسبی باشد، حتی زمانی که شما تنها قادر به تشخیص تفاوت بلوک ۲۴۵ نوار سفید هم هستند، باز هم کالیبراسون مانیتور در سطح خوبی قرار دارد. البته ممکن است این سطح برای طراحان گرافیک حرفه ای مناسب به نظر نیاید اما برای بسیاری از کاربران عادی کافی است.
توانایی دیدن سایه های تیره
از جهاتی شبیه به تصویر مورد استفاده در قسمت قبل است. از این الگو برای بررسی توانایی‌های مانیتور برای نمایش سایه‌های تیره استفاده می‌شود. مانند الگوی بالا ۸ بلوک خاکستری به نمایش گذاشته است که یک نوار کاملا سیاه در میان آنها قرار دارد. اعداد نیز مقادیر رنگی را برای هر بلوک به نمایش می‌گذارند. در صورتی که محیط کاری شما بیش از حد روشن باشد قادر به دیدن سایه‌های تیره به صورت صحیح نخواهید بود.
برای آزمایش مانیتور خود با این الگو نور اتاق را کم کنید. در یک اتاق تقریبا کم نور، و در صورتی که از یک مانیتور با کالیبراسیون کامل استفاده می کنید باید قادر به تشخیص تفاوت بلوک ۵ با نوار سیاه وسط باشید. یک مانیتور معمولی با کالیبراسیون خوب توانایی نمایش چنین تفاوتی را ندارد اما باز هم به شما اجازه خواهد داد تا تفاوت های موجود بین بلوک ۱۵ و نوار سیاه وسط را تشخیص دهید.
اگر قادر نیستید تفاوت رنگی بین این بلوک و نوار سیاره وسط را ببینید مانیتور شما نیاز به کالیبره شدن دارد. اما به خاطر داشتیه باشید قبل از دستکاری تنظیمات مانیتور حتما نور اتاق را تنظیم کنید. زیرا نور اتاق می‌تواند بر روی سطح دید شما تأثیر بگذارد.
سایه های رنگی
ممکن است با خود فکر کنید: خوب من خیلی نگران سطوح بالا و پایین سایه‌ها نیستم، تنها چیزی که مرا نگران می‌کند رنگ‌های میانی موجود در عکس هستند. این رنگ‌ها در تمامی نقاط و جزییات عکس قابل مشاهده هستند. این به این معنی است که محدوده سطوح رنگی هنگام رندر کردن رنگ‌ها بسیار مهم است. به دو رنگ کنار (تصویر شماره ۳) توجه کنید:
این طور فرض می‌کنیم رنگ سمت چپ رنگی است که در مانیتور شما به نمایش در می‌آید. این رنگ به تر تیب دارای مقادیر ۸۰، ۳۰ و ۲۰۰ برای رنگ‌های قرمز، سبز و آبی است. فوتوشاپ مقدار کلی روشنایی را برای این رنگ ۸۷ درصد در نظر می‌گیرد. این رنگ به شکلی واضح به سطوح رنگی بالا تعلق دارد. اما اگر منحصرا به مشخصات ترکیبی RGB این رنگ نگاه کنیم، می‌توانیم متوجه شویم که میزان رنگ قرمز آن ۸۰ واحد و رنگ سبز تنها ۳۰ واحد است. این مقادیر به شکلی واضح مربوط به سایه‌ها هستند. در این میان رنگ سبز حتی با شدت بیشتری به یک سایه شباهت دارد.
خوب در یک مانیتور کالیبره نشده چه اتفاقی برای این رنگ با سایه‌های عمیق خواهد افتاد؟ ۸۰ واحد رنگ قرمز در یک مانیتور کالیبره شده تنها به اندازه ۶۰ واحد به نمایش در خواهد آمد و ۳۰ واحد رنگ سبز اصلا نمایش داده نخواهد شد. نتیجه چیزی شبیه رنگ سمت راست است که نسبت به رنگ اصلی خیلی تیره‌تر است. (میزان روشنایی آن در فوتوشاپ ۸۶ درصد است) اما رنگ دارای تفاوت‌های عمده‌ای نسبت به آنچه واقعا هست خواهد بود.
به طور واضح یک مانیتور با مشکلاتی در نمایش سطوح سایه‌ها می‌تواند سبب اسجاد تفاوت‌های چشم گیر در زمان نمایش رنگ‌های میانی شود. اگر مانیتور شما تفاوت آشکاری را بین دو رنگ بالا نشان نمی‌دهد، این مساله نشانه دیگری است از این که مانیتور شما نیاز به کالیبراسیون دارد. در مانیتورهایی که به خوبی کالیبره شده‌اند این دو رنگ دارای تفاوت‌های آشکاری هستند.
تصحیح کنتراست
به غیراز توانایی مانیتور برای نمایش سایه های روشن و سایه‌های تیره، توانایی نمایش کنتراست نیز یکی از گزینه‌های بسیار مهمی است که می‌تواند تاثیرات مهمی را بر سطح و کیفیت تصاویر به نمایش داده شده بگذارد. نمایشگرهای کامپیوتر دارای رفتاری متفاوت از آن چیزی هستند که ممکن است شما تصور کنید. مانیتورها دیجیتال هستند. این به این معنی است که با تغییر مقادیر هر پیکسل به صورت خطی می‌توان تاریکی یا روشنایی آن را تغییر داد.
ساختن چنین نمایشگرهایی بسیار ساده است. به همین دلیل است که تمامی مانیتورها امروزه با مقادیر دیجیتال کار می‌کنند. اما همین طراحی، توانایی آنها را برای ویرایش عکس‌ها محدود می‌کند. مشکل اینجاست که چشم انسان خیلی خطی نیست. چشمان ما دارای واکنش بسیار بیشتری نسبت به تغییرات روشنایی هستند تا سطوح روشنایی.
اگر ما بخواهیم با افزایش مقادیر هر پیکسل روشنایی را نیز به همان مقدار افزایش دهیم باید راهی را پیدا کنیم تا مقادیر پیکسل‌ها را به مقادیر روشنایی بر روی صفحه ترجمه کند. مهندسان از منحنی‌های ورودی خروجی که در نهایت منحنی‌های گاما را می‌سازد استفاده می‌کنند. اما یک کاربر تأثیر این گزینه‌ها را به عنوان کنتراست می‌شناسد! کنتراست مقادیر گاما را به گونه‌ای افزایش می‌دهد تا سطح روشنایی هر پیکسل شبیه به نحوی که توسط چشم انسان قابل درک باشد تغییر کند.
مقادیر بالاتر گاما به معنی کنتراست بیشتر هستند و استفاده از مقادیر کمتر نیز سطح کنتراست را کاهش خواهد داد. استاندارد sRGB که که در بیشتر نمایشگرهای کامپیوتر مورد استفاده قرار می‌گیرد از نسخه ۲/۲ تنظیمات گاما استفاده می‌کند
اما چطور می‌توانید بفهمید که آیا مقادیر گاما بر روی مانیتور شما به درستی تنظیم شده است؟ این کار به هیچ وجه سخت نیست. اگر مانیتور شما به درستی تنظیم شده باشد الگوی زیر (تصویر شماره ۴) در فاصله معینی از مانیتور به رنگ خاکستری در خواهد آمد. و حتی زمانی که شما چشمان خود را در فاصله نزدیک‌تری تار نمایید.
طرح مرکزی این الگو از خطوط سیاه و سفیدی که یکی درمیان قرار گرفته‌اند تشکیل شده. به دلیل اینکه نیمی از خطوط سیاه و نیمی دیگر سفید هستند، تصویر نهایی سایه خاکستری‌ای خواهد بود که دارای روشنایی برابر با ۵۰ درصد میزان روشنایی قابل نمایش توسط کامپیوتر شماست. ناحیه خاکستری که طرح وسط را در بر گرفته است دارای میزان روشنایی برابر با ۱۸۶ است که ۵۰ درصد گاما در استاندارد ۲/۲ است.
اگر هنگامی که از فاصه دوری به این طرح نگاه کردید، رنگ خاکستری یک دستی را مشاهده نکردید، این به این مفهوم است که تنظیمات گاما در مانیتور شما غیرفعال است. به دلیل اینکه تنظیم کنتراست در مانیتور دقیقا گاما را کنترل نمی‌کند، تنظیم گاما در مانیتور نیاز به یک کالیبراتور دارد.
اگر مانیتور کالیبره نبود چه باید کرد؟
اگر مانیتور شما یک یا چند عدد از تست های بالا را با موفقیت پشت سر نگذاشت احساس ناراحتی نکنید ۹/۹۹ درصد از مانیتورها نمی‌توانند یکی از تست‌های بالا را با موفقیت پشت سر بگذارند. این موضوع به هیچ وجه نشان‌دهنده وجود مشکل در آنها نیست. تنظیم بیشتر مانیتور بستگی به این دارد که دیدن دقیق تصاویر برای شما تا چه حد مهم باشد. اگر این موضوع برای شما اهمیت زیادی ندارد و قصد ندارید پول زیادی برای این کار خرج کنید، می توانید با استفاده از تنظیمات مانیتور این کار را انجام دهید.
حتی می توان برای این کار از نرم افزارهای عمدتا مجانی که در سراسر وب موجود هستند نیز استفاده کرد. البته شاید این سطح کالیبراسون برای انجام کارهای تخصصی‌تر کافی نباشد اما در نهایت بهتر ازهیچ است. ولی اگر واقعا به کیفیت عکس‌های خود اهمیت می‌دهید و می‌خواهید تصاویری که در مانیتور به نمایش در می‌آیند دقیقا مانند نمونه‌های چاپی باشند، می‌توانید از کالیبراتورهای سخت افزاری برای این کار استفاده کنید. قیمت این ابزارها از ۷۰ دلار برای انواع معمولی تا چندین هزار دلار برای انواع حرفه‌ای‌تر متغییر است. در نهایت انتخاب با شماست!
