در این مقاله اجزای ماشین چاپ افست و چگونگی عملکرد آنان را موردبحث قرار می‌دهیم. به‌طور کلی می‌توانیم این دستگاه‌ها را به سه بخش تقسیم کنیم؛ تغذیه کاغذ، واحد چاپ و خروجی کاغذ که در ادامه به‌طور کامل آن‌ها را شرح خواهیم داد.
تغذیه کاغذ ماشین چاپ افست
این بخش از ماشین چاپ افست شامل قسمت‌هایی می‌شود که هدایت کاغذ تا سنجاق و نشان را بر عهده دارد.
آپارات
وظیفه‌ی آپارات رساندن بدون اشکال و روان کاغذ به سنجاق است. آپارات باید طوری ساخته شده باشد که در کمترین زمان و به‌سادگی تنظیم شده و تنظیم آن برای کاغذ با گرماژهای کم یا زیاد به سهولت امکان‌پذیر باشد. می‌توان دستگاه تغذیه را از نظر کار به دو قسمت تقسیم کرد؛ بخش اول و ابتدایی که در آن کاغذهای دسته شده روی تخته تک‌تک جداشده و به زیر قرقره ترانسپورت راهنمایی می‌شود. بخش بعدی نیز میز آپارات است که کاغذ را از نظر تعداد دریافتی کنترل کرده و در نهایت رساندن کاغذ به سنجاق را بر عهده دارد.
میز آپارات خود از نظر ساختاری به دو نوع قابل‌تقسیم است:
- میزهایی که با نوار و قرقره و فنر روی کار و مویی‌های متعدد کار می‌کند و
- میزهایی که از نوار سوراخ‌دار پنوماتیکی که با عمل مکش کاغذ را از قرقره ترانسپورت تحویل گرفته و به سنجاق هدایت می‌کند.
اجزای آپارات
قسمت‌هایی که برای جدا کردن کاغذ از روی تخته آپارات تا زیر قرقره انتقال‌دهنده (ترانسپورت) نقش دارند عبارت‌اند از:
پاشنه بند کاغذ: محل قرارگیری بندهای کاغذ؛
پاشنه آپارات: با ارتفاعی معادل ۴ تا ۶ میلی‌متر که معمولاً حدود ۱۴ میلی‌متر روی کاغذ قرار می‌گیرد (روی نیم‌دایره پاشنه سوراخ‌هایی وجود دارد و باعث می‌شود که توسط باد کاغذها را از یکدیگر جدا کند)؛
جلو گیر کاغذ: هرگاه یک برگ کاغذ عبور می‌کند به طرف پایین حرکت کرده و بلافاصله بعد از عبور کاغذ به حالت اول برمی‌گردد؛
پیچ رگلاژ: ارتفاع تخته آپارات را تنظیم می‌کند؛
مکنده اول: بلند کردن و جدا کردن یک برگ کاغذ را بر عهده دارد؛
مهره تنظیم: حالت مکنده را تنظیم می‌کند؛
مکنده دوم: در حالی که کاغذ را می‌مکد، توسط صفحه‌ی بادامکی که روی آن تعبیه‌شده است کاغذ را به زیر قرقره‌های ترانسپورت هدایت می‌کند. یادآوری می‌شود، زمانی که مکنده دوم شروع به مکیدن کاغذ می‌کند، مکنده اول کاغذ را رها می‌کند و زمانی که مکنده دوم قطع می‌شود که قرقره‌های ترانسپورت کاغذ را گرفته و به حرکت درمی‌آورد؛
وزنه نگه‌دارنده کاغذ: قسمتی که با وزن خود کاغذ را نگه می‌دارد (با وزنه نگه‌دارنده کاغذ)؛
جداکننده‌های کاغذ: دارای سوراخ‌های ریزی است و توسط باد به جدا کردن کاغذها کمک می‌کند؛
مویی‌ها: از بلند شدن چند کاغذ با هم جلوگیری می‌کنند؛
فنرهای تخت: به صورت فلس ماهی روی هم قرار گرفته و روی لبه کاغذ قرار می‌گیرند و از رفتن چندتایی کاغذ جلوگیری می‌کنند؛
لاستیک‌های فوتک: این قطعات برای کاغذهای مختلف قابل تعویض هستند، برای مثال لاستیک‌هایی که روی آن‌ها صاف است برای کاغذهای با گرماژ بالاتر مورداستفاده قرار می‌گیرند. به عنوان نمونه برای میزان کردن مکنده اول که جداکننده کاغذ است می‌بایستی از مهره شماره ۶ استفاده کرد.
عملکرد اجزای آپارات
قسمت جداکننده: برای کاغذهای سبک، باد جداکننده کم می‌شود و برای کاغذهایی با گرماژ بالا، میزان باد افزایش می‌یابد.
قرقره‌های انتقال‌دهنده: این قرقره‌ها زمانی که کاغذ را از مکنده دوم تحویل می‌گیرند بایستی با فشار مساوی، آن را روی نوار هدایت کنند و این عمل توسط پیچ تنظیم که روی آن‌ها تعبیه‌شده صورت می‌گیرد. میزان بودن قرقره‌ها و فشار مساوی آن‌ها نکته‌ی مهمی است که عدم رعایت آن، کج بردن کاغذ را در پی خواهد داشت.
دوتایی‌گیر: زمانی که کاغذ به‌منظور هدایت در زیر قرقره‌های انتقال روی میز قرار می‌گیرد، قرقره مخصوص کنترل باید از عبور دوتایی کاغذ جلوگیری کند. این بخش حتماً می‌بایستی نسبت به ضخامت کاغذ میزان شود. طریقه‌ی میزان کردن قرقره دوتایی‌گیر، بدین ترتیب است که قرقره شماره یک را طوری تنظیم می‌کنیم که به‌اندازه دو برگ کاغذ ضخامت داشته باشد و اگر احیاناً کاغذ سوم یا تعداد بیشتری کاغذ زیر آن قرار گرفت، آپارات از کار بایستد. بدین ترتیب با قرار دادن دو ورق کاغذ زیر قرقره شماره یک باید فاصله بین پین و کنتاکت الکتریکی به‌اندازه یک ورق کاغذ باشد؛ اما در مورد کارتن فاصله مزبور را تا نصف نیز می‌توان کاهش داد.
میز آپارات: کاغذ کنترل شده را از قرقره‌های انتقال‌دهنده تحویل می‌گیرد و تا سنجاق هدایت می‌کند. این عمل توسط نوارهای دوار که روی آن‌ها قرقره‌های لاستیک و پلاستیکی و مویی‌های دایره شکل و مویی‌های معمولی قرار گرفته‌اند صورت می‌پذیرد. زمانی که کاغذ توسط قرقره‌های لاستیکی و پلاستیک به سنجاق رسید، قرقره‌های مویی کاغذ را با فشار بسیار کم به طرف سنجاق هدایت می‌کنند و مویی‌هایی که به شکل قلم‌مو هستند از پس زدن کاغذ جلوگیری می‌کنند.
میز نوع دوم: همان‌طور که ذکر شد در نوع دیگری از میز آپارات فقط از نوارهای سوراخ‌دار استفاده می‌شود و توسط همین سوراخ‌ها کاغذ به طرف نوار مکیده می‌شود و عمل انتقال را تا سنجاق انجام می‌دهد. در این روش انتقال کاغذ با استفاده از مکش هوا صورت می‌پذیرد و به آن در اصطلاح معمول (پنوماتیک) می‌گویند. اگر چه میزان مکش برای کاغذهای نازک کم است ولی برای کاغذهای با گرماژ بالا از درجه‌ی بالاتری استفاده می‌شود.
سنجاق
پیش از اینکه کاغذ توسط پنجه‌ی شناور یا رابط به سیلندر چاپ انتقال یابد، باید از نظر طول و عرض کاملاً کنترل شود؛ به عبارت دیگر، کاغذ هنگام انتقال با سنجاق و نشان، زاویه‌ی ۹۰ درجه را تشکیل دهد. سنجاق از نظر ارتفاع باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که اگر بخواهیم دو ورق کاغذ را با هم به صورت امتحانی از زیر آن رد کنیم، به‌آسانی زیر سنجاق نرود. خاطرنشان می‌شود که سنجاق‌ها را می‌توان به صورت تکی و کلی، از نظر جلو و عقب رفتن و ارتفاع تغییر داد.
چشم الکترونیکی
چشم‌های ماشین وظیفه‌ی کنترل چسبیدن کامل کاغذ به سنجاق را بر عهده دارند. در ماشین چاپ دو نوع چشم وجود دارد. نوع اول شامل دو تا چهار عدد است و عملکرد آن‌ها بدین گونه است که یک فرستنده، نوری را به زیر کاغذ می‌فرستد که تا زمان دریافت آن توسط گیرنده، ماشین توقف نمی‌کند؛ این موضوع بدان معناست که کاغذ کاملاً به سنجاق چسبیده است. ولی اگر کاغذ به سنجاق نرسیده باشد و یا کج باشد، نور ارسالی به گیرنده نمی‌رسد و درنتیجه آپارات توقف خواهد کرد.
عملکرد چشم دوم درست برعکس چشم اول است یعنی همواره فرستنده نور را می‌فرستد ولی گیرنده آن را نمی‌گیرد؛ اما اگر کاغذ از روی سنجاق عبور کند، نور فرستاده شده به گیرنده برمی‌گردد که در این حالت دستگاه تغذیه (آپارات) متوقف می‌شود.
در هر حال وقتی که چشم الکترونیکی تشخیص دهد که کاغذ به‌طور صحیح در سنجاق قرار نگرفته است آپارات متوقف می‌شود. در این حالت وضعیت ماشین از چاپ خارج شده، نوردهای آب و مرکب از روی کار برداشته می‌شوند، سنجاق اصطلاحاً بسته می‌شود و درنتیجه پنجه شناور یا رابط کاغذ را نمی‌برد و ماشین با سرعت کم به گردش خود ادامه می‌دهد.
نشان
این وسیله کنترل کاغذ را از نظر عرضی به عهده دارد. بدین ترتیب که وقتی کاغذ به سنجاق چسبید، نشان آن را از جهت عرض به طرف خود می‌کشد تا همواره کاغذ در یک حالت وارد ماشین شود. در این صورت انطباق و روی هم خوردن کار به شکل مطلوب صورت می‌پذیرد. هر ماشین دارای دو نشان است که یکی از آن‌ها طرف اپراتور و دیگری در طرف موتور قرار دارد. البته همیشه فقط یکی از نشان‌ها در حال کار است.
در اغلب ماشین‌های جدید از نشانه‌ی پنوماتیک استفاده می‌شود که در این نوع، به جای قرقره از صفحه‌هایی که دارای سوراخ‌های ریز است برای کاغذهای گرماژ پایین و صفحه‌هایی دارای سوراخ‌های درشت برای شمیز و مقوا، استفاده می‌شود.
پنجه رابط
کاغذ پس از کنترل توسط سنجاق و نشان، توسط یک پنجه رابط که می‌تواند شناور باشد و روی یک بادامک (اکسنتر) کار می‌کند به صورت سیلندری، کاغذ را به پنجه‌های سیلندر چاپ می‌رساند.
واحد چاپ ماشین افست
این واحد از مهم‌ترین قسمت‌های دستگاه محسوب می‌شود و اجزای مختلفی را در برمی‌گیرد.
ماشین چاپ افست یک رنگ شامل سه سیلندر است.
- سیلندر پلیت یا سیلندری که لوح فلزی روی آن بسته می‌شود؛
- سیلندر لاستیک (بلانکت)؛
- سیلندر چاپ.
سیلندر پلیت
این سیلندر دارای «آسوره» است. باید توجه داشت که فاصله‌ی کف سیلندر تا لبه‌ی آسوره در ماشین‌های مختلف، متفاوت است. در بعضی از ماشین‌ها حرکت سیلندر زینک در جهت بالا و به طرف لاستیک قابل تنظیم است و در بعضی از آن‌ها که به «آسوره روی آسوره» معروف‌اند ثابت است.
سیلندر زینک در بعضی از ماشین‌ها به دلیل داشتن بوش اکسنتریک می‌تواند در جهت سیلندر لاستیک تنظیم شود. در برخی دیگر از ماشین‌ها، به خصوص دستگاه‌های جدید، سیلندر پلیت ثابت است. در این حالت آسوره سیلندر زینک روی آسوره سیلندر لاستیک قرار می‌گیرد و همواره فشار مابین آن‌ها ثابت است و چاپ مطلوبی ارائه می‌دهد.
سیلندر لاستیک
این سیلندر نیز مانند سیلندر پلیت دارای آسوره بوده و در مورد ماشین‌های مختلف، فاصله کف تا لبه آسوره متفاوت است.
به‌طور کلی، در سیستم ماشین چاپ افست چون کاغذ در تماس مستقیم با پلیت قرار نمی‌گیرد، چاپ غیرمستقیم محسوب می‌شود. به همین دلیل، مابین سیلندر زینک و سیلندر چاپ، سیلندر واسطه‌ای وجود دارد که به آن سیلندر افست یا سیلندر لاستیک می‌گوییم. به خاطر همین مکانیزم، مطلب یا طرح روی پلیت خوانا ولی روی لاستیک ناخوانا است و در نهایت به شکل خوانا و واضح روی کاغذ منتقل می‌شود.
در ماشین چاپ افست به خاطر انعطاف‌پذیری لاستیک، عمل چاپ به فشار کمتری احتیاج دارد. در حقیقت در این نوع چاپ همیشه فشار مطلوب و معین (نه زیاد و نه خیلی کم) بین سیلندرها برقرار می‌شود. برای دستیابی به این هدف و تنظیم فشار مناسب، دو سیلندر از مجموع سه سیلندر با پوش‌های اکسنتریک هستند. زمانی که ماشین در حالت چاپ نیست هیچ‌کدام از سیلندرها تماسی با هم ندارند.
در تمام دستگاه‌ها سیلندر لاستیک دو نوع حرکت انجام می‌دهد. حرکت اول زمانی است که ماشین در حالت چاپ قرار می‌گیرد و سیلندر مذکور به طرف سیلندر پلیت و سیلندر چاپ حرکت می‌کند و هنگامی که ماشین از روی چاپ برداشته می‌شود با هر دو سیلندر فاصله می‌گیرد. این فاصله در کارخانه میزان شده است و احتیاج به تنظیم ندارد.
بیشتر بخوانید: ویژگی ها و مراحل ساخت لاستیک افست
حرکت دوم سیلندر لاستیک به واسطه اکسنتریک بودن بوش، می‌تواند فاصله‌ی خود را با سیلندر چاپ کم یا زیاد کند. وقتی از کاغذ با گرماژ پایین استفاده می‌کنیم این فاصله را کم و برای شمیز و مقوا فاصله را زیاد می‌کنیم. در عین حال به دلیل اینکه بتوانیم کاغذهایی با گرماژ کم تا کاغذهای ضخیم را به راحتی چاپ کنیم، با اکسنتر دومی که در سر سیلندر لاستیک وجود دارد، فاصله‌ی بین لاستیک و سیلندر چاپ را تنظیم می‌کنیم.
