امروزه تولید بسته ها به یک صنعت، هنر و فعالیت اقتصادی بزرگ تبدیل شده است. آیا تاکنون توجه کرده اید که هنگام ورود به یک فروشگاه، انواع بسته بندی کوچک و بزرگ ما را احاطه می کنند؟ و آیا تاکنون پیش آمده است که بی اختیار کالایی را در دست بگیرید و بی آنکه چندان ضرورتی داشته باشد، آن را خریداری کنید؟ آیا شده از میان چند محصول مشابه، مجذوب کالایی شده باشید که بسته بندی آن را می پسندید؟ اگر این موارد و دهها مورد دیگر را با دقت از نظر بگذرانید، می توانید به قدرت و اهمیت واقعی بسته بندی پی ببرید.
بسته بندی محصولات از چنان گستردگی و تنوعی برخوردارند که به سختی می توان برای آن تعریف جامع و کاملی یافت. بسته بندی مجموعه‌ی هماهنگی از عوامل مختلف است که کاربردهای آن آماده سازی و بهینه کردن نگهداری، حمل، توزیع، فروش و مصرف کالاهاست.
بشر به منظور بهره گیری و حفاظت از محصولات، از گذشته های بسیار دور انواع بسته بندی ها را به خدمت گرفت. در یکی دو قرن اخیر بسته بندی از نقش سنتی خود بسیار فراتر رفته، به ابزاری برای تبلیغات و جذب مشتری تبدیل شده است. امروزه تولید بسته ها به یک صنعت، هنر و فعالیت اقتصادی بزرگ تبدیل شده است. بسته بندی در همه جا ان حضور دارد و جزو تفکیک ناپذیر تولید و عرضه ی کالاهاست. بسته بندی روز به روز بیشتر به عنوان عاملی پایه در بالا بردن فروش و رونق اقتصادی مطرح شده و به یکی از شاخص های مهم توسعه ی یک جامعه بدل می شود.
امروزه در اغلب نقاط جهان، روش فروش سوپرمارکتی فراگیر شده است. در این سیستم که به سلف سرویس یا خودگردان شهرت یافته، نقش فروشنده در ارائه ی اجناس به خریداران حذف گردیده، و بسته بندی جای آن را گرفته است. از این رو در این سیستم، بسته بندی نقش بسیار با اهمیتی یافته و تبدیل به ابزار پیچیده ای برای برقراری ارتباط و جلب نظر خریداران، فروش محصولات، معرفی و رواج نام تولید کننده و حتی ارائه و تثبیت فرهنگ و روش خاصی در زندگی مردم شده است.
بیشتر بخوانید: روش هایی برای انتخاب مقوای مناسب بسته بندی
هنر و صنعت تبلیغات در سه بخش و دوره ی زمانی برای هر کالا ایفای نقش می کند. پرداختن به موقع به هر یک از این سه بخش، تفکیک و به کارگیری صحیح آن ها در طراحی بسته بندی، به عنوان موثرترین عامل تبلیغی، می تواند به موفقیت دراز مدت و ماندگاری کالا در اذهان مردم بیانجامد.
اولین بخش از سه دوره تبلیغی، دوران معرفی است که خود شامل سه گروه از محصولات می شود، اول کالاهایی که در نوع خود برای اولین بار به عنوان تولید جدید و اختراع نوین به بازار عرضه می شوند. دوم کالاهایی که پیش از این هم وجود داشته اند، اما بهینه و کامل شده اند و گروه سوم کالاهایی که با وجود کالاهای مشابه، برای اولین بار وارد بازار می شوند.
بسته بندی روح کالا و ارائه دهنده ی هویت محصولات است. بین کیفیت و گیرایی بصری بسته بندی، با فروش محصولات، رابطه ای مستقیم و تنگاتنگ وجود دارد. یک بسته بندی کارآمد و زیبا، فروش محصولات را تضمین می کند.
بسته بندی نوع نگرش و ایده ی طراح گرافیک و سازنده ی کالا را در قفسه فروشگاه به خریدار می نمایاند.
بسته بندی نوع نگرش و ایده ی طراح گرافیک و سازنده ی کالا را در قفسه فروشگاه به خریدار می نمایاند. بسته ها نماینده و پیام رسان پدید آورندگان محصولات هستند. طراح بسته بندی باید بداند در ورای طرح یا تصویر بسته ای که او نقش می زند، شخصیت کالا و تولید کننده، و پیام و اهمیت آن ها نهفته است.
آیا تاکنون توجه کرده اید که هنگام ورود به یک فروشگاه، انواع بسته بندی های کوچک و بزرگ ما را احاطه می کنند؟ و آیا تاکنون پیش آمده است که بی اختیار کالایی را در دست بگیرید، و بی آنکه چندان ضرورتی داشته باشد، آن را خریداری کنید؟ آیا شده از میان چند محصول مشابه، مجذوب کالایی شده باشید که بسته بندی آن را می پسندید؟ اگر این موارد و ده ها مورد دیگر را با دقت از نظر بگذرانید، می توانید به قدرت و اهمیت واقعی بسته بندی پی ببرید.
بسته بندی محصولات از چنان گستردگی و تنوعی برخوردارند که به سختی می توان برای آن تعریف جامع و کاملی یافت. بسته بندی مجموعه ی هماهنگی از عوامل مختلف است که کاربردهای آن آماده سازی و بهینه کردن نگهداری، حمل، توزیع، فروش و مصرف کالاهاست.
بشر به منظور بهره گیری و حفاظت از محصولات، از گذشته های بسیار دور انواع بسته بندی ها را به خدمت گرفت. دریکی دو قرن اخیر بسته بندی از نقش سنتی خود بسیار فراتر رفته، به ابزاری برای تبلیغات و جذب مشتری تبدیل شده است. امروزه تولید بسته ها به یک صنعت، هنر و فعالیت اقتصادی بزرگ تبدیل شده است. بسته بندی در همه جا حضور دارد و جزو تفکیک ناپذیر تولید و عرضه ی کالاهاست. بسته بندی روز به روز بیشتر به عنوان عاملی پایه در بالا بردن فروش و رونق اقتصادی مطرح شده و به یکی از شاخص های مهم توسعه ی یک جامعه بدل می شود.
طراحی بسته بندی، از میان مجموعه فعالیت هایی که جزو طراحی گرافیک قرار می گیرد، بیشترین نقاط اشتراک را با نحوه ی کارهای هنرمندان طراحی صنعتی و معماری دارد. سه بعدی بودن موضوع کار، وجه اشتراک عمده ی آن هاست. هنرمند معمار، که فرم و شکل ظاهری یک بنا را طراحی می کند در واقع کاربرد آن بنا و یک ایده را بصورت بسته بندی شده ارائه می دهد. او با این بسته بندی، روح کلی پیام خود و سازندگان بنارا به مخاطبان ارائه می کند و سعی می نماید نظر مردم رابه سمت بنا جلب کند و در تسهیل و بهینه شدن استفاده از بنا و فضای پیرامون آن موثر باشد.
از دیگر وجوه اشتراک هنرهای کاربردی، چون گرافیک، معماری و طراحی صنعتی، آن است که دراین هنرها، مخاطب ناخواسته و بدون میل قبلی، با اثر هنری رو به رو می شود. اما در هنرهای غیر کاربردی یا محض، مخاطب اغلب، با آمادگی و خواست خود به دیدار اثر می آید.
برای دیدن آثار نقاشی مخاطبین، خود به موزه ها و گالری ها می روند، اما یک پوستر، افرادی را که با هدف دیگری در حال گذر از کوی و برزن هستند به سمت خود جلب می کند. مردم برای خرید کالاها به فروشگاه ها مراجعه می کنند اما ناخواسته آثار هنری طراحی بسته بندی را می بینند، با آن ها ارتباط برقرار می کنند، پیام نهفته در آن ها را استنباط و تحت تاثیر آن قرار می گیرند و پیرو آن تصمیم گیری می کنند.
بسته بندی به سبب محافظت از محصولات در مقابل صدمات و خرابی، موجب کم شدن ضایعات و ارزانی کالاها می شود.
بسته بندی به سبب محافظت از محصولات در مقابل صدمات و خرابی، موجب کم شدن ضایعات و ارزانی کالاها می شود. همچنین این امر موجب کاهش آلودگی ها و بیماری ها شده از جهاتی به حفظ محیط زیست یاری می رساند. به لطف بسته بندی حمل و نگهداری کالاها ساده تر و مقرون به صرفه تر شده است. در حال حاضر بسته ها اطلاعات مفیدی درباره ی محتویاتشان به مصرف کنندگان می دهند.
مراجعین به فروشگاه ها با حال و هوا و هویت کلی بسته ها ازطریق طرح، رنگ و تصویر آن ها آشنا می شوند همچنین مستقیماً به وسیله ی اطلاعات مکتوب درج شده، آگاهی های مفیدی دریافت می کنند. آگاهی و اطلاعاتی درباره ی نوع محصول و فوایدش، کمیت و کیفیت آن، تولید کننده، پشتیبان و توزیع کننده ی محصولات، طریقه ی مصرف یا مواد سازنده ی کالا و بسیاری نکات قابل توجه و ویژه ی دیگر. بسته بندی به خاطر داشتن کارکردهای متنوع، از جمله کاستن از هزینه ها و رونق بازار، به حفظ و ارتقای منافع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کمک می کند.
صنعت بسته بندی فروشگاه و جولانگاه نوآوری است. خلاقیت موتور محرکه ی هنر و صنعت بسته بندی است و همواره آن را به پیش می برد. کار خلاق و نو، فقط در زمینه ی ارائه طرح های نوین و چشمگیر یا استفاده از نرم افزارهای جدید کامپیوتری نیست، بلکه بخش عظیمی از نوآوری، در نکات فنی وخلق فن آوری های نوظهور نهفته است.
پدید آمدن روش های نوین برای تولید بسته ها، کشف انواع مواد اولیه ی جدید و نحوه ی کاربرد آن ها، شیوه ها و ماشین های جدیدی که در چاپ و مراحل تکمیلی به کار می آیند و انواع ماشین هایی که محتوی را در بسته ها قرار می دهند، همه و همه بار اصلی توسعه ی صنعت بسته بندی را در طول مسیر پر پیچ و خم پیشرفت به دوش کشیده اند.
طراحان و سازندگان بسته ها، باید بدون وقفه، تحولاتی را که در هر دو بخش هنری و فنی رخ می دهد، رصد کنند و ویژگی های هریک را با مسائل اقتصادی آن درک نمایند.
هم اکنون بسته های رنگارنگ برای جلب نظر مردم، در فروشگاه ها بایکدیگررقابتی سخت و جدی دارند. ایجاد ارتباط با خریداران و جلب توجه آنان، یکی از پیچیده ترین عملکردهای بسته بندی است. طراحان سعی دارند به مدد روش های نوین، با بهره گیری از بهترین مواد و ماشین آلات و با راهنمایی مشاوران متعدد، محتویات بسته ها را هر چه بهتر به نمایش بگذارند و بینندگان را مبهوت آن ها سازند. بسته بندی زیبای و تنوع را به زندگی ما آورده است.
هرچه زمان به پیش می رود، به ویژه در خرده فروشی ها، به ندرت می توان اجناس را بدون بسته بندی دید. مغازه هایی که درآن ها اثر چندانی از کالاهای بسته بندی شده نباشد، فقط ممکن است به ندرت در جوامع توسعه نیافته، آن هم دربازارهای محلی و بسیار محدود، دیده شوند.
گروهی معتقدند بسته بندی، حداقل از نوع فاخر و پر زرق و برق آن، کاری اضافی و هزینه ای سربار برای کالا و جامعه است. این افراد تصور می کنند نیازی به بسته های متفاوت و با هزینه های زیاد نیست. حتی عده ای بسته بندی را به منزله ی نوعی تقلب و وارونه نشان دادن واقعیات تلقی می کنند. اما باید دانست اهمیتی شکل ظاهری تولیدات کمتر از کیفیت آن نیست. در بسته بندی نباید فقط به حفظ محصول یا امکان حمل آن اندیشید، بلکه نیازهای عالی تری نیز باید تامین گردد. ما در زندگی عادی اغلب، به رفع یک نیاز ساده بسنده نمی کنیم.
بشر به منظور بهره گیری و حفاظت از محصولات، از گذشته های بسیار دور انواع بسته بندی ها را به خدمت گرفت.
علاوه بر طراحی بسته بندی مجموعه کارهای زیادی جزو فعالیت های طراحان گرافیک قرار می گیرد: طراحی نشان و لوگو، طراحی انواع اعلانها اعم از پوستر و آگهی های مطبوعاتی، طراحی انواع بروشورها، کاتالوگ ها و اوراق اداری و تجاری، تصویرسازی و صفحه آرایی موضوعات مختلف برای مطبوعات، کتاب های علمی و کتاب های کودکان، طراحی انواع گرافیک محیطی اعم از بیلبورد یا اطلاع رسانی های بدری در فضاهای شهری، طراحی و ساخت مولتی مدیا ، و نسب، سایت و تیتراژ فیلم به همراه دهها مورد دیگر، که فقط بخشی از فعالیت های کاری رایج طراحان گرافیک هستند.
این همه با زیر شاخه های متعددشان هر یک تخصص و تجارب خاص خود را می طلبد و با پویایی و سر زندگی، مدام در حال رشد و دگرگونی است. مجموعه فعالیت های مختلف طراحان گرافیک، چون درختی تناور از یک ریشه نشأت می گیرند. ریشه ای که از یک سو از فکر وخلاقیت طراح تغذیه می شود و از سوی دیگر از نیازهای جامعه، مسائل فنی و تکنیکی و خواست سفارش دهندگان و مشاوران گوناگون، سیراب می گردد. طراحی بسته بندی یکی از فنی ترین، جذاب ترین و حساس ترین کارهای یک طرح گرافیک است که از این قائده مستثنی نیست.
طراحی بسته بندی، از میان مجموعه فعالیت هایی که جزو طراحی گرفیک قرار می گیرد، بیشترین نقاط اشتراک را با نحوه ی کارهای هنرمندان طراحی صنعتی و معماری دارد. سه بعدی بودن موضوع کار، وجه اشتراک عمده ی آنهاست. هنرمند معمار، که فرم و شکل ظاهری یک بنا را طراحی می کند در واقع کاربرد آن بنا و یک ایده را بصورت بسته بندی شده ارائه میدهد. او با این بسته بندی، روح کلی پیام خود و سازندگان بنا را به مخاطبان ارائه می کند و سعی مینماید نظر مردم را به سمت بنا جلب کند و در تسهیل و بهینه شدن استفاده از بنا و فضای پیرامون آن مؤثر باشد.
از دیگر وجوه اشتراک هنرهای کاربردی، چون گرافیک، معماری و طراحی صنعتی، آن است که در این هنرها، مخاطب ناخواسته و بدون میل قبلی، با اثر هنری روبه رو می شود. اما در هنرهای غیر کاربردی یا محض، مخاطب اغلب، با آمادگی و خواست خود به دیدار اثر می آید. برای دیدن آثار نقاشی مخاطبین، خود به موزه ها و گالری ها می روند، اما بیگ، پوستر، افرادی را که با هدف دیگری در حال گذر از کوی و برزن هستند به سمت خود جلب می کند.
مردم برای خرید کالاها به فروشگاه ها مراجعه می کنند اما ناخواسته آثار هنری طراحی بسته بندی را می بینند، با آنها ارتباط برقرار می کنند، پیام نهفته در آنها را استنباط و تحت تأثیر آن قرار می گیرند و پیرو آن تصمیم گیری می کنند.
بسته بندی به سبب محافظت از محصولات در مقابل صدمات و خرابی، موجب کم شدن ضایعات و ارزانی کالاها می شود. همچنین این امر موجب کاهش آلودگی ها و بیماری ها شده از جهاتی به حفظ محیط زیست یاری می رساند. به لطف بسته بندی حمل و نگهداری کالاها ساده تر و مقرون به صرفه تر شده است. در حال حاضر بسته ها اطلاعات مفیدی در باره‌ی محتویاتشان به مصرف کنندگان می دهند. مراجعین به فروشگاه ها با حال و هوا و هویت کلی بسته ها از طریق طرح، رنگ و تصویر آنها آشنا می شوند.
همچنین مستقیما به وسیله ی اطلاعات مکتوب درج شده، آگاهی های مفیدی دریافت می کنند. آگاهی و اطلاعاتی درباره ی نوع محصول و فوایدش، کمیت و کیفیت آن، تولید کننده، پشتیبان و توزیع گناهی محصولات، طریقه‌ی صرف با مواد سازنده ی کالا و بسیاری نکات قابل توجه و بویژه ی دیگر و بستا، بنای با، خاطر داشتن کارکردهای متنوع، از جمل، کاستن از هزینه ها و رونق بازار، با، حفظ و ارتقای منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان کمک می کند.. .
صنعت بسته بندی فروشگاه و جولانگاه نوآوری است. خلاقیت موتور محرکه‌ی هنر و صنعت بسته بندی است و همواره آن را به پیش می برد. کار خلاق و نو، فقط در زمینه ی ارائا، طرح های نوین و چشمگیر با استفاده از نرم افزارهای جدید کامپیوتری نیست، بلکه بخش علیمی از نوآوری، در نکات فنی و خلق فن آوری های نوظهور نهفته است.
پدید آمدن روش های نوین برای تولید بسته ها، کشف انواع مواد اولیه ی جدید و نحودی کاربرد آن ها، شیوه ها و ماشین های جدیدی که در چاپ و مراحل تکمیلی به کار می آیند و انواع ماشین هایی که محتوی را در بستدها قرار نشان دهند، همه و همه بار اصلی توسعه ی صنعت بسته بندی را در سلول مسیر پر پیچ و خم پیشرفت به دوش کشیده اند.
طراحان و سازندگان بسته ها، باید بدون وقفه، تحولاتی را که در هر دو بخش هنری و فنی رخ می دهد، رصد کنند و ویژگی های هر یک را با مسائل اقتصادی آن درک نمایند. هم اکنون بسته های رنگارنگ برای جلب نظر مردم، در فروشگاه ها با یکدیگر رقابتی سخت و جدی دارند.
ایجاد ارتباط با خریداران و جلب توجه آنان، یکی از پیچیده ترین عملکردهای بسته بندی :پ است. طراحان سعی دارند به مدد روش های نوین، با بهره گیری از بهترین مواد و ماشین آلات و با راهنمایی مشاوران متعدد، محتویات بسته ها را هرچه بهتر به نمایش بگذارند و بینندگان را مبهوت آنها سازند. بسته بندی زیبایی و تنوع را به زندگی ما آورده است.
گروهی معتقدند بسته بندی، حداقل از نوع فاخر و پر زرق و برق آن، کاری اضافی و هزینه ای سربار برای کالا و جامعه است. این افراد تصور می کنند نیازی به بسته های متفاوت و با هزینه های زیاد نیست. حتی عده ای بسته بندی را به منزلهی نوعی تقلب و وارونه نشان دادن واقعیات تلقی می کنند. اما باید دانست اهمیت شکل ظاهری تولیدات کمتر از کیفیت آن نیست.
در بسته بندی نباید فقط به حفظ محصول یا امکان حمل آن اندیشید، بلکه نیازهای عالی تری نیز باید تأمین گردد. ما در زندگی عادی اغلب، به رفع یک نیاز ساده بسنده نمی کنیم. غذاخوردن تنها پر کردن شکم از مواد غذایی بی رنگ و بو نیست، بلکه غذا باید ظاهری آراسته و اشتها آور و رایحه ای مطلوب داشته باشد، تا از آن لذت ببریم. غذایی که به شکل دلپذیری تزیین شده باشد بی شک بیش از همان غذا که در ظرفی زشت و کثیف عرضه شود اشتها و نظر ما را تحریک کرده و قطعا از مصرف آن لذت بیشتری می بریم.
این نکته در بسیاری موارد صادق است. به عنوان نمونه لباس فقط نقش پوشانندگی و حفاظت ما از سرما و گرما را ایفا نمی کند و غالب مردم، هزینه و وقت زیادی صرف زیبایی شکل ظاهری پوشاک می کنند، که از دیدگاه ساده انگارانه فاقد کارآیی است. یکی از ویژگیهای والای انسان، درک و خلق زیبایی است و در این راه هزینه های زیادی متقبل می شود.
اگر چه به نظر می رسد اتاقکهایی ساده و بدون تزیینات برای سکونت و محافظت از ما در برابر عوامل جوی کافی است، اما نیازهای روانی ما را ارضا نمی کند. حتی در ساده ترین ساخت و سازها و با بودجه های اندک، بخش عمدهی هزینه، صرف عوامل تزیینی و زیبا کردن محیط میشود.
گوناگونی در طبیعت یک اصل است. همانطور که طبیعت لبریز از زیباییهای سحرانگیز و خلاقیت های شگفت آور است، بسته بندی های خلاق و متنوع نیز با نیازهای طبیعی ما سازگاری بیشتری دارند. قطعا دنیا بدون عوامل تزئینی و به قولی اضافی، ملال آور و غیرقابل تحمل خواهد بود.
اکنون بسته بندی به راستی یک هنر و صنعت پیشرو و راهبردی است و با اغلب صنایع دیگر پیوند خورده است. صنعت بسته بندی در مسیر رو به رشد خود از بسیاری علوم، هنرها و صنایع دیگر بهره گرفته و به بسیاری جان تازه ای بخشیده است. دیگر هیچ یک از محصولات کشاورزی و تولیدات صنعتی بدون بسته بندی عرضه نمی شوند. بسته بندی بخش مهمی از روند تولید محصول است و تولید یک کالا با بسته بندی آن به یک پروژه ی واحد تبدیل شده به گونه ای که از همان آغاز برنامه ریزی برای پدید آوردن یک محصول، باید به بسته بندی آن هم اندیشید.
برای پیش برد و شکوفایی هر چه بیشتر صنعت بسته بندی، نبردی سخت علیه واپسماندگی در جریان است، نبردی برای نو کردن و توسعه ی تمام وجوه زندگی. سربازانی که در این جبهه می جنگند بیشمارند.
کارگران صنعت گسترده‌ی بسته بندی، سازندگان مواد اولیه ی این صنعت همچون صنایع کاغذ و مقوا، شیشه، فلز، چوب و انواع پلاستیک، همراه با کسانی که به تولید ماشین آلات بسته بندی مشغولند و افرادی که در بخش حمل و نقل و انبارداری کار می کنند، پیاده نظام این لشکر انبوه به شمار می روند. پدیدآورندگان بسته ها، از صاحبان کالاها گرفته تا طراحان، عکاسان صنعتی، تصویرسازان، طراحان حروف، دست اندرکاران امور چاپ و لیتوگرافی و کسانی که مراحل تکمیلی بسته بندی را به انجام می رسانند، به نوعی گردانندگان اصلی این کارزارند.
همچنین افراد زیادی چون مشاورین و کارشناسان مواد و مصالح، آشنایان به انواع روش های تولید و بسته بندی، خبرگان تبلیغات، بازاریابی، نظرسنجی و فروش، همراه با متخصصین محافظت از کالاها، آگاهان به قوانین مربوطه و حتی مأموران رسیدگی به صحت عملکرد بسته ها و قانون گذاران و بسیاری کسان دیگر، همه و همه در این نبرد شریکند.
اغراق نیست اگر بگوییم هر روزه هزاران شغل و تخصص جدید پیرامون در این صنعت و صنایع وابسته، به وجود می آید و میلیون ها نفر به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، در این مجموعه مشغول به کارند تا راهی به سوی رفاه عمومی بگشایند.
بسته بندی هنر، علم و صنعتی است پویا، که کالایی را در مقابل محیط بیرونی و بالعکس حفظ کرده و به بهینه کردن حمل، نگهداری و مصرف آن یاری می رساند، همچنین بسته بندی محتوی خود را به مصرف کنندگان می شناساند و آنان را به خرید ترغیب می کند. بسته بندی به عنوان یکی از پدیده های مهم دنیای مدرن، نحوه و روش زندگی مردم را شدیدا تحت تأثیر قرار داده است.
