لیتوگرافی فرایندی است که در طی آن صفحه‌هایی فلزی از جنس آلومینیوم موسوم به زینک یا پلیت ساخته می‌شود. از این صفحه‌ها در چاپخانه‌های مجهز به سیستم چاپ افست برای انجام عملیات چاپ روی کاغذ استفاده می‌شود. بنابراین لیتوگرافی یک مرحله‌ی واسطه‌ای در چاپ افست است. فایل‌های طراحی شده ابتدا در لیتوگرافی تبدیل به صفحات فلزی شده و سپس این صفحات به چاپخانه ارسال می‌شود تا در آنجا به‌وسیله‌ی آن‌ها عملیات چاپ روی کاغذ صورت بگیرد. در این مطلب به معرفی و کارکرد دستگاهی پرمصرف به نام پلیت ستر و نقش آن در پس از چاپ می پردازیم.
پلیت ستر
پلیت ستر دستگاهی است که یک تصویر نقطه‌ای را از پردازشگر تصویر نقطه‌ای دریافت کرده و در عوض، یک پلیت لیتوگرافی را به وجود می‌آورد که برای استفاده در دستگاه افست و آغاز عملیا چاپ‌گیری مناسب است.
در اکثر نقاط جهان، سه نوع شیوه راینه به پلیت وجود دارد:
- Capstan
- درام خارجی
- درام داخلی
پلیت سترهای نوع Capstan، یک رول پلیت را از طریق منطقه تصویربرداری با سرعتی منظم و مستمر تغذیه می‌کند. پس از قرار گرفتن در معرض نور، این مواد، برش داده شده و پلیت، آماده استفاده در دستگاه است. ابزارهای Capstan، ابزارهایی مناسب‌اند اما از حداقل دقت در تولید انواع پلیت‌ها برخوردار هستند.
پلیت سترهای نوع درام خارجی با پلیت‌هایی کار می‌کنند که به خارج یک درام چرخان ضمیمه می‌شوند. به‌موازات چرخش درام، واحد تصویربرداری، موازی با طول درام حرکت می‌کند و در حین حرکت، تصاویر را می‌گیرد.
پلیت سترهای نوع درام داخلی با مجموعه‌ای از پلیت‌ها کار می‌کنند که در داخل درام قرار دارند. واحد تصویربرداری در خلاف جهت مرکز درام حرکت کرده و به‌موازات حرکت، شروع به تصویربرداری می‌کند.
پلیت‌ها غالباً به پلیت ستر پانچ می‌شوند. واحدهای درام خارجی معمولاً یک پلیت را پانچ کرده و سپس با استفاده از پانچ‌هایی که برای اطمینان از رجیستر پلیت‌ستر است، آن را روی درام بارگذاری می‌کند. دستگاه‌های درام داخلی، پلیت را بارگذاری کرده و پس از پانچ کردن و تصویربرداری از پلیت، پانچ‌ها را آزاد می‌کنند تا از رجیستر شدن پلیت اطمینان حاصل شود. ابزارهای Capstan فاقد مکانیسم پانچ کردن هستند؛ بنابراین، دقت آن‌ها در تعیین موقعیت تصویر روی پلیت کمتر است. غالباً از این ابزار برای چاپ تک‌رنگ یا دورنگ استفاده می‌شود که تعیین موقعیت دقیق در آن‌ها چندان حائز اهمیت نیست.
تصویربرداری از سطح چاپی پلیت ستر با استفاده از لیزر صورت می‌گیرد. انواع لیزرهایی که در این فرآیند مورداستفاده قرار می‌گیرند، به دو نوع لیزر حرارتی و لیز نوری قابل مشاهده تقسیم می‌شوند.
لیزر حرارتی
لیزر حرارتی با استفاده از حرارت تولید شده به‌وسیله لیزر روی پلیت، شروع به تصویربرداری می‌کند.
لیزر نوری قابل‌مشاهده
لیزر نوری قابل‌مشاهده، به شیوه فتوگرافیکی و با قرار دادن پلیت در معرض نور حاصل از لیزر، تصاویر را می‌گیرد.
از دو شیوه فوق‌الذکر، لیزر حرارتی از عمومیت بیشتری برخوردار بوده و به‌طور گسترده‌تر در پلیت سترهای مدرن مورداستفاده قرار می‌گیرد.
سیستم های CTP (کامپیوتر به پلیت) چگونه کار می‌کنند؟
سیستم‌های CTP (کامپیوتر به پلیت) طی سال‌های گذشته با پیشرفت قابل‌توجهی روبرو بوده‌اند. از چاپ با استفاده از لوح‌های چوبی گرفته تا چاپگرهای سه‌بعدی امروزی که روی تمام سطوح -حتی مواد غذایی- چاپ انجام می‌دهند. اگرچه امروزه روش‌های چاپی متعددی وجود دارد، تکنولوژی افست همچنان به‌عنوان یک روش چاپ ارزان و با کیفیت شناخته می‌شود. با معرفی سیستم‌های CTP، امروزه چاپ آسان‌تر هم شده است. سیستم کامپیوتر به پلیت، فرآیند زمان‌بر تولید فیلم و کپی کردن فیلم روی پلیت را حذف کرده است و تنها با اتصال دستگاه به پریز برق می‌توان پلیت چاپی تولید کرد.
امروزه با بعضی از ماشین‌های CTP جوهرافشان می‌توان اطلاعات را به‌طور مستقیم روی پلیت انتقال داد و آن را به‌طور مستقیم روی ماشین چاپ سوار کرد. پلیت‌هایی که در دستگاه‌های CTP استفاده می‌شوند می‌توانند کاغذ، پلی‌استر، پلاستیک و حتی فلزات باشند و به‌طورمعمول انتقال تصویر و یا متن روی پلیت از طریق حرارت، نور و یا جوهرافشان انجام می‌شود.
دستگاه های CTP به خاطر مقرون‌به‌صرفه بودن و اطمینان بالایی که دارند، امروزه به‌طور وسیع در دنیای چاپ مورداستفاده قرار گرفته‌اند. با ورود شرکت‌های مختلف در این زمینه، تقاضا برای داشتن CTPهای مقرون‌به‌صرفه و کارا افزایش‌یافته است.
شرکت‌های Epson، Presstek، Glunz and Jensen، Mitsubishi، Kimoto Xante و… برای چاپگرهای کوچک راه‌حل مقرون‌به‌صرفه‌ای را ایجاد کرده‌اند. اگرچه ماشین‌هایCTP بیشتری در حال ورود به بازار است اما تغییر از سیستم‌های قدیمی به CTP کار آسانی برای چاپخانه‌های کوچک نیست. حذف روش سنتی و استفاده از کامپیوتر به‌جای آن، ممکن است در ابتدا ترس زیادی را ایجاد کند.
سیستم‌های CTP (کامپیوتر به پلیت) نیز هنگامی‌که برای اولین بار وارد بازار شدند، با استقبال زیادی مواجه نشدند. با پشت سر گذاشتن پستی‌وبلندی‌ها، این سیستم امروزه به یک روش مقرون‌به‌صرفه، کاربرپسند و بدون آلودگی محیط‌زیست برای چاپ افست تکامل‌یافته است. با افزایش تقاضا برای کارهای چاپی با تیراژ پایین، سیستم‌های CTP کوچک و یا پلیت های دیجیتال برای چاپخانه‌های کوچک و متوسط مناسب هستند.
از آنجا که پلیت سترهای نسل جدید سرعت نصب و راه‌اندازی بالایی دارند، باعث راحتی اپراتور شده‌اند. در اوایل به تکنسین با تجربه برای کار با ماشین CTP نیاز بود، ولی امروزه با دیجیتالی شدن سیستم گردش کار و عملیات چاپ، تهیه پلیت فقط با یک کلیک روی کامپیوتر انجام می‌گیرد. سیستم‌های CTPیک ورقی نیازی به مقدمات اولیه خاصی مانند تاریکخانه و یا نور زرد و غیره ندارند.
مزایای استفاده از سیستم‌های کامپیوتر به پلیت شامل کاهش هزینه‌های نیروی انسانی، افزایش حجم تولید و بهبود کیفیت چاپ است.
امروزه ماشین‌های CTP کوچک با قیمتی بین ۱۰ هزار تا ۵۰ هزار دلار عرضه می‌شوند و قابلیت تولید بین دو هزار تا ۵۰ هزار پلیت را دارند. این ماشین‌های CTP ارزان‌قیمت انواع مختلفی دارند و برای تمام اهداف تجاری مانند چاپ مجلات، آگهی، چاپ بروشور و دیگر وسایل ارتباطی وارد بازار شده‌اند و به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای خطرات زیست‌محیطی را با حذف مواد شیمیایی و پساب‌های مضر کاهش داده‌اند. همچنین باعث افزایش سرعت عملیات پیش از چاپ نیز شده‌اند.
تاریخچه پلیت ستر و استفاده از پلیت‌ها
ماشین‌های CTP در سال ۱۹۹۰ معرفی شدند و در ابتدا فقط برای کارهای چاپ تک‌رنگ مانند کتاب‌ها، راهنماها و غیره استفاده می‌شدند. به‌هرحال محبوبیت آن‌ها بین چاپکاران موجب توسعه آن‌ها در طول یک دهه شده است. یک سیستم CTP به‌طورمعمول شامل دو بخش اصلی است؛ پلیت و پلیت ستر که در طول گردش کار برای انجام فرآیند به آن‌ها نیاز است.
پلیت ستر اطلاعات، تصویر و یا متن را از کامپیوتر گرفته و آن را توسط ابزار نگاشت روی پلیت انتقال می‌دهد. رایج‌ترین انواع پلیت سترها شامل حرارتی، نور مرئی و جوهرافشان است. پلیت سترهای حرارتی تصویر یا متن را از طریق سخت کردن مناطق تصویری (مرکب‌دوست) یا برداشتن مناطق غیرتصویری روی پلیت انتقال می‌دهند. پلیت‌ها از جنس آلومینیوم است، این در حالی است که می‌تواند از جنس کاغذ، پلی‌استر و یا چندفلزی نیز باشد. پایه پلیت‌های چندفلزی می‌تواند از جنس فولاد و یا آلومینیوم باشد که یک‌لایه مسی روی آن اندود شده است و یا دارای پایه مسی باشد که یک‌لایه کروم روی آن اندود شده است.
این پلیت‌ها به‌طورمعمول برای تیراژهای بالا استفاده می‌شوند. درحالی‌که پلیت‌های کاغذی و پلی‌استری برای تیراژهایی بین هزار تا ۱۰ هزار دور ماشین استفاده می‌شوند. پلیت‌های کاغذی و پلی‌استری نسبت به پلیت‌های فلزی ارزان‌تر هستند. اگرچه در ابتدا پلیت‌های پلی‌استری مشکلات تا شدن و یا کش آمدگی را داشتند اما با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته بر این مشکلات غلبه کرده‌اند.
پوشش‌هایی (ژله‌هایی) که روی پلیت‌ها استفاده می‌شود، انواع مختلفی دارد که ازجمله آن می‌توان به ترکیبات دی‌آزو اشاره کرد که یک ترکیب آلی است و عمر مفید پلیت را تا یک سال افزایش می‌دهد. بیشترین موادی که به‌عنوان ژله روی پلیت‌ها استفاده می‌شوند مواد فتوپلیمر (پلیمرهای حساس به نور) هستند که یک پوشش آلی با مقاومت الکتریکی و مقاومت در برابر خراش بالا هستند. این پوشش‌ها باعث افزایش میزان تیراژ و همچنین عمر مفید پلیت می‌شوند.
نسل جدید پلیت‌های فتوپلیمر، مواد رنگ‌زای حساس به نور هستند که می‌توانند در معرض دیودهای لیزر -که در سیستم‌های دیجیتال‌نگاشت تصویر استفاده می‌شوند- قرار بگیرند. پلیت‌های حاوی هالید نقره و یا هالوژن‌های نقره به‌طورمعمول تیراژ را تا ۳۵۰ هزار دور افزایش می‌دهند. آن‌ها کیفیت بالای چاپ مشابه پلیت‌های حرارتی را فراهم می‌کنند و برای تکنولوژی‌های لیزر و نور بنفش بسیار مناسب هستند. این در حالی است که نور روز روی پلیت‌های حرارتی تأثیری نداشته و وضوح چاپ بسیار بالایی را ارائه می‌دهند. پلیت‌های حرارتی می‌تواند سوزانده شده و به‌طورمعمول کیفیتی بالای ۲۰۰ lpi دارند.
تکنولوژی‌های CTP اصلی‌ترین تکنولوژی‌هایی که در سیستم‌های CTP موجود در بازار استفاده می‌شود؛ شامل UV دیجیتال، حرارتی، نور مرئی و جوهرافشان است. در تکنولوژی UV دیجیتال، پلیت‌ها در معرض نور (UV فرابنفش) قرارگرفته و سپس برای عملیات ظهور روی ماشین چاپ قرار می‌گیرند که در آنجا واحد شستشو، نواحی غیر تصویری یا مناطق آب‌دوست را جدا می‌کند. در مورد سیستم‌های CTP که توسط نور مرئی کار می‌کنند می‌توان گفت که این ماشین‌ها تنها تحت شرایط خاصی با منبع نوری کنترل‌شده‌ای کار می‌کنند، زیرا نور مرئی باعث از بین رفتن سطح حساس به نور پلیت‌ها می‌شود.
تکنولوژی لیزر که برای دیودهای لیزری محدوده نور مرئی یا فرابنفش استفاده می‌شود، از سیستم‌های CTP حرارتی ارزان‌تر بوده و بنابراین برای چاپکاران بازار قطع‌های یک‌ورقی و دو ورقی مناسب‌تر است. لامپ‌های مرئی نیز به‌عنوان دیودهای بنفش شناخته می‌شوند، زیرا اکثر آن‌ها توسط یک دیود لیزر بنفش کار می‌کنند. دیودهای لیزری بنفش می‌توانند بیش از ۲۰۰ خط در هر ترام را تولید کنند. عیب بزرگ دیودهای بنفش این است که آن‌ها فقط تحت شرایط خاص و کنترل‌شده‌ای کار می‌کنند و ممکن است نتوانند پلیت‌هایی با کیفیت یکسان تولید کنند.
سیستم‌های CTP حرارتی، از حرارت برای انتقال تصاویر و یا متن روی پلیت استفاده می‌کنند. آن‌ها در نور اتاق و یا نور روز کار می‌کنند و می‌توانند چاپ با کیفیت و وضوح‌بالا انجام دهند. اگرچه کار کردن با سیستم‌های حرارتی آسان‌تر است، ولی نسبت به سیستم‌های CTP نور بنفش هزینه و مصرف انرژی بیشتری دارند.
پلیت در سیستم حرارتی
یکی از انواع پلیت‌هایی که در سیستم‌های کامپیوتر به پلیت حرارتی استفاده می‌شود پلیت‌های بدون نیاز به مواد شیمیایی هستند که به‌طور مستقیم در دستگاه CTP قرارگرفته و به هیچ فرآیند ظهوری نیاز ندارند. این پلیت‌ها به هیچ فرآیند تکمیلی نیاز نداشته و به‌طورمعمول تنها برای محافظت از مناطق تصویری تا زمان چاپ روی این پلیت‌ها صمغ زده می‌شود.
استفاده از این پلیت‌ها، زمان عملیات پیش از چاپ را کاهش و سرعت تولید را افزایش می‌دهد، همچنین از بروز خطاهای احتمالی به هنگام تولید پلیت جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، ضرری برای محیط‌زیست نداشته و مواد شیمیایی مصرفی و پساب تولیدی آن‌ها کاهش‌یافته است.
Presstek یکی از شرکت‌های بزرگی است که پلیت‌های بی‌نیاز به مواد شیمیایی را عرضه می‌کند. این پلیت‌ها پس از عملیات نگاشت در پلیت‌ستر، تنها به شست‌وشو با آب نیاز دارند.
مزایای سیستم پلیت ستر
با وجود تحولات گسترده در سیستم‌هایی CTP نمی‌توان این سیستم را متداول‌ترین سیستم برای گرفتن خروجی در عرصه چاپ در نظر گرفت. هنوز هم بسیاری از دست‌اندرکاران چاپ تمایلی به تغییر سیستم گردش کار خود ندارند، حتی بعضی از آن‌ها از این مسئله هراس دارند که ممکن استCTP توان بازگرداندن سرمایه‌ای را که برای نصب و راه‌اندازی این سیستم شده است، نداشته باشد.
نباید فراموش کرد که استفاده از CTP و بهره‌برداری مؤثر از آن مستلزم استفاده از یک سیستم گردش کار تمام دیجیتال است. از سوی دیگر، مشتریان نیز باید بتوانند فایل‌های دیجیتال دقیق و کاملی ارائه کنند که فاقد هرگونه عیب و نقصی باشد. در غیر این صورت، چاپچی را باید مسئول تمام اقدامات بعدی در نظر گرفت. لذا می‌توان عدم تحویل و مدیریت فایل دیجیتال را مانع اصلی استفاده از سیستم‌های CTP در بسیاری از چاپخانه‌ها به‌حساب آورد.
بااین‌حال، فرآیند تولیدی مبتنی بر دیجیتال، تمام بخش‌های عرصه رسانه را در برگرفته و استفاده از گردش کار دیجیتال تسهیل شده است. لذا بسیاری از کارشناسان، بازار CTP را یک بازار در حال رشد می‌دانند.
اوضاع CTP
در حال حاضر، فناوری CTP به‌تدریج به‌گونه‌ای پیش می‌رود که تمام حیطه‌های عرصه چاپ را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. پلیت‌های متعددی در بازار وجود دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به پلیت‌های بی‌نیاز از دارو اشاره کرد. بسیاری از چاپخانه‌داران که قصد ورود به عرصه CTP را دارند با این سؤال اساسی مواجه می‌شوند که آیا زمان استفاده از پلیت‌های بی‌نیاز از دارو فرا رسیده است؟
درواقع، باید پلیت‌های بی‌نیاز از دارو را یکی از مراحل مهم و منطقی در تحولات صورت گرفته در حیطه CTP به شمار آورد؛ زیرا موجب حذف بسیاری از فرآیندهای پرهزینه شده‌اند. در حال حاضر، استفاده از پلیت‌های بی‌نیاز از دارو به امری کاملاً منطقی در میان اکثر چاپخانه‌داران تبدیل شده و بسیاری از آن‌ها به استفاده از این سیستم تمایل پیدا کرده‌اند.
به گفته مقامات شرکت AGFA، در حال حاضر، بیش از ۵۰۰ مشتری این شرکت از «آزورا» پلیت بی‌نیاز از داروی تولیدی این شرکت استفاده می‌کنند. آمار ارائه شده توسط شرکت‌های فوجی و کداک نیز حاکی از افزایش تمایل مشتریان به استفاده از پلیت‌های بی‌نیاز از دارو حکایت دارد اما استفاده از فناوری CTP دارای مزایای متعددی است.
چاپچی با استفاده از این فناوری می‌تواند سرعت عمل بیشتری داشته و نیز کار تحویل داده شده از کیفیت و رجیستری بالایی برخوردار است. همچنین استفاده از فناوری CTP موجب صرفه‌جویی در مصرف مواد می‌شود. یکی دیگر از مزایای استفاده از CTPافزایش سطح رضایت‌مندی مشتریان است.
همچنین ازلحاظ اقتصادی نیز قیمت پلیت‌های دیجیتال کاهش می‌یابد، زیرا خروجی مستقیم پلیت به معنای حذف فیلم است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، بسیاری از چاپخانه‌هایی که از فناوری CTP استفاده می‌کنند، به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از این فناوری، استفاده بهینه از دستگاه چاپ را به دنبال دارد. لذا درمی‌یابیم که این اقدام به بازگشت سریع‌تر سرمایه منجر می‌شود، زیرا رمز موفقیت در هر کار و تجارتی، بازگشت سریع سرمایه است.
استقبال از گردش کار دیجیتال
اکثر چاپخانه‌دارانی که قصد سرمایه‌گذاری روی سیستم‌های CTP را دارند، نگران نوع فناوری خروجی نیستند. بسیاری از آن‌ها نگران استفاده از گردش کار دیجیتال هستند، زیرا همان‌گونه که گفته شد، استفاده از CTP مستلزم مدیریت و تولید فایل به‌صورت دیجیتال است. ممکن است نصب و راه‌اندازی گردش کار دیجیتال، امری سخت و دشوار تلقی شود اما نباید نقش مدیریت کارآمد داده‌های دیجیتال در اتوماسیون و بهینه‌سازی فرآیند در هر چاپخانه مدرن و پیشرفت‌های آن را نادیده گرفت.
متخصصین این فناوری به دنبال راهکارهایی بوده‌اند تا از طریق فرمت JDF گردش کار چاپ را با سایر سیستم‌های تجارتی ترکیب کنند. امروزه شیوه‌هایی ابداع شده‌اند که مدیریت داده‌های دیجیتال را به‌راحتی امکان‌پذیر می‌کنند. در گذشته‌ای نه‌چندان دور، استفاده از اسکنرهای کپی دات بسیار مشکل بود، اما امروزه امکاناتی فراهم شده است که به‌راحتی و با حداقل هزینه می‌توان فایل‌های دیجیتال را با حداکثر رزولوشن از طرح اولیه تهیه کرد.
بیشتر بخوانید: بخش پنجم: پلیت های چاپ فلکسوگرافی
زمان و مکان شروع
پس از آن‌که چاپچی تصمیم به استفاده از فناوری CTP گرفت، باید به این نکته توجه داشته باشد که مهم‌ترین مسئله در معادله سرمایه‌گذاری روی این فناوری، استفاده از افرادی است که در این زمینه دارای تخصص باشند. اگر چاپخانه‌دار پیش از خرید، نصب و راه‌اندازی سیستم‌های CTP با افراد متخصص و مجرب در این زمینه مشورت کند، یقیناً بازگشت سرمایه وی تضمین خواهد شد. پس از هماهنگی افراد مسئول با طرح جدید سرمایه‌گذاری، باید تحولی اساسی را در پلیت ستر ایجاد کرد و نیازهای بعدی را موردتوجه قرار داد. لازم به ذکر است که انتخاب گردش کار مناسب به‌اندازه انتخاب یک پلیت ستر حائز اهمیت است.
در این عرصه، تولیدکنندگان متعددی وجود دارند، لذا انتخاب تولیدکننده به سیستم گردش کار، نوع دستگاه چاپ، اندازه ورق و… بستگی دارد. بسیاری از چاپخانه‌داران، طرح سرمایه‌گذاری خود را بر اساس نوع پلیت و ویژگی‌های آن انتخاب می‌کنند. نباید از توجه دور داشت که سرمایه‌گذاری روی سیستم‌های CTP موقعیت مناسبی برای ارزیابی میزان پلیت‌های مورداستفاده و درنتیجه کنترل و مدیریت بهتر فراهم می‌آورد.
