امروزه، گسترش روند جهانی‌شدن، تشدید رقابت، تغییر سلایق و نیازهای مصرف‌کنندگان، تنوع محصولات و… چالش‌هایی را در بازار محصولات شکلات و شیرینی، برای تولیدکنندگان به وجود آورده است. تولیدکنندگان این محصولات درصدد هستند تا با به کارگیری روش‌های نوین و ابزارهای مناسب بتوانند بر این چالش‌ها فائق آیند و همچنین با کسب مزیت رقابتی، ایجاد تمایز از رقبا، در نهایت افزایش سهم بازار و افزایش فروش محصولاتشان را داشته باشند. بهره‌گیری از بسته بندی مناسب و خلاق، یکی از روش‌هایی است که می‌تواند در رسیدن به این اهداف، نقش مؤثری داشته باشد.
اشباع بازارها، تشدید رقابت، تغییر در سلیقه‌ها و نیازهای مشتریان، صنایع غذایی را با چالش‌های متعددی در ارتباط با مصرف‌کنندگان مواجه کرده است. در این شرایط کارخانجات تولید و فراوری و بسته بندی مواد غذایی که بتوانند از ابزار و امکانات در دسترس خود مانند طراحی و توسعه کالاهای جدید، ارائه محصولات با کیفیت بالا و قیمت مناسب، همچنین بسته بندی مناسب به‌درستی استفاده کنند، می‌توانند بر این چالش‌ها فائق آمده و بقای مداوم خود را تضمین کنند.
استفاده از بسته بندی مطلوب در شرایط کنونی به دلایل متعدد مانند نقش بسته‌بندی در حفاظت کالا، تأمین ایمنی لازم، اطلاع‌رسانی و بازاریابی امری الزامی تلقی می‌شود. طراحی پوشش مواد غذایی یک‌روند ضروری در فرآیند بسته بندی مواد غذایی است و به‌طور مستقیم بر حجم فروش محصول اثر می‌گذارد.
سیستم سلف‌سرویس در فروشگاه‌ها باعث شده است بسته‌بندی به‌عنوان یک فروشنده خاموش وظیفه جذب مشتری و انتقال اطلاعات محصول به مصرف‌کنندگان را برعهده بگیرد و نقش اساسی در بازاریابی محصولات ایفا کند. درواقع بسته بندی نقش منتقل کردن اطلاعات محصول به مصرف‌کننده را دارد و نزدیکی ارتباط مشتری با کالا از طریق بسته بندی آن است.
بسته بندی، پوشش و لباس محصول است و خریدار با دیدن بسته بندی، سطح کیفیت، نوع محتوا و کارکرد آن را حدس می‌زند. برای بعضی از شرکت‌ها، بسته‌بندی می‌تواند عامل ایجاد تمایز از رقبا و نوعی مزیت رقابتی باشد. یک بسته بندی نوآورانه می‌تواند حتی ادراکات مصرف‌کنندگان نسبت به محصول را تغییر دهد و یک موقعیت خرید ایجاد کند. بسته بندی، اطلاعات و رهنمودهای لازم را می‌دهد. بسته بندی اطلاعات بسیار زیادی را در مورد محتوای خود به خریدار می‌دهد. ازجمله محصول داخلی، نام تجاری و شرکت تولیدی، وزن، طریق مصرف، اجزای تشکیل‌دهنده و… به دلیل همین خاصیت بسته‌بندی است که آن را «فروشنده خاموش» نام نهادند.
بسته‌بندی مناسب قادر است نقش یک فروشنده ماهر را در فروش محصول بازی کند. صنایع بسته بندی و طراحان فعال در حوزه شیرینی و شکلات که به‌طور دائم دنبال خلاقیت و نوآوری هستند، نقش به‌سزایی در بازار فروش این محصولات ایفا می‌کنند و خلاقیت‌های آنان در بیشتر مواقع از عوامل عمده افزایش فروش به شمار می‌رود. خلاقیت و نوآوری در بسته بندی و طراحی جعبه‌های شکلات در مناسبت‌های خاص می‌توانند راه‌حلی مناسب برای افزایش فروش و جذب مشتری تلقی شود.
بسته بندی نقش مهمی در فروش یک محصول و موفقیت در صادرات و واردات به بازار جهانی دارد. یک بسته بندی جذاب همراه با کمپین تبلیغاتی قوی می‌تواند فروش بالقوه‌ای را برای یک محصول شکلات تازه راه‌اندازی شده به همراه داشته باشد. بسته بندی در صنعت شکلات بسیار مهم است. امروزه بسته‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که مناسبت‌های مختلف و تقاضا برای طبقات اجتماعی مختلف را پوشش دهند و تمایز بین برندهای مختلف را باعث شوند. بسته بندی خوب می‌تواند مشتری بیشتری را جذب کرده و به همین خاطر مدیران و تولیدکنندگان و بازاریابان باید توجه خاصی به این موضوع داشته باشند.
صنعت شکلات و شیرینی
چهار کشور نخست تولیدکننده شکلات در جهان، ایالات‌متحده، آلمان، سوئیس و بلژیک هستند. ایالات‌متحده بیشترین شکلات دنیا را در بین کشورهای جهان و حدود ۳۰ درصد شکلات دنیا را تولید می‌کند. در حالی که کل قاره اروپا ۳۵ درصد شکلات تولید می‌کند. پیش‌بینی می‌شود که درآمد بازار شکلات در سراسر جهان تا سال ۲۰۲۴ به ۱۳۹.۹۴ میلیارد دلار برسد و در بین سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۴، بازار جهانی شکلات ۴.۵ درصد نرخ رشد مرکب سالانه داشته باشد. محققان عنوان کرده‌اند که صنعت شیرینی‌سازی و شکلات در سراسر جهان به رشد خود ادامه خواهد داد و ارزش بازار جهانی آن در سال ۲۰۲۶ به ۱۸۷.۰۵ میلیارد دلار می‌رسد.
در سال ۲۰۱۹ فروش جهانی صادرات شکلات کشورها بالغ‌بر ۲۹.۲ میلیارد دلار بود. از سال ۲۰۱۵ ارزش کلی صادرات شکلات برای همه کشورهای صادرکننده به‌طور متوسط ۱۳.۹۰ درصد افزایش یافت. در سال ۲۰۱۹ بالاترین ارزش دلاری صادرات شکلات مربوط به کشورهای آلمان با ۱۶.۹ درصد، بلژیک با ۱۰.۹ درصد و ایتالیا با ۷.۳ درصد بود. کشور ایران نیز در این رتبه‌بندی جایگاه ۸۴ را داشت.
سرمایه‌گذاری در صنعت شیرینی و شکلات کشور حدود ۱۵ سال است که به‌طور جدی شروع شده، به شکلی که در اواسط دهه ۸۰ تعداد کارخانه‌های تولید شیرینی و شکلات در کشور به‌یک‌باره بیش از سه برابر شد. صنعت شیرینی و شکلات ایران بر اساس آمارهای رسمی چهارمین ارزش‌افزوده را در بین صنایع غذایی کشور داشته است.
صادرات شیرینی و شکلات همواره مقام اول را در صنایع غذایی کشور به خود اختصاص داده تا جایی که سالانه حدود ۶۰۰ میلیون دلار برای کشور ارزآوری به همراه دارد. در حال حاضر حدود ۱۱۰۰ واحد صنعتی با ظرفیت اسمی ۷.۱ میلیون تن و میزان تولید ۳.۱ میلیون تن در کشور در زمینه تولید انواع کیک و شیرینی و شکلات و کلوچه فعالیت دارند.
استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اصفهان، خراسان و تهران جزو بهترین تولیدکنندگان شیرینی و شکلات محسوب می‌شوند. سهم آذربایجان شرقی از ۶۰ درصد صادرات شکلات و شیرینی ایران باعث شده تبریز به‌عنوان قطب این صنعت حرف اول تولید را بزند. بیشترین میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه در شهر تبریز و استان آذربایجان شرقی انجام شد تا جایی که این شهر را به پایتخت شکلات کشور تبدیل کرد.
هم‌اکنون ۸۵۰ واحد بزرگ و کوچک صنایع غذایی، شیرینی، شکلات و آشامیدنی در استان آذربایجان شرقی مشغول فعالیت هستند، به‌طوری‌که بیش از ۵۰ درصد شیرینی و شکلات کشور شامل ۶۰۰ نوع محصول متنوع در استان آذربایجان شرقی تولید می‌شود و در این میان ۵۲ درصد شکلات، ۴۰ درصد بیسکوییت، ۴۳ درصد ویفر، ۴۶ درصد تافی و ۳۸ درصد آب‌نبات کشور محصول تولیدی این استان است.
بسته بندی
بسته بندی عبارت است از ساخت محفظه‌ای که سلامت کالای محتوای خود را از مرحله بعد از تولید تا مرحله مصرف حفظ می‌کند؛ به‌عبارتی‌دیگر بسته‌بندی تضمین‌کننده تحویل مطمئن کالا به آخرین مصرف‌کننده است. اساسی‌ترین هدف بسته‌بندی فراهم کردن سالم‌ترین و اقتصادی‌ترین طریقه تحویل کالا از نقطه تولید به آخرین مصرف‌کننده است.
بسته‌بندی یک عملیات تجاری پیچیده، پویا، علمی، هنری و بحث‌آفرین است که در بنیادی‌ترین شکل خود، کارکردهای محافظت، نگهداری، حمل‌ونقل، اطلاع‌رسانی و فروش را شامل می‌شود. بسته‌بندی نوعی عملکرد خدماتی است که به‌خودی‌خود نمی‌تواند وجود داشته باشد، زیرابه یک کالا نیازمند است؛ اگر کالایی وجود نداشت، هیچ نیازی به بسته بندی نبود.
بسته‌بندی کارکردهای بسیار متنوعی دارد، از کارکردهایی که ماهیت فنی دارد گرفته تا آن‌هایی که به بازاریابی مربوط می‌شود. مشخصات فنی بسته بندی نیازمند مهارت‌های علمی و مهندسی است، در حالی که متخصصان بازاریابی نیازمند مهارت‌هایی در زمینه درک هنری و انگیزشی هستند. در بسته‌بندی یک محصول مهم‌ترین عامل برای انتخاب شکل بسته بندی، اندازه و سایز محصول است. بسته‌بندی به‌عنوان یک رابط بصری میان خریدار و محصول عمل می‌کند. بسته بندی یکی از وسایل بصری است که نسبت به سایر رسانه‌های تبلیغاتی بی‌واسطه و به‌طور مستقیم در معرض دید مخاطب قرار می‌گیرد. صنعت بسته بندی به‌عنوان یکی از فراگیرترین صنایع جهان مطرح می‌شود که به‌نوعی تمام صنایع با آن درگیر هستند.
امروزه ارائه و عرضه محصولات بدون بسته‌بندی امکان‌پذیر نیست؛ اما نکته قابل‌توجه، اهمیت و به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین، تکنیک‌های چاپ، استفاده از مواد مناسب، هنر و خلاقیت در این امر است که بتواند به‌عنوان رسانه مخاطب را ترغیب به خرید محصول کند. بسیاری از محصولاتی که به بازار عرضه می‌شوند، باید دارای بسته‌بندی باشند. برخی از اندیشمندان بازاریابی، بسته‌بندی را بعد از محصول، قیمت، مکان و ترویج فروش، پنجمین رکن آمیخته بازاریابی (p) می‌دانند.
بسته‌بندی در حقیقت باید محصول را شرح دهد و با ظاهر خود، خریدار را نسبت به قابل‌اعتماد بودن محصول متقاعد کند. بسته‌بندی مناسب، جذاب و سازگار با خواسته‌های مصرف‌کننده یکی از عوامل تأثیرگذار بر انتخاب محصول است. به‌طورکلی می‌توان بیان داشت که بسته‌بندی فرآیند طراحی و تولید جعبه نگهدارنده کالا است و یک ابزار بسیار مؤثر در بازاریابی، فروش و تشویق مشتری به خرید است و می‌توان گفت بهترین روش برای جذب مشتری به خرید، بسته‌بندی است.
اولین نقشی که بسته بندی در بازاریابی محصولات ایفا می‌کند ارائه اطلاعات در ارتباط با کالا به مشتری است و این موضوع در ارتباط با محصولات جدید مهم‌تر است. بسته بندی می‌تواند از طریق شناسایی برند، ارزش‌افزوده ایجاد کرده و به‌عنوان تبلیغ‌کننده محصول، در محل فروش عمل کند. می‌تواند امکان حمل‌ونقل راحت را برای مصرف‌کننده فراهم کند. بسته بندی مناسب می‌تواند باعث ایجاد شرایط مناسب و سهولت در نگهداری محصول شود. به‌طور کلی یک بسته بندی با ارائه موارد ذکر شده می‌تواند ارزش‌افزوده ایجاد کند.
بسته بندی و بازاریابی
در جهان حاضر، گسترش بازار و جذب مشتریان جدید و حتی حفظ مشتریان موجود، نگرانی بسیاری از شرکت‌ها است. از این رو به دلیل فشارهای رقابتی بسیار شدید، شرکت‌ها و سازمان‌ها از روش‌های مختلف ترویج فروش و بازاریابی استفاده می‌کنند تا بتوانند مصرف‌کنندگان را قانع و حتی وادار کنند که از بین مارک‌های مختلف، کالای موردنظر آن‌ها را خریداری کنند.
یکی از روش‌هایی که شرکت‌ها بدین منظور به کار می‌برند، استفاده از بسته‌بندی شیک و با کیفیت بالا است، به‌نحوی که بسته‌بندی بتواند ارتباط مؤثر را با خریدار برقرار کند و با ایجاد تمایل و علاقه در افراد، زمینه انتخاب محصول را فراهم آورد. در بازاریابی، بسته‌بندی یک بخش مهم از هر محصول و نام تجاری است.
در طول تصمیم‌گیری برای خرید، بسته‌بندی با ایجاد یک درک کلی از محصول به مصرف‌کننده کمک می‌کند تا آن را ارزیابی کرده و حق انتخاب درست را برای او فراهم می‌سازد. بسته‌بندی یکی از عوامل مهم درزمینه بازاریابی مواد غذایی محسوب می‌شود و به‌عنوان هنر یا عملیات مورداستفاده در آماده‌سازی کالا برای حمل، نگهداری و یا تحویل به مشتری تعریف شده است. اهمیت آن تا بدان جا است که حتی کیفیت و محتوای بعضی از مواد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بسیاری از مصرف‌کنندگان بخشی از کیفیت را به بسته‌بندی آن نسبت می‌دهند.
در حوزه بازاریابی بسته بندی یک روش جذاب برای انتقال پیام در رابطه با محصول به مشتریان است. بازاریابی محصولات غذایی و نشان دادن آن به مشتری و بیان ویژگی‌ها و نکات مثبت آن اگر با یک بسته‌بندی خوب همراه باشد فروش محصول را بیشتر می‌کند. معمولاً بسته‌بندی، اولین چیزی است که مصرف‌کننده در هنگام انتخاب و خرید محصول می‌بیند. بسته بندی محصول می‌تواند باعث خرید ناگهانی شود. در خریدهای ناگهانی، نقش و اهمیت بسته بندی بیشتر مشخص می‌شود. معمولاً خریدن شکلات و شیرینی به‌صورت خریدهای ناگهانی در فروشگاه‌ها توسط مصرف‌کنندگان صورت می‌گیرد.
از آنجایی که بسیاری از خریدهای مصرف‌کنندگان در فروشگاه‌ها به‌صورت برنامه‌ریزی نشده، آنی و تحت تأثیر احساسات انجام می‌گیرد و با توجه به اینکه برخی از ویژگی‌های کالا مانند بسته‌بندی مناسب و زیبا می‌تواند باورهای خریداران در خصوص عملکرد کالا را تحت تأثیر قرار دهد، نقش بسته‌بندی در جذب مشتریان بسیار حائز اهمیت است.
خرید ناگهانی یکی از جنبه‌های مهم رفتار مصرف‌کننده و یکی از مفاهیم بااهمیت در حوزه بازار است. چون خرید ناگهانی بخش قابل‌توجهی از فروش را تشکیل می‌دهند. به‌طوری که نتایج حکایت از آن دارند که فراوانی خرید ناگهانی یا برنامه‌ریزی نشده بیش از نود درصد است و بر اساس نظر برخی از محققان گاهی اوقات تقریباً نه نفر از ۱۰ نفر مصرف‌کننده خریدشان به‌صورت ناگهانی است.
اولین مشخصه هر بسته‌بندی نوع طراحی آن است. طراحی به‌عنوان ویترین محصول به شمار می‌آید. یک بسته‌بندی علاوه بر طعم عالی باید طراحی مناسب هم داشته باشد تا موردتوجه قرار گیرد. استفاده از طرح‌های جدید و بسته‌بندی متفاوت در جشنواره‌ها و مناسبت‌های فصلی، فاکتور بسیار مهمی در بازار فروش به شمار می‌رود. شرکت‌های شکلات‌سازی و شیرینی‌فروشی‌ها در موقعیت‌ها و مناسبت‌های خاص برای افزایش فروش خود و جذب مشتری از طرح‌ها و بسته‌بندی‌های جدیدی استفاده می‌کنند. به‌طوری که این موضوع به‌عنوان یکی از فاکتورهای اصلی افزایش تقاضا به‌حساب می‌آید.
تحقیقات در بازارهای جهانی نشان داده است که به‌کارگیری حس‌های چندگانه در بسته‌بندی شکلات و شیرینی می‌تواند فوراً فروش و محبوبیت محصول را به میزان ۶۰ درصد افزایش دهد. علاوه بر زیبایی، جنس، محکم بودن و کیفیت بسته‌بندی هم در انتخاب شدن مهم است. یک بسته‌بندی محصول جدید می‌تواند بر رفتار مصرف‌کننده تأثیر بگذارد. «اولین لحظه اعتماد» درواقع اصطلاحی است که می‌توان برای توصیف تصمیم‌گیری مشتری در لحظه خرید و برخورد با بسته‌بندی محصول، به کار برد. درواقع بسته‌بندی یک عامل مهم در نحوه قضاوت مصرف‌کننده درباره یک محصول است.
یکی از عوامل مهم تأثیرگذار، رنگ بسته‌بندی است. رنگ یکی از مهم‌ترین عوامل در طراحی بسته‌بندی است، چون مشتری در یک شانزدهم ثانیه به یک محصول نگاه می‌اندازد و از کنار قفسه‌های فروشگاه می‌گذرد. حس آنی بینایی در رنگ‌ها نخستین فاکتوری است که طراحان در تغییر و تجدید بسته‌بندی‌های شکلات به آن توجه دارند. تغییر رنگ از فاکتورهایی است که زودبه‌زود مورداستفاده قرار می‌گیرد. شرکت‌های شکلات‌سازی به‌طورمعمول رنگ خاصی را برای برندهای خود در نظر می‌گیرند. در یک بسته‌بندی، تصاویر زیبا و رنگارنگ می‌تواند مشتریان را جذب کند و می‌تواند مردم را در خرید یک محصول خوب و وسوسه‌انگیز حتی برای یک‌بار تحریک کند.
بسته بندی شیرینی می‌تواند با جذابیت‌های بصری و لمسی، تمایز خود را در ویترین فروشگاه‌ها نشان بدهد و مصرف‌کننده بدون انگیزه یا فاقد پیش‌زمینه فکری را برای خرید ترغیب کند. مواد اولیه به‌کاررفته در یک بسته‌بندی علاوه بر نقش قابل‌توجهی که در فرم و شکل آن دارد، حاوی پیامی خاص از هویت، کیفیت و قیمت کالا است. به‌طور کلی رنگ، شکل، مواد اولیه، نوع طراحی، لوگو و… ازجمله عواملی هستند که در ایجاد جذابیت در یک بسته‌بندی تأثیر بگذارند. کاربرد صحیح هر یک از این عوامل می‌تواند در جذب مصرف‌کننده به سمت برند مؤثر واقع شود.
نتیجه‌گیری
امروزه با گسترش روند جهانی‌شدن، افزایش رقابت، ورود شرکت‌های مختلف داخلی و خارجی، محصولات متنوع و پیشرفت تکنولوژی، حفظ رضایت و وفاداری مشتری مشکل شده است؛ بنابراین بهره‌گیری از قابلیت‌ها و استراتژی‌های بازاریابی برای بقا در صحنه رقابت امری ضروری به نظر می‌رسد.
امروزه بسته‌بندی جزئی از محصول به شمار می‌آید و نقش مؤثری بر تصمیم مصرف‌کنندگان به هنگام خرید ایفا می‌کند که این امر توجه ویژه مدیران و بازاریابان را در فرآیند تولید و فروش محصولات می‌طلبد. بسته‌بندی به‌عنوان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط و بازاریابی در حال رشد بوده و بازاریابی در بازارهای رقابتی برای محصولات بسته‌بندی شده در سراسر جهان رو به گسترش است. توجه به عناصر بصری از قبیل شکل، اندازه، رنگ و… و عناصر اطلاعاتی از قبیل فناوری و اطلاعات محصول ازجمله مهم‌ترین ویژگی‌های مؤثر در طرح بسته‌بندی است.
طراحی بسته‌بندی مواد غذایی اگر با خلاقیت و تنوع بالا همراه باشد، میزان فروش محصول را به حداکثر می‌رساند. همچنین اضافه کردن توضیحات و نوشته بسته‌بندی محصولات و استفاده از تصاویر مرتبط با آن، تنوع در رنگ و شکل بسته‌بندی به رضایت بیشتر مشتریان کمک می‌کند. بسته‌بندی مواد غذایی صادراتی به دلیل بعد مسافت، زمان و تقاضای گسترده نیازمند مواد باکیفیت‌تر، مقاوم‌تر و خلاقانه‌تری هستند تا بتوانند در بین سایر رقبای خارجی پیروز شوند.
شکلات‌سازی با استفاده از فاکتورهای چند حسی در بسته‌بندی محصولات خود سعی دارند ابعاد جدیدی را به حس و شکل و شمایل بسته‌بندی‌های شکلات و شیرینی بیفزایند. عملیات پرداخت بسته‌ها مانند استفاده از لمینیت‌های آلومینیومی، جلا دادن به سطح بسته‌ها و برجسته‌کاری با چاپ همگی از روش‌هایی هستند که با ترفندهایی خاص برای تمایز و بهبود بسته‌بندی محصولات شیرینی و شکلات به کار می‌رود.
بسته‌بندی محصول زنجیره ارتقا را می‌سازد و این پایان فاصله با خرید واقعی است و ازاین‌رو به‌عنوان تابعی مهم در پیش‌بینی تصمیم خرید مصرف‌کننده عمل می‌کند. یک بسته‌بندی به میزان جذابیت ظاهری آن می‌تواند بر ادراکات مصرف‌کننده تأثیر بگذارد و می‌توان بیان داشت که بسته‌بندی مهم‌ترین ابزار در ارائه هویت یک برند خواهد بود. بسته‌بندی حتی می‌تواند در قصد خرید مجدد مشتری تأثیرگذار باشد.
بسته‌بندی متمایز یک نقش کلیدی در میان کالاهای مشابه دارد و موجب تمایز شرکت در میان رقبا می‌شود. مواردی چون مواد و جنس به‌کاررفته در بسته‌بندی، رنگ، کاربردی بودن بسته‌بندی، میزان تمایز و خلاقیت به‌کاررفته در طراحی بسته‌بندی، توجه به استانداردهای بین‌المللی در بسته‌بندی و حتی اطلاعات درج‌شده روی بسته‌بندی به‌منظور ایجاد آگاهی از محصول، همگی به‌نوعی در ترغیب مصرف‌کننده به خریدن محصول می‌توانند مؤثر باشند.
شرکت‌ها می‌توانند با به‌کارگیری یک بسته‌بندی خلاقانه و منحصربه‌فرد، برند خود را به‌خوبی تبلیغ کنند به‌طوری‌که مصرف‌کننده با دیدن رنگ و طرح بسته‌بندی، سریعاً برند را در ذهن تداعی کند. به‌منظور بهره‌برداری بهینه از مزایای بسته‌بندی در صنعت شکلات و شیرینی لازم است تا مؤلفه‌ها و معیارهای مهم و تأثیرگذار در بسته‌بندی این محصولات بر اساس نظرات مصرف‌کنندگان به‌خوبی شناسایی شوند و در طراحی نوع بسته‌بندی و همچنین برنامه‌ریزی‌های بازاریابی موردتوجه قرار بگیرند.
درک کامل مصرف‌کننده به‌منظور طراحی بسته‌بندی اهمیت زیادی دارد. تولیدکنندگان محصولات شیرینی و شکلات، می‌توانند با درک کامل از مدل‌های مصرف‌کننده، فرآیندهای ذهنی و استفاده مناسب از تکنیک‌های تحقیقات بازاریابی به طراحی بسته‌بندی محصولات شیرینی و شکلات در راستای ایجاد یک مزیت رقابتی بپردازند. طراحی و نوع بسته‌بندی محصولات شکلات و شیرینی را می‌توان یکی از عوامل کلیدی در افزایش تقاضای آن‌ها دانست. طراحان می‌توانند به‌منظور ایجاد انگیزه بیشتر در مشتری و جذابیت‌های بصری محصول، اقدام به طراحی‌های متناسب با نوع محصول شکلات و شیرینی و نوع کاربرد آن کنند.
سیما نظری، دانشجوی دکتری، گروه مدیریت بازرگانی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
مسیح امینی رورانی، دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
