شاپور پشابادی- صنعت بسته بندی و چاپ در ایران از بازرگانی تا تولید داخلی و چاپخانه‌داری به‌دلایل نوسانات ارزی، کمبود کالا در بازار، نبود حمایت، قوانین دست‌وپاگیر و بسیاری از موارد دیگر با مشکلات عدیده‌ای مواجه است، این در حالی است که باید برای این صنعت که در بخش فرهنگی کشور نقش مهم و موثری دارد، فکری اساسی کرد.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از صمت، اهالی صنعت بسته بندی و چاپ در ایران این روزها در گیرودار مشکلات و مسائل اقتصادی ایجاد شده در کشور، حال و روز خوبی ندارند و با مشکلات زیادی در بخش‌های بازرگانی، تولید و مصرف دست به گریبان هستند. آنچه در ادامه می‌خوانید بخشی از مشکلات فعالان حوزه چاپ است که در گفت‌وگو با خبرنگار صمت عنوان شده است.
برخورد سلیقه‌ای صنعت چاپ را نابود می‌کند
احمد ابوالحسنی – رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران: قبل از هر چیز مسئولان باید به جایگاه مهم صنعت چاپ و بسته‌بندی پی ببرند. در حقیقت از صنعتی صحبت می‌شود که سرنوشت همه تولیدات کشور به آن پیوند خورده است. برای درک اهمیت صنعت چاپ کافی است بدانید که سومین صنعت مهم امریکا صنعت چاپ به‌شمار می‌آید. این صنعت در اروپا جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده است. چاپ و بسته‌بندی هم ارزآور است و هم به همه کالاها، هویت و ارزش افزوده می‌دهد. حداقل ۲۵ درصد ارزش افزوده کالا متعلق به بسته‌بندی است. این عدد در بعضی اقلام به ۱۰ برابر هم می‌رسد.
بسته‌بندی و جعبه خوب است که به شکلات اینقدر ارزش می‌دهد. بسته‌بندی ارزش زعفران را حداقل ۱۰ برابر می‌کند. فله‌فروشی باعث می‌شود خریدار برای صادرکننده ایرانی، نرخ تعیین کند؛ به‌عنوان نمونه اگر محصولی مثل بادمجان بسته‌بندی شود حداقل ۲۵ درصد بر ارزش آن افزوده می‌شود، این در حالی است که به سرمایه‌گذاری دولت نیاز نیست.
بخش خصوصی با یک سرمایه‌گذاری ۲۰۰ میلیون تومانی برای چندین نفر اشتغال‌آفرینی می‌کند. ۶۵ درصد درآمد ناخالص چین از طریق واحدهای کوچک و متوسط به‌دست می‌آید. این عدد در کشور ما در خوشبینانه‌ترین حالت ۱۷ درصد است. تفاوت ما و چین آن است که آنها قوانین را تسهیل و از فعالیت‌های اقتصادی حمایت می‌کنند.
در چین هیچ تولیدکننده‌ای صادرکننده نیست. زبان صادرات با تولید کاملا متفاوت است. در چین به چاپخانه‌هایی که در بخش صادرات فعالیت می‌کنند، مقوای یارانه‌ای داده می‌شود، چون دولت به این درک رسیده که فواید این حمایت در نهایت نصیب کل اقتصاد کشور می‌شود.
از ۱۰ هزار چاپخانه فعال در کشور ما ۲ هزار واحد حرف چندانی برای گفتن ندارند. ۳ یا ۴ هزار واحد فعال، توان کنترل بازار را دارند اما این اتفاق نیفتاده و بالعکس ترکیه به‌واسطه مدیریت خوب با شایستگی از عهده این کار برآمده است. آنها قبل از هر چیز مدیریت این بخش را به بخش خصوصی واگذار کرده‌اند. بخش خصوصی هم کار خود را بلد است. آنها در امر قیمت‌گذاری فقط هزینه کامل را محاسبه می‌کنند. ترکیه از جمله کشورهایی است که اجازه واردات مواد خام را می‌دهد. به‌واسطه سیاست درست این کشور ۱۳ تا ۱۵ درصد در هزینه‌های صادرات صرفه‌جویی می‌شود.
اگر کار به بخش خصوصی سپرده شود و دولت فقط نظارت کند، ۷۰ درصد مشکلات حل می‌شود. فراوانی قوانین و تناقض آنها پدر مملکت را در آورده است. دنیا به سمت بسته‌بندی پلیمری حرکت می‌کند و ما نباید از این قافله عقب بمانیم.
ما مخالف حمایت از ناشر نیستیم؛ اما به روش درست! نمی‌گوییم که کاغذ به اتحادیه و از کانال اتحادیه به چاپخانه‌ها داده شود. کاغذ درخواستی ناشر به دست چاپخانه‌داری که ناشر با آن همکاری می‌کند برسد و اتحادیه بر انجام کار نظارت کند. به همین راحتی می‌توان جلوی سر در آوردن کاغذ از بازار آزاد را گرفت. در شرایط حاضر کاغذی که هر بند آن به نرخ ۱۷۰ هزار تومان به ناشر داده شده، به نرخ ۵۰۰ هزار تومان در بازار فروخته نمی‌شود. روش ساده یادشده را درباره زینک آزمون کردیم و نتیجه گرفتیم.
سهم صنعت صنعت بسته بندی و چاپ در ایران
احمدرضا اعتماد مظاهری، خزانه‌دار اتحادیه چاپخانه‌داران: صنعت نشر و چاپ می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد ملی کند و صادرات‌محور و ارزآور باشد اما قوانین و مقررات متعدد کار را سخت کرده است؛ برای مثال طراحی با حروف لاتین به چه دلیل باید ممنوع باشد؟ اتحادیه قصد دارد زمینه استفاده واحدهای کوچک از تخصص کارشناسان مالیاتی را فراهم آورد تا اندکی از بار مالی آنها کاسته شود. مشکل اصلی اجرای قوانین است. در شرایط سخت تحریم و نوسانات شدید ارزی و فشار ناشی از آن باید قوانین سختگیرانه را اصلاح کرد.
در صورت اصلاح قوانین بیش از این شاهد تعطیلی واحدها به‌دست سازمان امور مالیاتی نخواهیم بود. یک ممیز بی‌تجربه می‌تواند بقای یک واحد را به خطر بیندازد. بعضی قوانین وزارت ارشاد هم بدون توجه به جنبه‌های کارشناسی اعمال می‌شود. اگر این موانع و سختگیری‌های بعضا نابجا برداشته شود می‌توان به رونق و رشد بسیار صادرات امیدوار بود و کاهش نرخ ارز کشور را به فرصت تبدیل و ارزی‌آوری کرد. سهم صنعت بسته بندی و چاپ در ایران بالا نیست و متاسفانه فله‌فروشی به‌شدت به اقتصاد مملکت ما ضربه می‌زند.
توجه و توسعه صنعت بسته بندی و چاپ در ایران به فله‌فروشی پایان می‌دهد؛ برای مثال بسته‌بندی هویت‌دار، بهینه و شکیل زعفران ارزش‌افزوده و ارزش صادراتی آن را به‌مراتب افزایش می‌دهد. تا چند سال قبل واردکننده بزرگ شکلات و شیرینی بودیم اما توجه به بسته‌بندی باعث شد در این حوزه صادرکننده شویم.
نقش صنعت بسته بندی و چاپ در ایران مغفول مانده، وگرنه در صادرات هر محصولی، فاکتوری دخیل است. واحدهای فعال در بخش بسته‌بندی حتی در این شرایط سخت اقتصادی، نمی‌توانند سفارش جدید بگیرند. مشکل بزرگ صنعت چاپ کشور به نوع عملکرد متولی این حوزه مربوط می‌شود. وزارت ارشاد صرفا نقش نظارتی و حاکمیتی دارد و ابدا در بحث حمایت، کاری نمی‌کند؛ برای مثال در بحث کاغذ به‌هیچ عنوان به چاپخانه‌ها توجه نداشته است. تمام تصمیمات بدون هیچ گونه کار کارشناسی و تماما در وزارتخانه گرفته می‌شود.
بیشتر بخوانید:
جریمه یک واحد تولیدی بسته بندی متخلف
نحوه محاسبه قیمت بسته بندی های کارتنی و مقوایی
مروری بر تحولات صنعت کارتن و بسته بندی
بسته بندی مجدد محلول های ضد عفونی در داروخانه…
در آیین‌نامه‌ای که اخیرا برای مدیریت چاپخانه‌ّها توسط ارشاد تصویب شده، اصلا به نظرات و نگرانی‌های اتحادیه توجه نشده است. در بحران کاغذ امسال بارها خواستار آن شدیم که کانال‌های توزیع را متنوع کنند تا اتحادیه‌های صنفی مرتبط هم بتوانند نقش‌آفرینی کنند. ۳۰ هزار تن کاغذ توزیع شد اما بازار تنظیم نشد. حتی پیشنهاد کردیم توزیع ۳۰۰ تن از این مقدار عظیم را با شرایطی که خود تعیین می‌کنند، به اتحادیه واگذار کنند تا تاثیر آن را به چشم ببینند اما قبول نکردند.
بعد از درخواست‌ها و نامه‌نگاری‌های متعدد به این نتیجه رسیدیم که هدف چیز دیگری است. انگار قرار بود رانت حاصل از اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی ادامه داشته باشد و چاپخانه‌داران مجبور باشند کاغذ موردنیاز خود را از بازار آزاد تهیه کنند.
وقتی فریادهای ما به جایی نرسید پیشنهاد دیگری ارائه کردیم. گفتیم تجار، کاغذ موردنیاز را با ارز آزاد وارد کنند. بالاخره ۵۰ میلیون دلار برای مطبوعات و ۵۰ میلیون دلار برای ناشرین تعیین کردند و به بقیه هم اجازه دادند با ارز آزاد واردات انجام دهند. با این کار قیمت‌ها بلافاصله شروع به کاهش کرد. به‌نظر من درس این تجربه بسیار روشن است. این روش ناکارآمد جز رانت‌خواری هیچ نتیجه‌ای نداشته است؛ پس چرا این همه بر ادامه آن اصرار می‌شود؟ کاغذی که با صرف آن همه هزینه و به اسم حمایت از ناشر و مطبوعات توزیع شد، عملا هیچ نتیجه‌ای نداشت. وزارت ارشاد باید در شیوه تولیت این حوزه تجدیدنظری اساسی انجام دهد.
سخن پایانی
این روزها تغییرات بهای کاغذ، صدای فعالان و اصنافی همچون ناشران که با این کالا در ارتباط هستند را در آورده است؛ موضوعی که ریشه آن به تحریم‌ها، نوسان‌های ارزی و همه‌گیری کرونا برمی‌گردد. کاغذ گران شد و تولید داخلی نیز توان پاسخگویی به نیاز بازار را ندارد.
در حقیقت افزایش ناگهانی نرخ کاغذ در بازار آزاد، برخی ناشران را وارد جنگ روانی برای تهیه و انبار این ماده اولیه تولید کتاب کرده، این در حالی است که پیش از این، بخش مهمی از کاغذ مورد نیاز ناشران با ارز دولتی تخصیص داده‌شده توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میان آنان توزیع می‌شد. فعالان صنعت بسته بندی و چاپ در ایران معتقدند در ماه‌های اخیر به دلایلی کاغذ دولتی کمتری میان ناشران تقسیم و همین مسئله موجب بالا رفتن نرخ آن شده است.
