به گزارش چاپ و نشر آنلاین؛ هدف از تدوین آیین نامه ایمنی کار در صنایع چاپ، ایمن سازی محیط کار چاپخانه ها به منظور پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی است. مقررات این آیین نامه به استناد ماده ۸۵ قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین شده و در انواع چاپ اعم از چاپ کاغذ، سلفون، فلز، شیشه، پارچه، مدارات چاپی و نظایر آن لازم الاجرا است.
مقررات عمومی
ماده ۱: کارگران باید آموزش کار با ماشین ها و همچنین آموزش ایمنی مرتبط را قبل از شروع به کار دیده باشند.
ماده ۲: اطراف ماشین های چاپ که امکان سقوط از آنها وجود دارد، نصب حفاظ الزامی است.
ماده ۳: در قسمت هایی از ماشین ها که ابزار حرکت رفت و برگشتی دارد باید حفاظ مناسب برای جلوگیری از برخورد کارگران تعبیه شود.
ماده ۴: قسمت های گردنده ماشین ها باید دارای حفاظ ایمن و موثر باشد.
ماده ۵: حفاظ ماشین ها باید مجهز به سیستمی باشد که در صورت باز شدن حفاظ، ادامه کار ماشین امکان‌پذیر نباشد.
ماده ۶: حفاظ های به کار رفته نباید دارای لبه ها و اجزای تیز و برنده باشد.
ماده ۷: اطراف نردبان ها، سکوهای کار و قسمت هایی از ماشین ها که امکان سقوط از آن ها وجود دارد باید مطابق آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع به نرده های حفاظتی ایمن مجهز شود.
ماده ۸: ماشین های چاپ باید مجهز به کلید و یا وسایل توقف اضطراری باشند.
ماده ۹: دستورالعمل ایمنی کار با هر ماشین باید در نزدیکی ماشین و در محل مناسب قرار گیرد تا به آسانی قابل رویت و استفاده باشد.
ماده ۱۰: پس از قطع عمل کردن ماشین توسط کلید توقف اضطراری، شروع به کار مجدد آن صرفا باید به وسیله کلید راه انداز اصلی و به صورت دستی انجام گیرد.
ماده ۱۱: کارفرما مکلف است همواره از صحت عملکرد حفاظ ها، میکروسوئیچ ها، کلیدهای قطع و وصل، کلیدهای قطع اصراری و به طور کلی تجهیزات حفاظتی ماشین ها اطمینان حاصل نماید به نحوی که احتمال وقوع حوادث از بین برود.
ماده ۱۲: میکروسوئیچ های ماشین ها باید به گونهای باشد تا در مقابل صدمات فیزیکی و شیمیایی مقاوم بوده و امکان از کار انداختن آنها غیر ممکن باشد.
ماده ۱۳: ماشین ها و تجهیزات چاپخانه باید مجهز به مکانیزمی باشد تا از شروع به کار ناخواسته جلوگیری نماید.
ماده ۱۴: کلیدهای قطع جریان و توقف اضطراری ماشین ها باید در محل های مناسب و با دسترسی آسان موجود بوده و توسط علائم هشدار دهنده مشخص شده باشد.
ماده ۱۵: ماشین های چاپ باید دارای مکانیزمی باشند که تا قبل از توقف کامل قسمت های متحرک و خطرناک، برداشتن یا باز نمودن درب و حفاظ غیرممکن باشد.
ماده ۱۶: کلیدهای اصلی راه اندازی و توقف ماشین ها باید قفل دار باشد.
ماده ۱۷: بعد از هر بار اقدام به تعمیر، نگهداری و انجام اصلاحات در ماشین آلات، حفاظ ها و سیستم های ایمنی باید مجددا نصب و کنترل شده و از نحوه کارکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود.
ماده ۱۸: مواد شیمیایی خطرناک و سریع الاشتعال باید در مخازن و ظروف مقاوم و ایمن طبق برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) و دستورالعمل شرکت سازنده نگهداری شود.
ماده ۱۹: ترکیب و آماده سازی مواد شیمیایی و همچنین تخلیه پسماندها در فاضلاب باید بر اساس برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) و در شرایط ایمن صورت پذیرد.
ماده ۲۰: محل نگهداری کاغذ، مواد شیمیایی و سایر مواد مصرفی باید از یکدیگر جدا باشد و طبق اصول ایمنی نگهداری گردد.
ماده ۲۱: نگهداری مواد مصرفی در محل استفاده در کنار ماشین ها بیش از نیاز یک نوبت کاری ممنوع است.
ماده ۲۲: مواد شیمیایی مایع و یا خطرناک باید طوری چیده شوند که امکان سقوط آن ها وجود نداشته باشد.
ماده ۲۳: نصب دوش و چشم شوی اضطراری به تعداد مناسب در قسمت هایی از چاپخانه که در آن از مواد شیمیایی خطرناک استفاده می شود الزامی است.
ماده ۲۴: کف چاپخانه باید از مواد مناسب قابل شستشو و دارای شیب مناسب به سمت کفشوی متصل به سیستم فاضلاب باشد.
ماده ۲۵: کف کارگاه، اطراف ماشین ها، سکوها و پله های دسترسی و جایگاه کار ماشین های چاپ باید همواره خشک، تمیز، دارای سطوح هموار و غیر لغزنده باشد.
ماده ۲۶: تعمیر، نگهداری، سرویس، نظافت و تنظیم ماشین ها و تجهیزات باید در زمان توقف کامل و مطمئن آنها انجام پذیرد.
ماده ۲۷: نظافت سیلندرهای ماشین چاپ در هنگام کار باید به گونهای انجام گیرد که از ورود دست و سایر اعضاء بدن به منطقه خطرناک ماشین جلوگیری به عمل آید.
ماده ۲۸: در پایان هر شیفت کار باید محیط کارگاه تمیز گردیده و مواد زائد و پسماندها به صورت مناسب از کارگاه خارج شود.
ماده ۲۹: انجام کلیه امور نصب، راه اندازی و بهره برداری، تجهیز، سرویس، تعمیر و نگهداری ماشین ها و تجهیزات باید توسط افراد ماهر و با رعایت دستورالعمل های شرکت سازنده و الزامات قانونی صورت پذیرد.
ماده ۳۰: محل قرارگیری ماشین ها باید به گونه ای باشد که امکان انجام کلیه عملیات اعم از بازدید، سرویس، تعمیر، شستشو، تردد و جابجایی به صورت ایمن وجود داشته باشد.
ماده ۳۱: استفاده از انواع علائم هشداردهنده با توجه به نوع عملکرد ماشین ها الزامی است.
ماده ۳۲: ایجاد شرایط مناسب کاری لازم از لحاظ دما، رطوبت، تهیه و نور برای کار در فضای کارگاه های چاپ الزامی است.
ماده ۳۳: در قسمت هایی از فرآیند کار که بو، گاز و بخارات مضر و ناراحت کننده تولید می‌شود باید توسط تهویه موضعی موثر به خارج از محیط کار هدایت شود.
ماده ۳۴: آماده سازی و اختلاط مواد موادی که تولید بخار و گاز مضر می نماید باید در جایی که مجهز به هود و با تهویه مناسب انجام گیرد.
ماده ۳۵: سیستم تهویه عمومی هوای چاپخانه باید در سطوح نزدیک به کف کارگاه صورت گیرد.
ماده ۳۶: پارچه ها و همچنین کاغذهای آغشته به روغن و سایر مواد که احتمال خود اشتعالی داشته و یا سریع الاشتغال هستند باید در ظرف های ایمن جمع آوری و سریعاً از محل کارگاه خارج گردند.
ماده ۳۷: استفاده از شعله باز، استعمال دخانیات و همچنین وسایل گرمازایی غیرایمنی در محیط کارگاه ممنوع است.
ماده ۳۸: وسایل اعلام و اطفای حریق باید متناسب با نوع ماشین، مواد و محتویات قابل اشتعال در قسمت های مختلف کارگاه تعبیه شود.
ماده ۳۹: منافذ ورودی به کارگاه باید به نحوی حفاظ گذاری شده باشد که از ورود هرگونه شیئی مشتعل مانند ته سیگار ممانعت به عمل آورد.
ماده ۴۰: در قسمت هایی از چاپخانه که گرد و غبار، بخارات و گازهای قابل اشتعال و یا انفجار وجود دارد سیستم الکتریکی چاپخانه باید از نوع ضد انفجاری باشد.
ماده ۴۱: سیستم ارتینگ باید مطابق آیین نامه ایمنی سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) تعبیه گردیده و بدنه فلزی کلیه ماشین ها و تجهیزات الکتریکی به آن وصل شود.
ماده ۴۲: وسایل حفاظت فردی متناسب با کار و عوامل زیان آور محیط کار باید توسط کارفرما تهیه و پس از آموزش های لازم در اختیار کارگران قرار گیرد.
ماده ۴۳: به منظور پیشگیری از تماس و درگیری کارگران با قسمت های گردنده ماشین آلات استفاده از لباس های دارای قسمت های آزاد و باز، آویزان کردن زنجیر، ساعت، کلید و نظایر آن و نیز استفاده از شال گردن و موارد مشابه روی لباس کار ممنوع است و کارگرانی که دارای موهای بلند هستند باید به وسیله سربند یا وسیله حفاظتی دیگر موهای سر خود را کاملا بپوشانند.
ماده ۴۴: ماشین ها باید دارای پرونده مجزا بوده و دستورالعمل ها، نتایج سرویس، تجهیز، نگهداری و بازرسی های فنی و ایمنی در آن ثبت شود.
ماده ۴۵: عملکرد کلیدها و تجهیزات الکتریکی ماشین ها باید سالم، در معرض دید و مشخص باشد.
ماده ۴۶: استفاده از هوای فشرده برای تمیز کردن ماشین ها، سطوح، البسه و اعضاء بدن ممنوع است.
ماده ۴۷: هرگونه رفتار و اعمال غیر ایمن اعمال در کارگاه که باعث بر هم خوردن تعادل و هوشیاری شود ممنوع است.
ماده ۴۸: لباس کارگر باید تمیز بوده و عاری از روغن یا مواد سریع الاشتعال باشد.
ماده ۴۹: مسیرهای خروج اضطراری کارگاه باید کاملا مشخص بوده و هیچ گونه ماشین، مواد اولیه، تولیدی و مانعی در مسیر وجود نداشته باشد.
ماده ۵۰: خوردن و آشامیدن در فرآیند چاپ ممنوع است.
بیشتر بخوانید: رعایت اصول استاندارد در سالن چاپخانه
مقررات اختصاصی آیین نامه ایمنی کار در صنایع چاپ
ماده ۵۱: عامل انجام کار (اپراتور) باید قبل از به کار انداختن ماشین با علائم هشداری مناسب به دیگران اطلاع رسانی نموده و از عدم حضور افراد در منطقه خطر اطمینان حاصل نماید.
ماده ۵۲: در قسمت هایی از فرآیند که از چسب و مواد شیمیایی دارای درجه حرارت بالا استفاده می شود باید شرایطی فراهم شود که امکان برخورد اعضای بدن با قسمت های داغ میسر نباشد.
ماده ۵۳: محله شستشوی غلتک ها، شابلون ها و دیگر تجهیزات ماشین ها باید در مکانی مستقل و با رعایت کلیه مقررات حفاظتی و بهداشتی صورت گیرد.
ماده ۵۴: غلتک های ماشین چاپ باید دارای دور معکوس باشد.
ماده ۵۵: برداشتن و ریختن مرکب، رنگ و سایر مواد توسط دست، از روی نوردهای در حال کار ممنوع است.
ماده ۵۶: هنگام بستن پلیت در سیستم های غیر اتوماتیک باید این امر به صورت مرحله ای، آهسته و با سرعت انجام گیرد.
ماده ۵۷: برداشتن نمونه کار در حین کار با ماشین چاپ باید با استفاده از روش‌های ایمن صورت پذیرد به گونهای که نیاز به دخالت کارگر و یا ورود دست به منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده ۵۸: عبور افراد و جابه‌جایی بار از زیر رول های چاپی در حال چرخش، نوارهای نقاله، ماشین ها و ابزاری که عمل جابه جایی را انجام می دهند ممنوع است.
ماده ۵۹: تیغه های برشی و همچنین تیغه های تنظیم و مرکب و رنگ باید هنگام جابه جایی و پس از تعویض و استفاده درون پوشش ایمن قرار گیرد.
ماده ۶۰: تخلیه و نظافت ضعف شستشوی نورد و غلتک ها در زمان روشن بودن ماشین ممنوع است.
ماده ۶۱: قاب های مورد استفاده در چاپ اسکرین و پلیت ها باید فاقد لبه ها و زوائد تیز و برنده باشد.
ماده ۶۲: در روش توری کشی دستی در هنگام ثابت کردن توری قاب باید ضمن اعمال دقت های لازم با استفاده از روش های ایمن از برخورد سوزن منگنه با اعضاء بدن جلوگیری نمود.
ماده ۶۳: در توری کشی با ابزار مکانیکی باید با استفاده از روش های ایمن از ورود دست به منطقه خطر ماشین جلوگیری نمود.
ماده ۶۴: هنگام شستشوی سیلندر و ماشین و تا زمان خشک شدن آن، سیستم تغذیه ماشین باید به گونهای عمل نماید که از ادامه کار ماشین جلوگیری گردد.
ماده ۶۵: در زمان شستشوی سیلندر و ماشین و تا پایان مرحله خشک شدن آن استفاده از ابزار و تجهیزاتی که تولید جرقه و یا دمای زیاد نماید، ممنوع است.
ماده ۶۶: نشتی ماشین ها اعم از حلال ها، روغن ها، رنگ ها و دیگر مواد باید به طریقی ایمن سریعاً از سیستم خارج گردند.
ماده ۶۷: ماشین چاپ باید دارای سیستم هشدار نشتی باشد در صورت نشت حلال قابل اشتعال و انفجار بتواند ماشین را خاموش نماید.
ماده ۶۸: در صورت اختلاف ارتفاع بیش از ۷۵ سانتی متر بین کف و سکو، وجود جای پای انفرادی ایمن الزامی است.
ماده ۶۹: حرکت معکوس سرعت سیلندر نباید از ۳ متر در دقیقه تجاوز نموده و حداکثر مسافت طی شده در هر بار حرکت نباید از نصف قطر سیلندر بیشتر باشد.
ماده ۷۰: هنگامی که عملکرد یک یا قسمتی از سیستم ایمنی ماشین برای مدت کوتاهی (حداکثر ۲۰ ثانیه) متوقف گردد (by pass) استارت نمودن ماشین ممنوع است.
ماده ۷۱: هنگامی که عملکرد یک یا قسمتی از سیستم ایمنی ماشین برای مدت کوتاهی (حداکثر ۲۰ ثانیه) متوقف شود (by pass) رعایت موارد زیر الزامی است:
الف) کنترل بای پس باید به صورتی باشد که از هر طرف قابل اجرا باشد.
ب) کلیه سیستم های ایمنی فعال باشد.
ج) به وسیله یک چراغ هشداردهنده (زرد رنگ) اطلاع رسانی شود.
ماده ۷۲: وسایل حمل و نقل و انتقال سیلندرها، تیغه های برشی، مواد و تجهیزات باید دارای قفل بوده تا از حرکت ناخواسته جلوگیری نماید.
ماده ۷۳: ماشین برش باید قبل از هر نوبت کاری، پس از هر بار تعمیر، سرویس و تعویض تیغه برشی توسط فرد صلاحیت دار کنترل و بازرسی گردد.
ماده ۷۴: به منظور پیشگیری از پرتاب قطعات تیغه های برشی در اثر شکستگی باید از حفاظ های ایمنی استفاده شود.
ماده ۷۵: بازدید، تنظیم، تعویض، سرویس و نگهداری تیغه های برشی باید توسط افراد صلاحیت دار انجام شود.
ماده ۷۶: بالابرهای تغذیه و تحویل محصول ماشین ها باید به سیستمی مجهز باشند تا مانع از سقوط آن ها شده و همچنین از ورود اعضاء بدن به قسمت های خطرناک جلوگیری نمایند.
ماده ۷۷: نوار انتقال در فرآیند چاپ باید دارای شرایطی باشد که امکان برخورد افراد با آنها وجود نداشته باشد.
ماده ۷۸: نوارها و تجهیزات انتقال نیرو باید به گونه ای حفاظ گذاری شود در صورت پاره شدن از بروز حوادث جلوگیری نماید.
ماده ۷۹: هنگام تعویض سیلندرها، تیغه های برشی و دیگر تجهیزات ماشین ها باید با استفاده از وسایل ایمن از لغزش و سقوط آنها جلوگیری نمود.
ماده ۸۰: به منظور جلوگیری از تولید گاز ازون درجه حرارت لامپ های UV باید کنترل شود.
ماده ۸۱: قسمت های داغ و خطرناک ماشین ها باید توسط علائم هشدار دهنده مشخص شوند.
ماده ۸۲: ماشین هایی که عمل پرس کتاب، فشرده سازی ضایعات چاپ و بسته بندی را انجام می دهند باید مجهز به فازهای ایمن گردیده تا از ورود اعضاء بدن به منطقه خطر جلوگیری نمایند.
ماده ۸۳: ماشین برش (گیوتین) باید دارای کلید دو شستی، حسگرهای نوری و حفاظ برای قسمت های خطرناک باشد.
ماده ۸۴: در روش تغذیه دستی ماشین برش باید دارای مکانیزمی باشد که عمل برش فقط در یک نوبت انجام گیرد و حرکت برشی بعدی تیغه منوط به فرمان مجدد باشد.
ماده ۸۵: کارفرما مکلف است نسبت به طراحی فضای کار، استفاده از مواد، ابزارآلات، تجهیزات و ماشین آلات به نحو مناسب در دسترس کارگران قرار می گیرد مطابق اصول مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومیک) اقدام نماید.
ماده ۸۶: در ماشین های خشک کن که از سیستم اگزوز به عنوان تهویه ایمنی استفاده می شود باید شرایطی فراهم شود تا هرگونه خطا در سیستم اگزوز منجر به توقف اتوماتیک تغذیه و عملکرد ماشین شود.
مدل ۸۷: کلیدهای که باعث حرکت سیلندر به مقدار محدود می شود (حرکت اینچی) باید دارای مکانیزمی باشد که کاربر نتواند از آن به صورت ممتد استفاده نماید.
ماده ۸۸: کلیدهای حرکت اینچی باید در مکانی نصب شود که کاربر بتواند تمام نقاط خطرناک را مشاهده نماید.
ماده ۸۹: سنسورها (حسگر) ماشین ها باید به نحوی باشد که امکان صدمه و از کار انداختن آنها ممکن نباشد.
ماده ۹۰: در صورت به وجود آمدن نفس خشک کن های بزرگ مانند پارچه و کاشی، تا زمان کاهش دمای خشک کن به دمای پایین و ایمن، باز کردن در و ورود به داخل آن ممنوع است.
ماده ۹۱: در قسمت هایی که فرآیند چاپ از اشعه استفاده می شود رعایت دستورالعمل های شرکت سازنده ماشین، آیین نامه های مرتبط و همچنین نصب وسایل اعلام خطر و علائم هشداردهنده الزامی است.
ماده ۹۲: تجهیزاتی که با اشعه کار میکند باید دارای حفاظ ایمنی باشد تا در صورت باز شدن در آنها، سیستم متوقف گردد.
ماده ۹۲: قسمت هایی از ماشین یا تجهیزات که امکان برخورد سر یا اعضاء دیگر بدن با آنها وجود دارد باید به وسیله مطمئن (پدگذاری) حفاظت شود.
ماده ۹۴: بازوهای متحرک قسمت های گیرنده کاغذ (گریپرهای کاغذ) باید دارای حفاظ موثر و ایمن باشد.
ماده ۹۵: کارگران شاغل در صنایع باید بر اساس ماده ۹۲ قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد معاینات پزشکی قرار گرفته، نتایج پرونده پزشکی آنان ثبت و نگهداری گردد.
ماده ۹۶: با عنایت به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، اشخاص حقیقی یا حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می‌پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب هستند.
ماده ۹۷: مسئولیت رعایت مقررات این آیین نامه به عهده کارفرما بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار به دلیل عدم توجه به الزامات قانونی مطابق مواد ۱۷۵ و ۱۷۶ قانون کار عمل شده و نامبرده مکلف به جبران خسارت وارده به زیان دیدگان است.
آیین نامه ایمنی کار در صنایع چاپ مشتمل بر سه فصل و ۹۷ ماده به استناد مواد ۸۵ و ۹۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه ۳۰/ ۰۳/۱۳۹۰ شورای عالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ ۱۲/ ۰۵/۱۳۹۰ به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است.
