برای حساس کردن پارچه توری روی شابلون، با استفاده از ماده حساس، در اتاقی تاریک که یک لامپ safe light (لامپ های مورداستفاده در تاریک‌خانه های عکاسی) داخل آن را روشن کرده باشد و امکان دسترسی به آب سرد و گرم در آن محیط را داشته باشیم، عمل حساس کردن توری را انجام می‌دهیم.
وقتى مرکب، یا هر ماده‌ی دیگر قابل‌چاپ از یک ورقه‌ی استنسیل عبور داده شود، رنگى که از نقاط باز استنسیل عبور کرده است، بر روى سطح زیرین اثر خواهد گذاشت. اگر مرکب را از تورى به‌وسیله‌ی کاردک عبور دهیم، عمل چاپ سیلک انجام خواهد گرفت.
باید توجه داشت که منافذ تورى بر حسب مورد، بسته یا باز گذاشته‌شده‌اند. نقاط باز همان سطوح تصویر است که باید مرکب از توری عبور کند و بر روى جنس زیرین اثر بگذارد. نقاط بسته همان سطوح غیر تصویری است که مرکب نباید از آن‌ها عبور کند. چاپ سیلک اسکرین در میان هنرمندان نقاش نیز جایگاه و ارزشى خاص دارد و از آن به‌عنوان سری‌گرافی نام می‌برند.
ما تاکنون مراحل مختلفی از این شیوه چاپی را بررسی کرده‌ایم؛ در بخش پیشین طرز تهیه شابلون نگاتیو توضیح داده شد و اکنون به نحوه حساس کردن پارچه توری پرداخته می شود.
چگونگی حساس کردن پارچه توری
برای حساس کردن پارچه توری روی شابلون، با استفاده از ماده حساس، در اتاقی تاریک که یک لامپ safe light (لامپ های مورداستفاده در تاریک‌خانه های عکاسی) داخل آن را روشن کرده باشد و امکان دسترسی به آب سرد و گرم در آن محیط را داشته باشیم، عمل حساس کردن پارچه توری را انجام می دهیم.
برای حساس کردن پارچه توری دو سطح پارچه توری نصب شده روی شابلون، ابتدا لبه کادر شابلون موردنظر را روی سطح میز به‌طور مایل قرار می دهیم، سپس توسط یک کاردک نقاشی، یک قطعه پروفیل از جنس آلومینیوم و یا یک قطعه طلق ضخیم که به شکل V یا U ساخته شده و دو طرف آن نیز بسته شده باشد، همچنین لبه تیز و برنده نداشته باشد، به‌دقت ماده حساس را روی دو سطح پارچه توری می‌کشیم.
برای انجام این عمل، ماده حساس شده را به مقدار موردنیاز برای حساس کردن پارچه توری دو سطح پارچه توری، روی تیغه کاردک یا وسیله‌های کشش ماده حساس می ریزیم و به‌طور مایل لبه آن را روی سطح پارچه توری قرار می دهیم و از قسمت پایین شابلون به‌طرف بالا روی سطح توری می کشیم (شکل ۱).
با انجام دادن این حرکت، ماده حساس به داخل الیاف پارچه توری و شبکه های خالی بین آن‌ها نفوذ می کند و سطح پارچه توری را می پوشاند. پس از انجام و اتمام عمل حساس کردن یک سطح از توری، جهت شابلون را برعکس کرده و به همین روش، سطح دیگر پارچه توری را از داخل شابلون با ماده حساس می پوشانیم تا اینکه روی دو سطح پارچه توری شابلون، از یک لایه ماده حساس کاملاً صاف و فشرده پوشانده شود (شکل۲).
بیشتر بخوانید: کهن اما روزآمد/طرز تهیه کلیشه با فیلم حساس
باید دقت داشته باشیم، هنگام حساس کردن سطح پارچه توری، حرکت رفت و برگشت کاردک را روی سطح پارچه توری زیاد تکرار نکنیم، زیرا باعث دلمه شدن ماده حساس و ایجاد موج در سطح آن می شود که باعث مشکلاتی هنگام تهیه کلیشه و چاپ خواهد شد.
پس از حساس کردن توری شابلون، باقیمانده اضافی ماده حساس را از روی کاردک یا وسایل دیگری که در این مرحله مورد استفاده قرار گرفته است، جمع آوری کرده و در ظرفی که نور به آن نفوذ نکند می ریزیم و برای استفاده در مراحل بعدی نگهداری می کنیم.
باید توجه داشته باشیم شابلون آغشته شده به ماده حساس را تا مرحله نور دادن و انجام کلیشه در محیطی نسبتاً تاریک نگهداری کنیم که روشنایی در حد نور لامپ safe light باشد.
برای خشک کردن شابلون آغشته به ماده حساس می‌توان از باد سرد و گرم سشوار یا پنکه استفاده کرد. باید توجه داشته باشیم تا شابلون آغشته به ماده حساس که کاملاً خشک نشده است را، به‌طور مایل یا به حالت افقی در کف قرار ندهیم؛ زیرا امکان شره کردن مایع حساس در این مرحله از کار، روی دو سطح توری وجود دارد که در موقع کلیشه و چاپ ایجاد اشکال می‌کند.
بنابراین بهتر آن است که بعد از حساس کردن شابلون، بلافاصله آن را با باد سرد و گرم وسایل برقی (سشوار یا پنکه) خشک‌کنیم. همچنین باید دقت شود که شابلون آغشته به ماده حساس را که کاملاً خشک نشده است، بلافاصله برای انجام کلیشه مورداستفاده قرار ندهیم؛ زیرا امکان چسبیدن فیلم نگاتیو به سطح ماده حساس وجود دارد که باعث جدا شدن قسمت هایی از ماده حساس از روی شابلون می‌شود که در چاپ به‌صورت لکه هایی دیده می‌شوند.
چنانچه تصمیم به ایجاد ضخامت بیشتری در چاپ داشته باشیم، پس از خشک کردن کامل شابلون، می‌توان از یک طرف یا از هر دو طرف، به روی سطح توری شابلون حساس شده به نسبت موردنیاز، مجدداً ماده حساس کشید (شکل ۳).
نظر به اینکه در این نوع چاپ، ضخامت رسوب رنگ برابر است با ضخامت پارچه توری، به‌اضافه ضخامت مواد استفاده‌شده برای انجام کلیشه در آن مرحله از چاپ، لذا با این روش می‌توانیم برجستگی و ضخامت اثر چاپ روی شی موردنظر را به‌دلخواه انتخاب کرده و انجام دهیم (شکل ۴).
چنانچه ماده ژلاتین خام را با ماده حساس کننده ترکیب کنیم تا زمانی که در مقابل نور قرار نگیرند، عملکردی مانند ژلاتین خام دارند و به‌راحتی با آب پاک می‌شوند و از بین می‌روند. لذا برای تهیه و انجام دادن کلیشه، باید تمام مراحل حساس کردن پارچه توری و مراحل نور دادن شابلون آغشته شده به ماده حساس را در یک محیط نسبتاً تاریک که به‌اندازه نور لامپ safe light روشنایی داشته باشد انجام می‌دهیم.
کلیشه‌های تهیه‌شده با ماده حساس، در مقابل تمام رنگ‌های مورداستفاده در چاپ (رنگ‌های آبی، تینری، سلولوزی و روغنی) مقاوم است.
