مقاله حاضر به بررسی تاثیرات دارو و آب بر فرآیند کیفیت و قیمت چاپ افست می پردازد که این دو فاکتور در همه حال از پایه های وجودی صنعت چاپ و نشر است. اجزای تشکیل‌دهنده دارو آب شامل اسیدهای ضعیف آلی و معدنی مانند اسید فسفریک، اسید سیتریک، اسید لاکتیک، نمک های کبالت و منیزیم، بافر، صمغ، آنتی‌فوم، نمک نیترات منیزیم (ضد خورندگی) و مواد لازم دیگر است.
کیفیت آب با خواص فیزیکی و شیمیایی آن بیان می‌شود. این خواص عبارتند از: شفافیت، رنگ، بو، دما، نمک‌های محلول در آب، سختی و pH. از میان این عوامل نمک های محلول در آب که قسمتی از آن ها سختی آب را ایجاد می کنند از مهمترین عوامل در کیفیت چاپ افست است. متن زیر به شناخت و به کارگیری این دو مهم در کیفیت و قیمت چاپ افست می پردازد.
آب
کیفیت آب با خواص فیزیکی و شیمیایی آن بیان می‌شود، این خواص عبارتند از: شفافیت، رنگ، بو، دما، نمک‌های محلول در آب، سختی و pH. از میان این عوامل، نمک‌های محلول در آب که قسمتی از آنها سختی آب را ایجاد می‌کنند از مهمترین عوامل در کیفیت چاپ افست است.
سختی آب: سختی آب شامل سختی موقت و سختی دائم می‌شود:
الف) سختی موقت: شامل کربنات‌های کلسیم و منیزیم است که در اثر جوشیدن به کربنات‌های نامحلول تبدیل شده و به صورت جامد ته‌نشین می‌شود.
ب) سختی دائم: شامل نمک‌های دیگر کلسیم و منیزیم مانند کلر، سولفات، نیترات است که در اثر جوشیدن آب، به صورت محلول باقی می‌ماند، برای حذف یا کاهش آنها از مواد شیمیایی استفاده می‌شود. از کربنات سدیم برای رسوب یون کلسیم و منیزیم که سختی دائم آب را تشکیل می‌دهد استفاده شده و با این روش سختی دائم آب در حد قابل قبولی کاهش می‌یابد.
ج) سختی کل: مجموع سختیهای موقت و دائم را سختی کل می‌نامند که بر اساس میلی گرم بر لیتر (ppm) کربنات کلسیم گزارش می‌شود.
نحوه تعیین درجه سختی آب و حد مجاز آن: تعیین سختی آب هم به روش شیمی تجزیه کلاسیک و هم شیمی تجزیه دستگاهی میسر است، برای کار در محیط کارخانه و کارگاه از دستگاه TDSسنج استفاده می‌شود.
روش مقرون به صرفه دیگر برای تشخیص سختی آب، استفاده از دستگاه هدایت‌سنج است. با استفاده از برون‌یابی نقاط متناظر در نمودار خطی هدایت – سختی آب، می‌توان با داشتن میزان هدایت دارو آب، سختی آن را از نمودار زیر بدست آورد.
حد مجاز سختی آب برای دارو آب کمتر از ppm500 است و بالاتر از این مقدار باعث افزایش مصرف الکل، رسوب کلسیم، شیشه‌ای شدن نوردها و پایین آمدن کیفیت چاپ افست می‌شود.
به منظور بهبود کیفیت چاپ در صورتی که آب مورد مصرف در ماشین چاپ دارای سختی بیش از حد مجاز باشد تصفیه آن به روش‌های مختلف شیمیایی یا فیزیکی که بحث جداگانه‌ای را طلب می‌نماید ضروری است.
دارو-آب: اجزای تشکیل‌دهنده دارو آب شامل اسیدهای ضعیف آلی و معدنی مانند اسید فسفریک، اسید سیتریک، اسید لاکتیک، نمک‌های کبالت و منیزیم، بافر، صمغ، آنتی فوم، نمک نیترات منیزیم (ضد خورندگی) و مواد لازم دیگر می‌باشد.
نقش اسیدهای اشاره شده در دارو آب کاهش pH آب بین ۴.۸-۵.۲ است.
جزء دیگر تشکیل‌دهنده دارو آب بافر است، عموما محلول‌های بافر از یک جفت اسید و باز مزدوج مانند استیک اسید و سدیم استات یا آمونیوم کلرید و آمونیاک تهیه می‌شود. شیمیدان‌ها بافرها را برای نگه داشتن pH محلول در یک مقدار نسبتا ثابت و از پیش تعیین شده به کار می‌برند.
به منظور افزایش هدایت دارو که نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت چاپ دارد از نمک‌های کبالت و منیزیم استفاده می‌شود.
غلظت مورد استفاده از دارو آب می‌باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده دارو و با توجه به شرایط دمای محیط و میزان سختی آب تعیین شود، این میزان معمولا بین ۲ درصد تا ۳ درصد وزنی با آب است. میزان مناسب هدایت الکتریکی برای محلول پس از امتزاج دارو و آب بین ۷۰۰ تا ۱۲۰۰ میکروزیمنس است.
هدایت حد نرمال دارو آب باعث می‌شود حلال آب، روی سطح فلزی زینک (قسمت چاپ نشونده) جذب شده و مرکب چاپ از روی سطح فلزی به قسمت چاپ‌شونده زینک هدایت شود، اگر میزان هدایت دارو آب پایین باشد و از۷۰۰ میکروزیمنس کمتر باشد، دارو آب توان کافی برای دفع مرکب از روی سطح فلزی زینک را ندارد و نمونه چاپ (به اصطلاح ماشینچی‌های افست) سیاه می‌شود.
بیشتر بخوانید: چگونگی شناسایی کیفیت مرکب خوب
در مقابل اگر هدایت بالاتر از ۱۲۰۰ میکروزیمنس باشد قدرت دفع مرکب توسط دارو آب به حدی می‌رسد که مرکب را از نواحی چاپ شونده و ژله زینک پس زده و چاپ ضعیف می‌شود، در این حالت راه رفع عیب مصرف مرکب بیشتر و به تبع آن افزایش قیمت تمام شده فرآیند چاپ افست و افزایش هزینه چاپخانه است.
تاثیر استانداردسازی «آب» و«دارو» بر چاپ افست
