مدیر انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی به تلاش این انتشارات برای حفظ شمارگان ۵۰۰ نسخه‌ای کتابها اشاره کرد و کاهش شمارگان را به‌عنوان سیاست اصلی برای عبور از بحران کاغذخواند.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کاظم آل‌رضا امیری، مدیر انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی و سردبیر مجله «پیام بهارستان» است که درباره فعالیت‌ها و سیاستهای انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی در برهه‌های مختلف از‌جمله بحران کاغذ با او به گفت‌و‌گو نشستیم.
آل‌رضا انتشارات کتابخانه مجلس را در این بحران از دیگر ناشران مستثنی نمی‌‌داند و می‌گوید: «از چند سال اخیر با وجود محدودیت‌های بودجه‌ای، در تآمین هزینه نشر به‌خصوص کاغذ با مشکلاتی مواجه شده‌ایم که در مرحله نخست شمارگان کتاب را پایین آورده‌ایم و در گام بعدی در سایت اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران(آشنا) عضو شده و کاغذ مورد نیاز خود را خریداری کرده‌ایم.»
لطفا کمی درباره فعالیت‌های انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ذیل فعالیت‌های دیگر کتابخانه توضیح دهید. تا کنون چه تعداد کتاب از این نشر به‌چاپ رسیده است؟
کتابخانه مجلس شورای اسلامی به‌عنوان یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های تراثی(منابع کهن) دنیا به‌ویژه از نظر کیفیت نسخ خطی معروف است. این امر، خود موجب فراهم شدن زمینه‌ای مناسب برای در اختیار قراردادن همین منابع ارزشمند برای تحقیق و تصحیح به پژوهشگران شده‌است که دستمایه تالیف آثار و کتاب‌های جدید میشود.
در مجموع تاکنون نزدیک به ۵۰۰ عنوان کتاب از سوی انتشارات کتابخانه مجلس منتشر شده که در تألیف بیشتر آن‌ها از منابع خطی خود کتابخانه مجلس استفاده شده‌است.
علاوه براین، چهار عنوان نشریه به‌نام‌های: «پیام بهارستان»، «نامه بهارستان»، «اسناد بهارستان» و «مطبوعات بهارستان» نیز منتشر میشود که هر یک از آن‌ها جایگاه و مخاطبان خاص خود را در میان پژوهشگران و دانشگاهیان دارند. همچنین برخی آثار و منابع تاریخی و مطبوعاتی قدیمی و نیز مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی به‌صورت لوح فشرده (سی‌دی و دی‌وی‌دی) منتشر میشود.
فعالیت‌های حوزه نشر در انتشارات کتابخانه در یک فرآیند چندین مرحله‌ای انجام میشود؛ ابتدا پس از دریافت فایل نهایی اثر از مدیریت پژوهش، این فایل از بُعد استانداردهای نشر بررسی و سپس برای اخذ شابک، فیپا و مجوز ارشاد اقدام میشود.
آنگاه پس از تعیین نوع چاپ (افست یا دیجیتال) اقدام به لیتوگرافی، تأمین کاغذ، چاپ، صحافی و در نهایت با دریافت اعلام وصول تحویل انبار میشود. در این مرحله پس از تولید نهایی هر اثر، سه فعالیت مهم دیگر شامل فروش، مبادله و اهداء(براساس نظام اهداء) صورت می‌گیرد. بخش اعظم کتابها در فروشگاه مرکزی انتشارات به‌معرض فروش گذاشته میشود و بخشی نیز برای پخش و فروش به نمایندگی‌های تهران و شهرستان‌ها ارسال میشود.
در جریان مبادله کتاب با ناشران و مراکز علمی و فرهنگی داخلی و خارجی، در ازای تأمین کتاب‌های مورد نیاز آنان از آثار منتشر شده کتابخانه، کتاب مورد نیاز بخش آرشیو و فراهم‌آوری کتابخانه تأمین میشود. بخشی از کتابها را نیز به مراکز پژوهشی و پژوهشگران شاخص مرتبط با هر اثر، اهداء می‌کنیم. انتشارات کتابخانه مجلس، علاوه بر موارد مذکور، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب حضوری فعال دارد و در جشنواره کتاب سال و برخی همایش‌های علمی و مراسم رونمائی از آثار نیز شرکت می‌کند.
سیاستهای انتشارات کتابخانه مجلس در تولید محتوا، شناسایی بازار و مخاطب‌شناسی چگونه است؟
سیاستهای تولید محتوا در شورای پژوهشی و با حضور ریاست کتابخانه مجلس و گروه‌های علمی تعیین و با تعامل با نخبگان خارج از کتابخانه و برخی کارشناسان ورزیده کتابخانه، جریان تولید محتوا شکل می‌گیرد.
سعی در این پژوهش‌ها بر این است که از منابع خود کتابخانه مجلس و یا منابع داخل کشور استفاده‌شود؛ اما با توجه به این‌که بسیاری از متون ایرانی- اسلامی علاوه بر ایران، در شبه قاره هند، آسیایی صغیر، آسیای میانه، کشورهای عربی و نقاط دیگر جهان نیز وجود دارد، برای شناسائی و احصاء آن‌ها نیز در تلاش هستیم؛ چراکه در اختیار داشتن این منابع، به‌معنای در اختیار داشتن نسخه کپی از اصل محتوا است که می‌توان برای احیاء و تصحیح آن‌ها اقدام کرد. فرایند تولید کتاب بعد از تایید در شورای پژوهشی به مرحله عقد قرارداد می‌رسد.
شمارگان انتشار هر کتاب با توجه به این که محتوای هر اثر در چه زمینه‌ای(تاریخ، ادبیات، کلام، فلسفه، اسناد و…) باشد و چه مقدار مخاطب در میان پژوهشگران، استادان و دانشجویان حوزه و دانشگاه دارد و کشش بازار چقدر است، تعیین میشود.
عقد قرارداد با مؤلفان چطور انجام میشود؟
در عقد قرارداد با مؤلف، عواملی چون اصیل بودن، نو بودن و غنا و قوت محتوا و تألیف و ایران‌شناسی-اسلام‌شناسی بودن متن و نیز توانائی و مدارج علمی خود مؤلف/ مصحح/ مترجم بسیار مؤثر است. در شورای پژوهشی با حضور گروه علمی مرتبط، محتوای پیشنهادی بررسی میشود و در صورت تأئید، در معاونت پژوهشی قرارداد منعقد شده و توسط مدیر پژوهش پیگیری میشود و پس از آماده‌شدن کامل اثر، در قالب یک فایل نهائی برای چاپ به انتشارات کتابخانه سپرده میشود. البته انعقاد قرارداد، تنها با پژوهشگران خارج از کتابخانه صورت می‌گیرد.
کتاب و آثار انتشارات در کدام کتاب‌فروشی‌ها، عرضه میشود؟
آثار منتشر شده ابتدا در فروشگاه مرکزی انتشارات کتابخانه مجلس به فروش می‌رسد؛ انتشارات کتابخانه مجلس، چند نمایندگی پخش و فروش در تهران، از‌جمله کتاب‌فروشی توس، مولی، طهوری و فرهنگستان دارد. در شهرستان‌های تبریز، مشهد، شیراز، رشت، اصفهان و قم نیز یک یا چند نمابندگی برای فروش و همچنین تبادل منابع دارد که با آن‌ها ارتباط فعال و مؤثری داریم. این نمایندگی‌ها، هم کار فروش آثار ما را انجام می‌دهند و هم تبادل منابع؛ که به ازای پول فروش آثار ما، منابع مورد نظر کتابخانه مجلس را از آثار دیگر ناشران تامین می‌کنند.
با توجه به مسأله کاغذ، براساس چه برآورد و نیاز‌سنجی به تولید کتاب اقدام می‌کنید؟
کتابخانه مجلس تا سال ۱۳۷۵، بیشتر به چاپ سلسله آثاری با عنوان «فهرست نسخ خطی کتابخانه مجلس» اقدام می‌کرد. از آن سال به‌بعد؛ به چاپ آثار متنوعی در موضوعات مختلف با شمارگان بالا اقدام کرد و اینک شمارگان عناوین منتشر شده کتابخانه مجلس به رقم ۵۰۰ نزدیک شده‌است.
ما در این سال‌ها، مشکل خاصی در تامین هزینه نشر نداشته‌ایم، اما از چند سال اخیر با وجود محدودیت‌های بودجه‌ای، در تآمین هزینه نشر به‌خصوص کاغذ با مشکلاتی مواجه شده‌ایم که در مرحله نخست شمارگان کتاب را پائین آورده‌ایم و در گام بعدی برای دریافت کاغذ با نرخ دولتی در سایت اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران(آشنا) عضو شده و کاغذ مورد نیاز خود را از آنجا تامین می‌کنیم.
کتاب‌های انتشارات کتابخانه مجلس معمولا با چه شمارگانی منتشر می‌شوند؟
با توجه به این‌که در دهه ۸۰ تا اواخر آن مشکلی در تامین هزینه نشر آثار نداشتیم و با برخی مراکز و نهاد‌های فرهنگی نیز با هدف جذب حمایت مالی و شراکت در نشر برخی آثار، قرارداد همکاری امضا کرده بودیم، کتابها را با شمارگان ۱۰۰۰ یا ۲۰۰۰ نسخه منتشر می‌کردیم. با توقف این همکاری‌ها و بروز مشکلات بودجه‌ای، شمارگان چاپ کتابها نیز کاهش یافت.
در‌حال حاضر تلاش می‌کنیم شمارگان کتاب را حداقل از ۵۰۰ نسخه کمتر نشود؛ البته گاهی برخی کتابها، مانند آثار هنری که حتی پیش‌‌خرید می‌شوند را با شمارگان ۲۰۰۰ نسخه منتشر می‌کنیم.
در مجموع، شمارگان کتابها به کشش بازار و نیاز پژوهشگران بستگی دارد و از شمارگان ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ و گاهی بیشتر، متغیر است. کتاب‌هایی که می‌دانیم مخاطب خاص و محدودی دارد را با شمارگان ۱۰۰ تا ۵۰۰ نسخه و به‌صورت دیجیتال چاپ می‌کنیم و شمارگان بالای ۵۰۰ را به‌صورت افست منتشر می‌شوند.
قیمت‌گذاری چطور انجام میشود؟
از آنجا که کتابخانه مجلس، نهاد عام‌المنفعه و غیرانتفاعی است، بنابراین انگیزه و هدف اصلی کتابخانه مجلس، نشر متون علمی و متون ایرانی- اسلامی و رساندن آن به پژوهشگران و مخاطبان علاقه‌مند به این مباحث بوده و بر این اساس، در قیمت‌گذاری آثار نیز هدف تجاری مراد نیست. بیشتر به پوشش هزینه‌ها فکر می‌کنیم و در کل قیمت‌گذاری آثار در انتشارات کتابخانه مجلس، بر اساس قیمت‌گذاریِ روز بازار نشر صورت می‌گیرد و در سطح متوسط قیمت و مناسب با توان خوانندگان محسوب میشود.
