به استناد «کنسرسیوم لیبل‌های هوشمند» و بیانیه موسسه چشم‌انداز پایدار غذا و بحران‌های آب و هوایی ۱۱ درصد از مردم دنیا از طریق داده‌های درج‌شده روی لیبل محصولات غذایی مانند تاریخ تولید و انقضاء، تصمیم می‌گیرند یک ماده غذایی را بخورند یا از آن استفاده نکنند.
ضایعات و دور ریز مواد غذایی یک مشکل بزرگ جهانی است. هر سال ۱.۳ میلیارد تن غذا -یک‌سوم کل مواد غذایی تولیدشده برای مصرف انسان‌ها در سرتاسر دنیا- از بین می‌رود یا دور ریخته می شود و بیش از ۴۰ درصد از تلفات مواد غذایی در سطح خرده‌فروشی‌ها و در کشورهای صنعتی رخ می‌دهد؛ به نحوی که اگر ضایعات غذایی را بر اساس مقیاس جغرافیایی و مساحت یک کشور محاسبه کنیم، تلفات مواد غذایی، می‌تواند کشوری بزرگ، بعد از ایالات‌متحده آمریکا و چین باشد و در کشوری چون اسپانیا، کاهش ۲۹ درصدی آن، ۶۵ هزار وعده غذایی کامل را به چرخه و زنجیره تأمین غذایی بازگرداند.
موضوعی که بی‌توجهی بدان، به استناد گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد «FAO» زنگ خطر را به صدا درمی‌آورد و وضعیت بد دهه‌ی گذشته را به بحران می‌کشاند. کما اینکه گزارش اخیر صندوق جهانی طبیعت «WWF» هشدار داده است اینک ۱.۲ میلیارد تن غذای تولیدشده در سطح جهان قبل از اینکه مزرعه را ترک کند از بین می‌رود، به ازای هدر رفت ۲.۵ میلیارد تن غذا در مزارع، انتشار گاز دی اکسید کربن که عمده‌ترین گاز گلخانه‌ای مسئول گرمایش زمین است، بیشتر می‌شود و تولید سرمایه ۲۰ میلیارد دلاری از طریق ابتکاراتی چون «مسابقه تا صفر» و «اتحاد جاه‌طلبانه برای اقلیم» فقط تا حدودی می‌تواند نقش کاتالیزور را برای توسعه‌ی انرژی‌های پاک و حمایت از کاهش فقر ایفا کند.
نجات زمین از قحطی
به استناد «WWF»، در حال حاضر، ۵۸ درصد از زیان‌های مرحله برداشت جهانی در کشورهایی با درآمد بالا یا متوسط چون آمریکای شمالی، اروپا و مناطق صنعتی آسیا رخ می‌دهد، این کشورها مکانیزاسیون پیشرفته‌تری در کاشت و برداشت دارند، یک‌سوم کل جمعیت جهان را دارا هستند و نگران‌کننده‌تر آنکه بخش قابل‌توجهی از غذای هدررفته در مزارع این کشورها یا کشوری مانند بریتانیا کاملاً ایمن، سالم و قابل‌خوردن است.
به نحوی که فقط از ۹.۵ میلیون تن ضایعات غذایی سال ۲۰۱۸، بیش از ۶.۴ میلیون تن آن یعنی چیزی برابر با ۱۵ میلیارد وعده غذایی می‌توانست خورده شود، به ۴۵ میلیون نفر آواره‌ی دچار فقر غذایی در سوریه، افغانستان، کنگو، یمن، اتیوپی، سودان و… کمک کند، جان ۲۶ میلیون کودک زیر پنج سال دچار رنج کمبود غذا را نجات دهد، از تلف شدن ۱۷.۵ میلیون کودک در ۱۰ کشور دچار بحران غذایی، جلوگیری کند، ۱۹۳ میلیون نفر را از ناامنی شدید غذایی بیرون بیاورد و از فاجعه قحطی و کاهش ذخایر مواد غذایی جهان در سال ۲۰۲۳ بکاهد.
فاجعه‌ای که با توجه به جنگ اوکراین و روسیه، اختلالات اقلیمی و همه‌گیری کرونا به‌شدت خطرناک است و می‌تواند دنیا را به جنگ آب و غذا بکشاند؛ هرچند به‌زعم پژوهشگران با کمک فناوری و هوشمند‌سازی فرآیند تولید و بسته‌بندی می‌توان تا حدودی از سطح این وخامت کاست و به سهامداران برای تصمیم‌گیری بهتر از طریق استراتژی جهانی «استفاده اغلب نادیده گرفته‌شده» و در راستای کاهش اتلاف در مزرعه کمک کرد. کاری که از آن در آخرین گزارش جهانی بحران‌های غذایی«GRFC»- ماه می ۲۰۲۲- تحت عنوان تلاش برای «نجات زمین از قحطی» و در صنعت غذا و بسته‌بندی با نام «کنسرسیوم لیبل های هوشمند» با هدف جلوگیری از شکست زمین یاد شده است.
انعطاف پذیری فناوری
به استناد «کنسرسیوم لیبل‌های هوشمند» و بیانیه موسسه چشم‌انداز پایدار غذا و بحران‌های آب و هوایی «WRAP»، ۸ تا ۱۱ درصد از مردم دنیا عمدتاً یا به‌طور کامل از طریق داده‌های درج‌شده روی لیبل محصولات غذایی مانند تاریخ تولید و انقضاء، تصمیم می‌گیرند یک ماده غذایی را بخورند یا از آن استفاده نکنند. خرده‌فروشان نیز بر اساس لیبل برای استفاده از یک کالای ایمن و تخمین‌های محافظه‌کارانه‌ی سود و زیان، اقدام به خرید یک محصول و اضافه کردن آن به قفسه فروشگاه‌ها می‌کنند.
بدین‌سان هر چه فرآیند لیبل‌زنی و چاپ آن روی محصول هوشمند‌تر و مبتنی بر فناوری‌های دقیق مانندIML باشد و خود لیبل‌ها هم بر استاندارد ایمنی و سلامت غذایی بیفزایند، بیشتر می‌توان از فساد مواد غذایی، دور ریز و ضایعات آن‌ها کم کرد. علاوه بر آن، اتصال شناسه‌های دیجیتال قابل اسکن روی محصولات غذایی که می‌تواند اطلاعات محصول را بدون وقفه قابل بازخوانی کند و امکان ردیابی کالا را در طول زنجیره توزیع بالا ببرد نیز کمک خواهد کرد تا فروشندگان و خریداران از تاریخ فاسدشدن محصول زودتر آگاه شوند و روند فروش یا استفاده از آن را سرعت ببخشند.
همچنین به‌واسطه حس‌گرهای هوشمند، امکان بررسی کیفیت محصول، شیوه نگهداری و پارامترهایی مانند دما و رطوبت که به‌شدت بر فساد غذایی اثرگذار هستند، فراهم می‌آید؛ بدون آنکه نیاز به بررسی دستی هر کالا باشد و هزاران ساعت از زمان نیروی انسانی به هدر رود.
از طرف دیگر لیبل های دیجیتالی این قابلیت را به مصرف‌کنندگان نهایی و خرده‌فروشان می‌دهند که از طریق قیمت‌گذاری انعطاف‌پذیر و متکی بر فناوری و با تغییر پویای قیمت محصولات، به سودی دوجانبه برسند.
درواقع خرده‌فروشان می‌توانند گزینه‌های بیشتری را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند و اقلام خوراکی را با توجه به تاریخ‌مصرفشان و با قیمت‌های متفاوتی به آن‌ها عرضه کنند تا در مقابل بر اساس بودجه خرید و زمان موردنیاز برای مصرف به‌صورت آزادانه‌تر عمل کرده، صرفه‌جویی مالی داشته باشند و از پرتو این تعامل دوسویه، محصولات غذایی کمتری فاسد شده یا دور ریخته شوند.
بیشتر بخوانید: نورد آنیلوکس قلب چاپ فلکسو
فرآیندی که استمرار و اجرای آن در سطح و مقیاس کلان به همکاری نزدیک بین شرکت‌های بسته‌بندی، تولید‌کنندگان مواد غذایی و شرکت‌های فناوری می‌انجامد و با قابلیت ردیابی «از مزرعه تا چنگال»، بهبود کارایی در زنجیره تأمین و کاهش ضایعات مواد غذایی را میسر کرده و بدون آنکه دقیقه‌ای از دست رود، رد پای صنعت غذا که مسئول ۱۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان است را کمرنگ می‌کند.
سیدرضا حسینی/ کارشناس ارشد بازارهای تجاری لیبل
