پیمان فروهر دبیر انجمن آب‌های بسته بندی طی یک مقاله به بررسی شرایط صنعت بسته بندی آب در کشور همچنین ویژگی ها و موانع صادرات آن پرداخت.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، با توجه به اینکه در بیش از ۹۰ درصد از جغرافیای کشور مردم در شهرستان‌ها، شهرها و کلانشهرها به آب شرب شهری ارزان قیمت در منازل خود دسترسی دارند اما روند نامطلوب وضع معیشت مردم به حذف سریع این محصولات از سبد کالای خانوار منجر می‌شود.
بدیهی است هر خانواده در زمان بروز فشار معیشتی اقدام به تعیین اولویت‌های سبد کالا خواهد کرد و از آنجاکه تنها ماده غذایی و آشامیدنی که دارای جایگزینی ارزان و در دسترس است، آب بسته بندی است از این‌رو در زمان فشارهای اقتصادی شاهد ریزش شدید مشتریان در صنعت بسته بندی آب خواهیم بود و اگرچه این دسترسی به آب شرب شهری در کشور موجب خشنودی است اما همین امر یکی از مهم‌ترین موانع توسعه فرهنگ مصرف آب بسته بندی در کشور محسوب می‌شود.
اثرات منفی مشکلات معیشتی بر صنعت بسته بندی آب
در کنار مشکلات معیشتی اتفاقاتی از جمله پاندمی سه سال گذشته نیز موجب اثرگذاری منفی در بخش اعظمی از بازار صنعت بسته بندی آب شد که از جمله می‌توان به تعطیلی مراکز تفریحی، توقف مسافرت‌ها، محدودیت‌ها در فضاهای ورزشی، بیرون‌بر شدن رستوران‌ها و… اشاره کرد که موجب کاهش شدید فروش محصولات به‌ویژه در سرفصل احجام یک‌نفره شد.
تاثیر نوشیدن آب کافی بر سلامت
در اکثر کشورهای توسعه‌یافته در دنیا سطح دانش مردم در مورد فواید نوشیدن آب کافی از طریق آموزش و آگاهی‌رسانی ارتقا یافته است؛ اما در ایران چنین اتفاقی نمی‌افتد. برای مثال مردم ایران از نقش مهم و حیاتی آب در سلامت بدن خود آگاه نیستند، از این‌رو کم‌نوشی آنان می‌تواند منشأ بیماری‌های گوارشی مانند یبوست، یا مشکلات پوستی، سردردهای میگرنی، مشکلات مجاری ادرار و دردهای شدید در دیسک کمر آنان باشد.
مردم ایران در مصرف آب بسیار کم‌نوش هستند. این موضوع تا حدی نگران‌کننده است که انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران همواره به افزایش آب‌نوشی هموطنان توصیه می‌کند و در گام اول اصلاً مهم نیست که این آب از نوع بسته‌بندی باشد یا آب شرب شهری. در این شرایط بغرنج متولی بهداشت در ایران هم باید یک گام بردارد و در تغییر مردم ایران از مردمانی کم‌نوش به پر‌نوش تلاش کند.
در کشورهای اروپایی فرهنگ نوشیدن آب تا جایی در میان مردم نهادینه شده است که مردم همواره آب را روی میز کار خود، کوله‌پشتی یا در خودرو همراه خود دارند تا محتوای آن را به مرور بنوشند. این در حالی است که مردم ایران چندان توجهی به نوشیدن آب کافی به‌ویژه در ساعات خارج از منزل ندارند و نتیجه این امر دهیدراته یا کم‌آب شدن بدنشان در طول روز می‌شود.
طرح‌ها و کمپین‌های اطلاع‌رسانی
اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در مقیاس ملی از توان تولیدکنندگان و تشکل‌های صنعت بسته بندی آب به‌تنهایی خارج است. هر زمان قصد آن داریم که در چند رسانه مطرح که مورد توجه مردم است، اطلاع‌رسانی کنیم، با درخواست ارقام سنگین مواجه می‌شویم و بدیهی است که انجام امور فرهنگ‌سازی تنها در سایه استمرار نتیجه‌بخش است؛ لذا انجام چنین فعالیت‌هایی مستلزم دسترسی به منابع مالی عظیم است، بنابراین ما به‌تنهایی نمی‌توانیم در این زمینه اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی کنیم. شاید این موضوع یک بار یا دو بار از طرف ما اتفاق بیفتد اما ادامه نخواهد داشت.
از سوی دیگر این کار نیاز به کمپین‌های بلندمدت و مستمر دارد و با هزینه‌های نجومی به‌طور حتم تولیدکنندگان نمی‌توانند این کمپین را برپا کنند.در همین راستا مدتی قبل که برخی شایعات در مورد صنعت بسته بندی آب در سطح فضای مجازی منتشر و موجب برخی ابهامات نزد مردم شده بود من برای صدا و سیما نامه‌ای نوشتم که ما یک تشکل هستیم و در صورت امکان فرصتی به این تشکل جهت اطلاع‌رسانی بدهید که متاسفانه نتیجه‌ای در بر نداشت.
ضرورت اطلاع‌رسانی در رابطه با صنعت بسته بندی آب
اگرچه کم‌کاری‌هایی در میان فعالان صنعت بسته بندی آب وجود دارد ولی نرخ‌ها و تعرفه‌های اطلاع‌رسانی آنقدر بالاست که تولیدکنندگان نمی‌توانند آن را پرداخت کنند و چون یک یا دوبار اطلاع‌رسانی هم نتیجه‌ای نخواهد داشت بنابراین مسلماً تشکل‌ها نمی‌توانند در این حوزه نقش همیشگی و پررنگی ایفا کنند. وزارتخانه‌های مرتبط با این صنعت باید مطلع باشند که کار فرهنگی و اطلاع‌رسانی در مقیاس ملی از عهده یک تشکل خارج است و باید به خاطر جامعه در این زمینه فعال‌تر باشند.
سرانه مصرف آب بسته‌بندی در ایران
سرانه مصرف در کشور بسیار پایین است. کارشناسان صنعت بسته بندی آب می‌گویند مصرف آب بسته‌بندی ایران ۲۲ تا ۲۵ لیتر است و این میزان نسبت به کشور همسایه ما ترکیه که سرانه مصرفش بالای ۱۵۰ لیتر است، عدد اندکی است و در اروپا نیز این سرانه بالای ۱۰۰ لیتر است. یعنی حتی در مکان‌هایی از دنیا که آب شرب شهری به وفور در دسترس است، باز هم سرانه مصرف آب بسته‌بندی کم نیست. متاسفانه مقدار مصرف محصولات صنعت بسته بندی آب در ایران نسبت به سایر صنایع نوشیدنی که از کمترین میزان سلامت برای مصرف‌کنندگان برخوردار است کمتر است.
چهار مانع صادرات آب بسته‌بندی
دلایل متعددی به عنوان مانع صادرات مطرح است. اول اینکه محصول صنعت بسته بندی آب سنگین و حجیم است و با توجه به افزایش قیمت حامل‌های انرژی کرایه حملش از کارخانه تا مرز و از مرز تا بازار صادراتی گران تمام می‌شود و قدرت رقابت در بازار هدف به‌شدت کاهش می‌یابد.
دوم اینکه در ایران هزینه مالی و هزینه تولید به مراتب گران‌تر از بقیه کشورهای همسایه است. برای مثال بهره تسهیلات بانکی در ایران طی سال‌های اخیر در محدوده‌های بین ۲۵ درصد بوده است و این در حالی است که نرخ سود تسهیلات حتی در افغانستان نیز به مراتب کمتر از ایران است. این نرخ در ترکیه یک یا دو درصد است و این تاثیر زیادی در قیمت تمام‌شده محصول خواهد گذاشت.
یکی دیگر از مشکلات صادراتی صنعت بسته بندی آب حضور ناکافی تولیدکنندگان در نمایشگاه‌های بین‌المللی است، به عبارتی تولیدکنندگان باید با در اختیار داشتن تقویم نمایشگاه‌های بین‌المللی صنعت غذا و آشامیدنی درکشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای دارای پتانسیل صادراتی نسبت به حضور در این نمایشگاه‌ها و معرفی محصولات و نهایتاً فروش و صادرات اقدام کنند.
این در حالی است که متاسفانه بیش از ۹۵ درصد از شرکت‌های تولیدی به دلیل مشکلات مالی و ضعف اقتصادی امکان انجام چنین فعالیت‌های بازاریابی صادراتی را ندارند و از آن بدتر اینکه در این فرآیند از تسهیلات موثر و قابل‌توجهی نیز برخوردار نیستند.
حضور و مشارکت تولیدکنندگان در این نمایشگاه‌ها در حد صفر است و نکته مهم این است که این عدم مشارکت تنها مختص به صنعت بسته بندی آب نیست و در سایر صنایع دیگر نیز تنها تعداد معدود و قابل صرف نظری از کل واحدهای صنعتی در هریک از سرفصل‌های صنعتی در نمایشگاه‌ها حضور دارند. متاسفانه شرایط اقتصادی حاکم بر تولید اجازه چنین سرمایه‌گذاری‌ها و اقداماتی را به بخش اعظم واحدهای تولیدی نمی‌دهد.
همچنین ناامنی ناشی از شرایط جنگی چند سال اخیر در بازارهای صادراتی متداول در صنعت بسته بندی آب همچون عراق و افغانستان را می‌توان از دیگر دلایل کاهش صادرات در این صنعت برشمرد.
قیمت‌گذاری دستوری
متاسفانه به‌رغم تلاش فراوان تمامی تشکل‌های صنایع غذایی طی چند دهه اخیر در مورد توقف فرآیند قیمت‌گذاری دستوری در کشور همچنان شاهد ادامه این روش منسوخ در سازمان‌های متولی هستیم و نه‌تنها تولیدکنندگان آسیب‌های فراوانی از این پدیده متحمل شده‌اند، بلکه هیچ منفعتی نیز برای مصرف‌کنندگان نداشته است.
بیشتر بخوانید: کارخانه بسته بندی آب آشامیدنی یام یام در بندرعباس افتتاح شد
در تمامی کشورهای جهان آنچه تعیین‌کننده قیمت محصولات در سطح عرضه است میزان مطلوبیت محصولات و رقابت‌های کیفی و خدمات مشتری است و هرگز شاهد درج قیمت روی محصول نخواهیم بود و همواره قیمت‌ها بر روی قفسه‌ها توسط صاحبان اصناف نصب می‌شود و مشتری مختار به انتخاب محصول با قیمت مورد نظر خود خواهد بود. متاسفانه درج قیمت روی محصول در ایران نتیجه‌ای جز یکسان‌سازی قیمت‌ها، بروز رقابت‌های ناسالم و غیر‌واقعی و افت کیفی محصولات نداشته است و این چرخه معیوب همچنان در حال انجام است.
