سالانه سهم چاپ دیجیتال و تاثیر آن در چاپ بسته بندی در سطح جهانی رو به افزایش است. از این‌رو لازم است دائما جایگاه کلی این نوع چاپ و فن آوری دیجیتال در دنیا به ویژه در ایران بررسی شود.
تحولات فن‌آوری، توسعه اجتماعی و تغییرات صنعت چاپ
دنیای فن آوری دیجیتالی، توسعه‌ای به‌اندازه همه صفر و یک‌های دنیای امروز پیدا کرده و با همان سرعت تغییر بین صفر و یک، در حرکت رو به جلو است. این حرکت و توسعه، حدومرزی برای موضوع ها و حوزه های مختلف نمی شناسد. تقریبا هر نوع خدماتی را که تصور کنید، اکنون در دنیای جدید دیجیتال راهکار جدید و ویژه خود را پیدا کرده و یا به‌زودی در دسترس قرار خواهد گرفت.
خدمات مبتنی بر فن‌آوری
مثالی خیلی ساده و فراگیر را خارج از حوزه موضوعی این مجله با هم مرور کنیم و آن‌هم چگونگی خلق تاکسی های اینترنتی از منظر فن‌آوری است که امروزه اکثریت افراد جامعه با آن آشنا هستند.
به یاد داریم زمانی که زیرساخت های ارتباطات هنوز توسعه یافته نبود و داشتن تلفن شهری برای همه خانه‌ها و خانواده‌ها مقدور نبود و ده تا یکی از خانه‌ها تلفن داشتند، برای دسترسی به تاکسی یا اتوبوس باید پای پیاده مسافتی را تا اولین خیابان اصلی می‌رفتیم و منتظر آمدن وسیله نقلیه عمومی می‌شدیم.
همین‌که توسعه شبکه مخابراتی در بخش تلفن شروع شد، به‌موازات آن تاکسی‌های بی‌سیم یا همان تاکسی تلفنی قدیم راه افتاد. این شبکه تاکسیرانی در مرکزیت خود با رانندگان از طریق شبکه بی‌سیم، و با تقاضا‌کنندگان از طریق تلفن ارتباط برقرار می‌کرد که شکل آن را بیشتر افراد می‌دانند.
تلفن که تقریبا فراگیر شد و بیشتر خانه‌ها صاحب تلفن شدند، به‌موازات این شکل متمرکز شبکه تاکسی تلفنی، مراکز تاکسی تلفنی محلی یا همان آژانس معروف ایجاد شدند. تقریبا همه محله‌های هر شهر یک یا چند آژانس داشتند که اهالی محله‌ها با تماس با آن‌ها و در زمان کوتاه به‌وسیله نقلیه دست پیدا می‌کردند و نیازی به رفتن تا سر خیابان نبود.
در همین ایام، خیلی از خدمات دیگر نیز زیر سایه فن‌آوری گسترده تلفن شکل گرفت از جمله سوپرمارکت یا بقالی بزرگ هر محله، به‌جای اینکه محل کسب خود را آب و رنگ کند، کالاهای بیشتر و متنوع‌تری در فروشگاه خود انبار و تقریبا جای نفس کشیدن را کم کند؛ با ارائه خدمات تلفنی و پذیرش درخواست اهل محل از طریق تلفن، فروش خود را توسعه و نیاز اهالی را برآورده می‌کرد.
در همان شبکه آژانس‌ها، با ورود تلفن همراه به جوامع، و مجهز شدن رانندگان به این وسیله ارتباطی جدید، شکل غیر رسمی دیگری درون آژانس‌ها به وجود آمد و آن‌هم برقراری ارتباط شخصی رانندگان با مسافران و در مواردی جدا شدن راننده از آژانس و خدمات‌دهی اختصاصی به مسافران دست‌چین شده به برکت وجود تلفن همراه بود.
توسعه تقریبا برق‌آسای فن‌آوری شبکه تلفن همراه، گوشی‌های همراه، قابلیت‌های آن‌ها بخصوص امکان دستیابی به اینترنت از طریق سیم‌کارت گوشی‌های هوشمند تلفن همراه، فصل دیگری از این خدمات را رقم زد که از سالیان قبل به‌عنوان تاکسی‌های اینترنتی در شبکه‌ای بسیار گسترده در کشورهای جهان و از حدود دو سال اندی قبل در کشور خودمان با آن مواجه هستیم.
این روندی اجتناب‌ناپذیر از تغییر شکل ارائه خدمات مبتنی بر فن‌آوری است که در مقابل خلق فرصت‌های شغلی جدید و متمایز، متاسفانه تعطیلی تعدادی از مراکز کسب سنتی را نیز در بر دارد، که در سایر دسته‌بندی مشاغل نیز همین امر تسری خواهد داشت.
حال ببینیم اثرگذاری فن‌آوری‌های ارتباطی و صنعتی در حوزه چاپ، چه روندی را طی کرده و چه تغییراتی را به‌وجود آورده است:
از منظر اجتماعی، توسعه شبکه های ارتباطی موجب شد تا دسترسی مردم به اطلاعات به سرعت و شدت توسعه یافته و زیاد شود و هرچند به وسعت اقیانوسی به عمق یک سانتی‌متر، اما به همین شکل دانسته های خیلی از افراد، و نه تمام آن‌ها، زیاد شد. از این واقعیت هم نباید بگذریم که در حوزه های تحقیق و پژوهش هم اتفاقات ارزشمند و مثبت و عمیقی به برکت این توسعه‌ها شکل گرفت که در جای خود قابل بحث است.
دستیابی وسیع مردم به اطلاعات و تطبیق آن‌ها با نیازهای متنوع خود، باعث شد تا سلیقه ها تغییر یافته، انتظارات و توقعاتشان بالا رود و در مقابل آن، ارائه‌دهندگان خدمات و کالاها نیز به این مهم پی بردند که اگر در مقابل این موج سلیقه‌ها و توقعات ساکن و ساکت بایستند و حرکتی متناسب با آن را انجام ندهند، بازی را به فن‌آوری‌های جدید خواهند باخت. در این چرخه، توقعات مشتریان، فشاری بر ارائه‌دهندگان است و ضرورت توسعه برنامه‌ها و امکانات فعالیت توسط ارائه‌دهندگان، فشاری بر کارخانجات سازنده تجهیزات تولید کالا یا ارائه خدمات است. پس می‌توان این چرخه را به‌عنوان یک الگوی تحول‌پذیری و تحول‌گرایی به همه صنایع و خدمات، از جمله صنعت چاپ تسری داد.
همیشه این نکته توسط صاحب‌نظران یادآوری شده که صنعت چاپ، حلقه‌ای وابسته به همه صنایع و خدمات است چرا که محصول نهایی که باید به دست مصرف‌کننده برسد، نیاز به پوشش مناسب دارد.
تجهیزات صنعت چاپ، اعم از قبل از چاپ، چاپ و بعد از چاپ، با شکل و ساختار گذشته خود نمی‌توانست همگام با سرعت تغییر توقعات و نیاز مردم جایگاه خود را حفظ کند و در نتیجه در همه زمینه های تولیدی در این صنعت، و مبتنی بر توسعه فن‌آوری های ارتباطی و صنعتی طی سال های متمادی، مفاهیمی پدید آمد که در هر مرحله رشد قابل توجهی را در این صنعت به نمایش گذاشت:
– توسعه واپایش های الکترونیکی در ماشین آلات برای سرعت و دقت بیشتر تولید
– تجهیز ماشین های به کنترل‌های دیجتیال برای پردازش های فوق سریع
– قابلیت های آماده سازی سریع ماشین آلات برای شروع به تولید
– توسعه یابی بدون محدودیت یا همان سیستم های باز در ساختار ارتباطی
– سیستم های مدیریت اطلاعات و ارتباط تجهیزات با شبکه‌های مدیریت اطلاعات
– سیستم های گردش کار و سیستم های تعریف کار
– هوشمندسازی ماشین ها و چرخه تولید آن‌ها
– توسعه‌پذیری تجهیزات در شبکه های تبادل داده‌ها اعم از شبکه های داخل مراکز تولید، و یا تبادل داده‌ها در شبکه اینترنت
– افزایش سطح اتوماسیون
– ماشین های دیجیتال
– و . . .
هدف‌گذاری تمام این مفاهیم در طراحی و ساخت ماشین آلات و تجهیزات، ارائه خدمات در کوتاه ترین زمان ممکن، با بالاترین کیفیت، در کمترین تیراژ، با اقتصادی ترین هزینه تولید و با بیشترین تنوع بوده که در هر زمان به فراخور توسعه فن‌آوری، تغییرات خود را به شکلی نشان داده است.
از سوی دیگر، رشد جمعیت، تغییر سلیقه ها، ضرورت های آموزشی و پرورشی، کاهش هزینه‌ها، تنوع تولید و خدمات و . . . نه‌تنها موجب بروز تغییراتی در الگوهای مصرف شد، بلکه الگوهای سرمایه‌گذاری و تولید را نیز دست‌خوش تغییر و تحول نمود.
با نگاهی سریع و گذرا به بخش نشر در صنعت چاپ، می توان به گوشه‌ای از این تغییرات پی برد. حذف یا کاهش شمارگان بسیاری از محصولات چاپی مانند کاتالوگ محصولات، بروشورهای تبلیغاتی، کتاب، نشریات، پوستر و… موجب شد تا توازن درآمد و هزینه در مراکز چاپ به‌شدت و تا مرز تعطیلی تغییر کرده ولی در مقابل، فعالیت های جدید مبتنی بر فن‌آوری نوین ارتباطی و دیجیتال پدید آمد.
فعالیت های جدید مبتنی بر فن آوری دیجیتال
– فایل دیجیتالی بسیاری از کتاب ها برای استفاده در محیط های الکترونیکی و تحت نام «ای-بوک» موجب کاهش شمارگان چاپ و فروش کتاب های کاغذی شد (اگرچه استثناهایی هم وجود دارد)،
– تبلیغات از طریق وی سایت ها، بازاریابی ایمیلی، انتشار از طریق شبکه های اجتماعی و … موجب کاهش استفاده از کاتالوگ و بروشور شد،
– نمایشگرهای بزرگ الکترونیکی فضای باز، موجب کاهش چاپ پوستر و … شد،
بیشتر بخوانید: اهمیت چاپ کارت ویزیت، لیبل و سربرگ در توسعه کسب و کار
و در مقابل:
– امکانات نرم افزاری و سخت افزاری برای امور مقدماتی طراحی و آماده‌سازی محصولات توسعه یافت،
– تولید چاپگرهای تک‌رنگ دیجیتال با کیفیت بالا برای چاپ تعداد نسخ کم، حتی تک‌نسخه‌ای کتاب، رونق گرفت،
– چاپگرهای دیجیتال رنگی با کیفیت بالا برای تولید هر نوع کاتالوگ، بروشور، کتاب و. . . رنگی با شمارگان کم جای خود را باز کرد،
– اندازه تجهیزات بعد از چاپ و صحافی متناسب با چاپگرهای دیجیتال کوچک شد،
– ماشین های چاپگر عریض برای تولید پوستر و تابلو و پارچه نوشته‌های خیلی بزرگ و با کیفیت فوق‌العاده جای خود را باز کرد،
– و . . .
همه این تغییر و تحولات برای این بود که نیاز جامعه را متناسب با سلیقه‌ای که پیدا کرده و با مشخصاتی که مورد نظر اوست، برآورده نماید. این روند ادامه خواهد داشت.
دگرگونی های بخش بسته‌بندی
در بخش بسته‌بندی هم همین دگرگونی‌ها وجود داشته است. کارخانه‌های تولید محصول به دلیل نیازهای اجتماعی و تغییر سلیقه مصرف کنندگان، مجبور شدند تنوع محصولات خود را افزایش داده و در برخی شرایط، تعداد تولید هر محصول جدید را نیز کاهش دهند.
به‌طور مثال در گذشته یک کارخانه فقط یک نوع محلول پاک‌کننده برای هر نوع کاربرد تولید می‌کرد و در هر دوره تولید، فرض کنید پانصد هزار عدد از آن‌را می‌فروخت. در اثر همین تحولاتی که در سلیقه مردم ایجاد شد، کارخانه مذکور مجبور شد ده نوع محلول برای کاربردهای مختلف مانند شیشه، چوب، استیل، سرامیک و . . . در شکل‌های متنوع تولید و عرضه کند، اما برای این تنوع تولید نمی‌توانست مقدار تولید خود در هرکدام را نیز یک‌باره ده برابر کند چون چنین بازاری نداشت.
در این شرایط برخی از هزینه های تولید، از جمله هزینه چاپ گران‌تر تمام می‌شد و باید راهکاری برای آن پیدا می کرد. فشار اقتصادی چنین تغییری از سوی تولیدکننده محصول به مراکز چاپ منتقل می شد تا روش هایی را برای اقتصادی کردن هزینه های چاپ بیابد که بخشی از تحقق این امر، کاهش درآمد مراکز چاپ بود.
بازخوردهای اقتصادی از سوی مراکز چاپ و انتقال نیازها به سازندگان تجهیزات چاپ، موجب شد تا فن‌آوری‌های نوین در حوزه بسته‌بندی نیز طراحی و فعال شود.
تحولات بخش لیبل
به‌طور مثال تحولاتی که در بخش لیبلنگ (چاپ) ایجاد شد را می توان در همین راستا به‌اختصار بیان کرد:
– توسعه اولیه ماشین‌های مربوطه که عمدتاً در گروه ماشین های رول (با عرض کم تا عرض زیاد) قرار می‌گرفتند،
– ارتقای فن‌آوری روش‌های چاپ ماشین‌ها از جمله افست، فلکسو، روتوگراور، اسکرین . . . و افزایش کیفیت چاپ،
– ارتقای فن‌آوری مواد و ملزومات مانند مرکب، کلیشه، سیلندر، زینک و . . .
– ادغام روش‌های چاپ با یکدیگر مانند ترکیب افست و فلکسو
– ادغام روش‌های چاپ صنعتی موجود با تک یونیت دیجیتال با هدف چاپ اطلاعات (اعم از متن یا تصویر) متغیر با محوریت چاپ صنعتی مانند ماشین ۶ رنگ فلکسو یا افست و یک یونیت دیجیتال
– محور قرار گرفتن یونیت چاپ دیجیتال در ترکیب با روش چاپ سنتی مانند یک یونیت قدرتمند چاپ دیجیتال برای چاپ اصلی به همراه یک یا دو یونیت فلکسو یا افست برای چاپ زمینه یا قسمت‌های خاص
– عرضه ماشین‌های رول تمام دیجیتال برای تولید لیبل های متنوع از نظر محتوا و شکل و کم تیراژ، و توسعه آن برای تیراژهای بالاتر
از آنجا که موضوع لیبل، یا بسته بندی نرم و انعطاف‌پذیر، تنها به چاپ آن محدود نیست و بخش های دیگری از جمله پوشش ورنی، طلاکوب، برش و قالب زنی و … نیز را شامل می شود، در راستای تحقق تمام این نیازها، تحولاتی همسو پدید آمد:
– برای چاپ ورنی و یووی متناسب با محتوای متغیر، سیستم‌ها و هدهای جوهرافشان برای انتقال محلول ورنی روی کار طراحی گردید و به مدد قابلیت‌های دیجیتال و فرمان‌پذیری هدها و نازل‌ها، امکان نوشتن اطلاعات تصویری قسمت‌هایی ازکار چاپی که باید یووی زده شوند، دقیقا مطابق چاپ یک نوشته یا تصویر با چاپگر، فراهم گردید و به فراخور جنس ورنی، خشک‌کن‌های یووی یا ماورای بنفش و . . . نیز به کار گرفته می‌شدند. چنین سیستمی هم قابلیت استفاده در ماشین‌های چاپ صنعتی و هم چاپ دیجیتال را دارد.
و یا برای عملیات تیغ‌زنی یا همان دایکات، روش‌های برش فرمان پذیر توسط اشعه لیزر طراحی و عرض شد که در این سیستم، بیم لیزر تحت فرمان سیستم رایانه پشتیبان و منطبق با طرح قالب‌زنی، کنترل اشعه لیزر را برای برش نیم تیغ یا برش کامل روی کار به انجام می‌رساند. در چنین ساختاری می‌توان هر تعداد طرح را با محتوا و شکل‌های کاملا متمایز و همزمان با سرعت عملیاتی ماشین تولید و عرضه کرد.
تحولات بسته‌بندی سخت یا جعبه‌سازی
در حوزه بسته‌بندی سخت یا همان جعبه‌سازی نیز تحولات قابل توجهی رخ داد. ماشین‌های چاپ دیجیتال ورقی در ابعاد بزرگ و قابلیت چاپ مقواهای ضخیم طراحی و عرضه شد و عملیاتی بودن خود در عرصه بسته‌بندی سخت را اثبات کرد.
– ماشین‌های چاپ افست صنعتی مجهز به امکانات مرتبط یا In Line طلاکوب و دایکات شدند که همزمان با چاپ، سایر عملیات نیز انجام می‌شد.
– روش‌های قالب‌سازی سنتی توسعه یافت و توسط دستگاه‌های لیزری، آماده‌سازی تخته قالب با دقتی بسیار بالا انجام شد و کارهای بسیار ظریف و دقیقی قابلیت انجام پیدا کرد.
– ماشین‌های دایکات لیزری ورقی طراحی و عرضه شدند که می‌توانستند بدون استفاده از قالب تیغ فلزی، با استفاده از لیزر عملیات برش نیم تیغ و تمام تیغ را برای تولید همزمان محصولات متنوع از نظر شکل به انجام برساند.
– ماشین‌های دایکات لیزری مجهز به تولید خط تای دیجیتالی شدند و به‌واسطه رشد فن‌آوری پلیمر، و استفاده از ورقه‌های پلیمری مخصوص به‌جای صفحه اصلی، و مواد پلیمری با استحکام بالا برای نوشتن تصویر خط تا روی صفحه پلیمری توسط نازل‌های دقیق، عملیات خط تا و برش روی ورقه‌های مقوا به‌صورت همزمان قابل انجام شد.
– ماشین‌های طلاکوب سرد در کنار طلاکوب گرم، با دقت و زیبایی بیشتر محصول نهایی عرضه شد و در ادامه آن، با طلاکوبی با روش دیجیتالی برای کارهای ساده ارائه گردید یقینا توسعه آن در سال‌های آتی مشاهده خواهد شد.
– فن‌آوری مواد مصرفی تحولات خاصی را شاهد بود.
– و بسیاری موارد دیگر که شاید اشاره به آن‌ها فرصت دیگری را طلب کند.
استنباطی که از نفوذ و توسعه فن‌آوری و تاثیرگذاری آن در حوزه چاپ می‌شود آن است که:
– برخی از فعالیت‌ها، همچون قبل از چاپ، در معرض کم‌رنگ شدن هستند و کاهش آمار کیفی و کم تولید تجهیزات و مواد مصرفی در این زمینه دلیل موجهی بر این امر است.
– برخی از فعالیت‌ها از رشد خوبی برخوردار شده‌اند مانند فعالیت های حوزه بسته بندی که برخی از دلایل آن ذکر شد.
– فعالیت‌ها به سمت تنوع داشتن بیشتر و سفارشی‌تر شدن در هر نوع آن پیش می‌رود تا جایی که شاید اقتضا کند یک کارخانه تولیدی برچسب محصولات خود را با ذکر «به سفارش سوپرمارکت ….» و یا با درج لوگوی آن فروشگاه به چاپ برساند که با بهره‌مندی از فن آوری دیجیتال یا همان چاپ اطلاعات متغیر، هزینه اضافه‌ای برای مصرف‌کنندگان نخواهد داشت.
– سرعت و کیفیت، که حتما دقت را نیز به‌دنبال دارد، حرف اول و آخر را در جذب سفارشات و حضور در بازار خواهد زد.
– سرمایه‌گذاری‌ها تغییر خواهد یافت
– دانش فنی همه عواملی که در چرخه عرضه و استفاده و پشتیبانی محصولات جدید هستند باید به دانش روز ارتقا یابد
با این تغییرات ضرورت دارد مراکز مختلف فعال در صنعت چاپ آمادگی خود را برای هرگونه تغییری ایجاد کرده و با شناسایی منابع انسانی، مالی، پشتیبانی، امکان هرگونه تغییر و تحولی را فراهم کنند.
– شاید روزی، آرزوی کودکی‌هایمان، که راه رفتن روی ابرها بود، نیز واقعیت یابد! فن آوری دیجیتال
منبع: مجله صنعت چاپ
