به منظور مشخص شدن سود و زیان تولید، تعیین قیمت تمام شده خدمات چاپ برای چاپخانه‌ها خصوصا چاپخانه های بزرگ با ماشین‌آلات متنوع، ضروری است.
مدیر چاپخانه با دانستن قیمت تمام شده خدمات چاپ یا محصول و آشنایی کامل به توانایی ماشین‌آلات می‌تواند در چاپ یک سفارش از ابتدا نقشه مناسبی برای خط تولید طراحی کند که باعث سود شرکت و مشتری شود، یا از انجام سفارش‌های زیان‌ده که باعث ضرر و زیان شرکت می‌شود جلوگیری کند.
یکی از استفاده‌های حاصل از قیمت تمام شده تولید، تعیین قیمت فروش خدمات تولید است. قیمت فروش مقدار مبلغ تعیین شده‌ای است که مشتری برای خدمات تولید و تحویل محصول پرداخت می‌کند.
انواع روش های قیمت گذاری خدمات
- قیمت‌گذاری بر اساس سفارش قبل: بدین ترتیب قیمت سفارش قبل که برای شرکت سوددهی داشته و مشابه با کار در دست اقدام است، انتخاب می‌شود.
- قیمت‌گذاری رقابتی: استفاده از قیمت چاپخانه های دیگر به عنوان مبنایی برای تخمین کار چاپ.
دو اشکال عمده برای این کار عبارتند از: ۱- قیمت ارائه شده آیا صحیح است؟ ۲- در هر چاپخانه تکنیک‌های تولید، نفرات و ماشین‌ها تفاوت می‌کند، این امر باعث نوسان و تفاوت در قیمت تمام شده محصولات است. یک سفارش با امکانات موجود و قیمت ارائه شده آن چاپخانه سود ده است ولی در چاپخانه دیگر به دلیل عدم یکسان بودن امکانات و نفرات می‌تواند زیان‌ده باشد.
- قیمت‌گذاری بر اساس تعرفه: با توجه به تفاوت امکانات چاپخانه‌ها قیمت تمام شده برای همه یکسان نیست که در بند ۲ توضیح داده شده است.
- قیمت‌گذاری براساس قیمت تمام شده خدمات چاپ: برای انجام این کار باید توجه شود، اگر همه هزینه‌ها شامل: سود سهامداران، مواد، هزینه‌های تولید، برق و… به طور کامل پوشش داده نشود و سود مناسب برای شرکت در نظر گرفته نشده باشد، صورتحساب مشتریان خیلی پایین می‌شود و در زمانی که شرکت در انبوهی از سفارشات غرق شده است ضرر مالی می‌دهد، بنابر این برای تعیین قیمت فروش محصول در ابتدا دو کار انجام می‌شود:
۱- تعیین نقشه راه تولید در ساخت محصول با مشخص نمودن همه اجزای آن
۲- تعیین هزینه‌های تولید
از روی نقشه ترسیم شده پس از شناسایی اجزای درگیر در تولید، هزینه‌های تولید استخراج می‌شود.
تعیین هزینه‌های ساعتی
بعد از دریافت سفارش، مسئول فروش که می‌تواند تحت عنوان مدیر چاپخانه یا مدیر سفارشات باشد توانایی تولید را برای انجام کار مرور می‌کند، مراحل مختلف تولید به دقت بررسی شده و هزینه‌های ساعتی هر قسمت مشخص می‌شود. ضمن اینکه علاوه بر هزینه‌های تولید هزینه پشتیبانی مجموعه مانند: هزینه کارکنان غیرتولید، تعمیرات و نگهداری شرکت مانند تاسیسات و ماشین‌آلات تولید، قیمت یا اجاره بهای مجموعه، سود سرمایه آورده شده، خدمات آب، برق و… بر تعداد ماشین‌آلات (توجه شود ماشینی که نفرات بیشتری دارد درصد بیشتری از هزینه‌های پشتیبانی را به خود تخصیص می‌دهد) تقسیم و با هزینه‌های ساعتی هر یک از دستگاه‌های تولید جمع می‌شود.
تعیین زمان استاندارد تولید
عامل دیگر در تعیین فروش خدمات چاپ، تعیین زمان استاندارد تولید است، زمان استاندارد تولید متوسط خروجی دستگاه در واحد زمان است، واحد زمان می‌تواند ساعت یا ۱/۰ ساعت و… در نظر گرفته شود. برای مثال متوسط خروجی برای یک ماشین چاپ ورقی افست می‌تواند ۸۰۰۰ فرم در ساعت باشد یا برای ماشین کلبوس ۱۰۰۰ کتاب در ساعت باشد، دستگاه‌های موجود در هر چاپخانه سهم مهمی در سرعت تولید و قیمت تمام شده دارد.
سرعت دستگاه‌ها به خصوص دستگاه‌های قدیمی‌تر رابطه مستقیم با مهارت و تسلط کارکنان به دستگاه دارد، برای مثال یک دستگاه طلاکوب قدیمی با استادکار ماهر می‌تواند ۳۰۰ جلد در ساعت تولید کند که این شمارگان با استادکار ناآشنا به دستگاه کمتر می‌شود.
از این طریق مسئول فروش یا مدیر چاپخانه حجم محصول قابل تولید در واحد زمان مورد نظر را برای هر یک از ماشین‌آلات خود تعیین می‌سازد. به منظور به دست آوردن قیمت فروش صحیح، باید توجه شود ظرفیت‌های بدست آمده، ظرفیت‌های در حال انجام تولید باشد. در تعیین زمان استاندارد تولید، زمان همه عملیات‌ها به ترتیب محاسبه می‌شود. برای مثال خروجی زینک پلیت‌ستر زمان آماده کردن زینک، گذاشتن زینک در دستگاه، حرکت زینک در دستگاه، ظهور زینک، کنترل زینک، نگهداری مناسب زینک پس از ظهور، هر یک جزء به جزء لحاظ می‌شود.
جهت اطمینان از صحت محاسبات بهتر است قبل از ارائه قیمت، اجزاء خط تولید و هزینه‌های ساعتی آن مجدد بررسی شود.
قیمت فروش
بعد از تخمین هزینه‌های ساعتی و زمان استاندارد تولید برای انجام سفارش، نتایج به مدیر ارشد چاپخانه یا نماینده او که می‌تواند مدیر سفارشات باشد به منظور قیمت‌گذاری نهایی و تعیین درصد سود شرکت، گزارش می‌شود.
مدیر چاپخانه با توجه به شرایط کار چاپخانه و رقابت در قیمت فروش خدمات و محصولات بین چاپخانه‌ها و جلب رضایت مشتری درصد سود شرکت را مشخص می‌نماید. با به دست آوردن زمان استاندارد و هزینه‌های ساعتی تولید، مدیر مجموعه سود مورد نظر را با هزینه محاسبه شده جمع و قیمت فروش به مشتری به وسیله نماینده شرکت ارائه می‌شود (فرمول شماره ۱). بین برآورد قیمت و فروش ارتباط مستقیم است، به همان نسبت که نماینده فروش با مشتریان بیشتری مذاکره می‌کند برآوردکننده قیمت ملزم به ارائه خدمات بیشتر است.
بیشتر بخوانید: عوامل موثر در کارایی و راندمان ماشین چاپ
در بسیاری مواقع به دلیل ارتباط قیمت فروش با فروش خدمات تولید، برآوردکننده می‌تواند مدیر سفارشات یا چاپخانه باشد. وظایف برآوردکننده با بزرگتر شدن چاپخانه بیشتر می‌شود، بنابراین در چاپخانه‌های بزرگتر وجود مسئولی جهت محاسبه قیمت تمام شده و تعیین قیمت فروش لازم است، به منظور افزایش سرعت و دقت بیشتر در برآورد قیمت، داشتن مهارت‌های ذیل برای او لازم است:
۱- در خصوص کار شرکت و گلوگاه‌های آن، اطلاعات عملیاتی داشته باشد.
۲- استفاده از رایانه جهت افزایش دقت و سرعت تخمین قیمت تمام شده ضروری است، کارکنان مربوط به این بخش باید توان استفاده از نرم‌افزار را داشته باشند.
۳- تخمین‌زننده به لحاظ شناخت مفاهیم ریاضی و حل مساله، باید دانش کافی داشته باشد. اومی تواند ارتباط تنگاتنگی بین انجام وظایف و معادلات ریاضی ایجاد کند، از این طریق علاوه بر افزایش سرعت محاسبات و دقت در تعیین هزینه‌ها، میزان اشتباهات به حداقل می‌رسد.
با توجه به مطالب ارائه شده نتیجه می‌شود قیمت‌گذاری بر اساس قیمت تمام شده با شرط محاسبه صحیح و جمع سود مناسب برای شرکت، منصفانه‌ترین روش برای قیمت‌گذاری خدمات تولید است، ضمن اینکه با این روش از انجام سفارش‌های زیان‌ده برای شرکت پیشگیری می‌شود.
تالیف: سید علی علوی
رئیس برنامه‌ریزی و کنترل تولید چاپ و انتشارات اوقاف
قیمت تمام شده خدمات چاپ
