پس از حدود ۲۰ سال از ورود اولین چاپگر دیجیتال رنگی با قابلیت ارائه خدمات به مشتریان بازار چاپ و تبلیغات به ایران، همچنان در محافل حرفه‌ای و آکادمیک مرتبط با صنعت چاپ با این سوال روبرو می‌شویم که: «چاپ دیجیتال چیست و چگونه می‌توان آن را تعریف کرد؟»
با توجه به تعریف سنتی از لغت چاپ، که با تکرار تصاویر یکسان در تعداد بالا همراه است، عملا چاپ دیجیتال معنی فراگیر تری می‌تواند داشته باشد. چرا که چاپ سنتی نیز با زمان گوتنبرگ تفاوت‌های بسیاری کرده است. همان گونه که می‌دانید، تاریخچه چاپ دیجیتال به زمان اختراع پرینتر (چاپگر) باز می‌گردد.
زمانی که بشر توانست از کامپیوتر بر روی کاغذ خروجی بگیرد و قابلیت ترجمه فایل گرافیکی از کامپیوتر را به زبان ساده قابل فهم یک ماشین الکترو مکانیکی پیدا کند. اما در صنعت چاپ، سال‌هاست که دارا بودن کیفیت بالا، لازمه استفاده از کلمه چاپ برای یک تصویر منتقل شده روی یک سطح خاص است. در دنیای پرینترها نیز آن‌هایی که می‌توانند حداقل‌های کیفی صنعت چاپ را در تصاویر منتقل شده برآورده کنند، «چاپگر دیجیتال» نامیده می‌شوند.
این چاپگرها در سرعت‌های مختلف و با قابلیت‌های متنوع همواره در دسترس کاربران بوده‌اند و در هر کدام از آن‌ها از فن‌آوری‌های خاص و جدید (در زمان خودشان) بهره گرفته شده است. اما تفاوت اصلی چاپ دیجیتال و چاپ سنتی، نه در فن‌آوری، بلکه در کاربردهای تجاری آن‌هاست.
در چاپ دیجیتال
۱- سرعت آماده سازی و شروع تولید بسیار بالاست
۲- اعمال تغییرات در لحظه آخر و جلوگیری از ضرر و زیان ناشی از اشتباهات امکان پذیر است.
۳- امکان چاپ تک نسخه‌ای و نمونه گیری، در کنار امکان چاپ در تیراژ بالا با کیفیت یکسان، وجود دارد.
۴- با استفاده از نرم افزارهای متنوع مخصوص اطلاعات متغیر می‌توان نسبت به تولید اسناد دارای اطلاعات متغیر ترکیبی شامل بارکد، اعداد، اسامی، تصاویر و غیره در سرعت زیاد اقدام نمود.
۵- امکان چاپ به صورت سه بعدی و دارای حجم بدست آمده است.
۶- محدودیت در ابعاد و اندازه از میان برداشته شده است.
۷- اپراتورها نمی‌توانند افراد کم سواد و نا آشنا به علوم کامپیوتر و شبکه باشند.
۸- تمرکز سودآوری دیگر بر چاپ در تیراژ بالا استوار نیست بلکه به میزان ایجاد ارزش افزوده خدمات، متمرکز است.
این موارد اشاره شده فوق، با فن‌آوری‌های مختلف مانند: تونر و لیزر، جوهر افشان، جوهر جامد، جوهر ژل، جوهر واتر به یس، جوهر سالونت و جوهر نانو اجرایی شده‌اند، لذا چاپ دیجیتال فارغ از فن‌آوری که آنرا حمایت می‌کند، یک مفهوم است که بسیاری از نیازهای بشر امروز را پاسخ می‌دهد. انسانی که بدون دردست داشتن گوشی تلفن هوشمند، احساس نقص عضو دارد و در آینده نزدیک بدون امکانات تمدن دیجیتال، ادامه حیات برایش مشکل خواهد بود.
چطور ممکن است کیفیت چاپ دیجیتال به افست نزدیک شود؟
این قبلا اتفاق افتاده است. در ماشین‌های جدید چاپ دیجیتال، کیفیت بسیار نزدیک به افست است. باور کنید زمانی که یکی از این ماشین‌ها در شرایط مطبوع خود کار می‌کند، خروجی آن کیفیتی است که تاکنون نظیر آن را درمیزان شباهت به افست به یاد ندارید.
خوب اگر این اتفاقی است که در حال رخ دادن است، پس بعد از این باید منتظر چی باشیم؟
- یک ماشین چاپ افست: ۲۰ سال عمر می‌کند و به صورت تئوری اگر از آن خوب نگهداری شود، می‌تواند همان کیفیت اولیه را بعد از ۲۰ سال حفظ کند و از ارزشی به مراتب بیشتر از روز اول خود برخوردار باشد.
- یک ماشین چاپ دیجیتال: زود مستهلک می‌شود، هرچه بیشتر از آن استفاده کنید دچار مشکلات بیشتری خواهید شد. شما مجبور هستید که آن‌ها را زودتر تعویض کنید چون ظرافت‌های زیادی با این تکنولوژی همراه است.
اما اگر با دقت به خروجی ماشین‌های جدید دیجیتال نگاه کنید، نا خودآگاه با خود می‌گویید: «خدای من، این کیفیت واقعا عالیه!» واقعیت اینجاست که شما قرار نیست با این ماشین میلیون‌ها برگ چاپ بزنید و آنرا مستهلک کنید. این کاری نیست که ماشین‌های چاپ دیجیتال برای آن طراحی شده باشند. مدل‌هایی که تا کنون به بازار عرضه شده‌اند قرار است که تا پایان عمر خود، نهایتا کمتر از ۲ الی ۵ میلیون برگ چاپ بزنند (بستگی به نوع سفارش) و به راستی که این کار را خیلی خوب انجام می‌دهند.
و سوال بزرگ‌تر اینجاست: استاندارد مورد نظر شما از کیفیت چیست؟
خوب می‌شود حدس زد، شما افست می خواهید! و البته هیچ اشکالی ندارد که اینگونه باشد. دلیل اینکه پیش‌بینی می‌شود افست و دیجیتال برای مدت‌های مدیدی با یکدیگر همزیستی مسالمت‌آمیز داشته باشند نیز همین است.
نکته در اینجاست که کیفیت افست بستگی به عوامل زیادی دارد – بدون نقص عمل کردن در عملیات پیچیده پیش از چاپ، سلامت و دقت ماشین چاپ، روی هم خوردن رنگ‌ها (Registration)، دقت اپراتور، میزان حرارت محیط و رطوبت کاغذ، نمونه‌‌گیری دقیق!، شسته بودن کامل ماشین، استفاده از مرکب استاندارد، وجود زبان مشترک بین طراحی، لیتوگرافی و چاپخانه (مدیریت رنگ و گردش کار هوشمند) و…
برای همین است که چاپ نفیس در افست یک هنر به شمار می‌رود و کار هر کسی نیست. بسیاری از چاپچی‌های کارکشته، نمونه‌ای از کارهای خوب خود را همیشه در دفتر کار خود نگه می‌دارند، به دیگران نشان می‌دهند و به آن افتخار می‌کنند.
ولی در مقابل، دیجیتال یک تکنولوژی صفر و یک است که یا در بهترین حالت خود کار می‌کند و یا خراب است و نیاز به سرویس دارد. کیفیت در چاپ دیجیتال بستگی زیادی به مهارت و سابقه کار اپراتور و دیگر عوامل محیطی ندارد. همه روزه حجم زیادی از سفارشات چاپی عجله‌ای (Short run jobs) به سمت دیجیتال سوق داده می‌شوند.
نه افست و نه حتی DI! فکر می‌کنید چند نفر در کل دنیا تکنولوژی چاپ DI را نصب کرده‌اند؟ جایی که پلیت به صورت دیجیتال ساخته می‌شود! این تکنولوژی به هیچ وجه با سرعتی که مردم در ابتدا فکر می‌کردند در سراسر جهان رشد نکرد، فقط به یک دلیل ساده: چون دیجیتال بهتر و سریع‌تر بود.
انقلابی را که از این پس باید آنرا به نظاره نشست، چاپ دیجیتال ارزان، سریع و تیراژ دار به کمک تکنولوژی جوهر افشان (Inkjet) است. با به بازار آمدن ماشین‌هایی که چاپ دیجیتال روی کاغذ را در سرعت افست، با هزینه کمتر از افست، کیفیت بالاتر از افست و در ابعاد تا چهارونیم ورقی انجام می‌دهند، اکنون در نقطه‌ای از تاریخ ایستاده‌ایم که با اطمینان می‌توان گفت: «آینده صنعت چاپ در انحصار تکنولوژی جوهر افشان خواهد بود.»
بیایید نگاهی به چاپ عریض (Wide Format) بیاندازیم. این روزها حجم بسیار زیادی از سفارشات چاپ به پوسترهای عریض و چیزهایی از این قبیل اختصاص دارد. پول هنگفتی نیز در این تجارت گردش دارد؛ و البته کیفیت این ماشین‌های لعنتی! غیر قابل باور است. در آینده تولید کنندگان با سریع‌تر کردن این تکنولوژی آن‌ها را به ماشین‌های چاپ تبدیل می‌کنند. فقط تصور کنید که آن‌ها بعد از ۵ سال به کجا می‌رسند!
شرکت کداک برنامه تحقیقات عظیمی را در دست دارد که تمامی آن بر تکنولوژی جوهر افشان استوار است و آن‌ها واقعا می‌تواند همه چیز را تغییر دهد. کداک فقط یکی از غول‌های این صنعت است. شرکت کاب‌آ در حال بررسی تلفیق ماشین‌آلات افست با هدهای دیجیتال جهت چاپ اطلاعات متغیر است. شرکت لاندا ماشین‌آلات چاپ دیجیتال در ابعات متداول افست را با فن‌آوری جوهرنانو پیگیری می‌کند. بنا بر این دوباره می‌گویم در آینده نه چندان دور، شما شاهد این انقلاب تکنولوژیک صنعت چاپ خواهید بود.
در آینده نزدیک، مشاهده بخشی از این دگرگونی صنعتی در ایران نیز امری دور از ذهن نیست. امروزه فاصله کشور ما با کشورهای صنعتی از لحاظ دستیابی به تکنولوژی روز، مخصوصا در زمینه دیجیتال، خیلی فاصله زیادی نیست. فقط باید زمینه حضور کمپانی‌های صاحب تکنولوژی را جهت دریافت خدمات پس از فروش، بیشتر فراهم کنیم. خوب است بدانید که در حال حاضر پرینترهای چاپ عرض و همچنین چاپگرهای سه بعدی با کیفیت بسیار قابل قبود در ایران و به دست جوانان ایرانی تولید می‌شوند.
ممکن است گفته شود که تکنولوژی جوهر افشان به مؤلفه‌های بازدارنده‌ای مانند هد و جوهر محلول در آب (Water-based ink) وابسته است که آنرا از تسخیر آینده صنعت چاپ باز می‌دارد. درست است، خیلی از ماشین‌های جوهر افشان در حال حاضر از جوهر محلول در آب استفاده می‌کنند که البته پایداری ندارد و تبخیر می‌شود و ذرات پیگمنت (pigment) آن بلا استفاده خواهد شد.
بیشتر بخوانید: چاپ دیجیتال در برابر چاپ افست؛ برتری ها و کاستی ها
در بسیاری از موارد پیگمنت ها بعد از چاپ تصعید می‌شوند. اما ماشین‌های جوهر افشان جدید از جوهر سالونت (Solvent-based ink) یا جوهر UV که در برابر نور کاملا مقاوم است، استفاده می‌کنند. به راحتی می‌توان ادعا کرد که ماندگاری این چاپ همیشگی است. پس این مسئله بازدارنده‌ای نیست و بستگی دارد که از چه ماشینی استفاده شود. به همین دلیل است که حرفه‌ای ها باید تغییرات تکنولوژی را دنبال کنند. هدهای جدید نیز توانایی پاشش جوهر UV و سالونت را دارند.
کافی است که نگاهی به کاربردهای فعلی چاپ جوهر افشان بیاندازیم: با آن ساختمان‌ها را می‌پوشانند و اتوبوس‌ها را نقاشی می‌کنند. دور از انتظار نیست رسیدن روزی که اتوبوس‌ها و اتوموبیل ها از جلوی یک چاپگر جوهر افشان عبور کنند و به طور اتوماتیک و همزمان تصاویر تبلیغاتی بر روی آن‌ها چاپ شوند یا اینکه چاپگرهای جوهر افشان جای کارگران نقاش داخل ساختمانی را بگیرند!
با اینکه این‌ها همه بسیار مشکل تر از چاپ بر روی کاغذ هستند بزودی شاهد هنرنمایی‌هایشان خواهیم بود چرا که همه روزه شاهد تحقق یافتن روندهای صنعتی بسیار پیچیده‌تری در صنایع دیگر هستیم و اگر فرآیند چاپ را نیز نوعی فرآیند صنعتی بدانیم، درمی‌یابیم که هیچکدام دست‌نیافتنی نیستند.
چاپ دیجیتال
