کاغذ مطبوعات به عنوان اصلی‌ترین ابزار برای انتقال پیام به مخاطب این روزها با قیمت نجومی هم پیدا نمی‌شود و مدیران مسئول نشریات در ایران، از گرانی کاغذ مطبوعات به عنوان بزرگ‌ترین چالش درون‌سازمانی یاد می‌کنند.
در حالی که کرونا مثل توفانی سهمگین اقتصاد و کسب‌وکار را درنوردیده و در این عرصه پرتنش، درآمدی برای رسانه‌های مکتوب نگذاشته اما آمار حاکی از ۱۰ برابر شدن قیمت روزنامه در پنج سال اخیر است.گرانی کاغذ مطبوعات یکی از عوامل تاثیر گذار بر این مهم بوده است.
در نزد مطبوعاتی‌های قدیمی ضرب‌المثلی وجود داشت که می‌گفتند، آگهی مرکب مسیر پرشتاب روزنامه است. این روزها که ۱۰۰ هزار پروژه نیمه‌تمام در کشور داریم و شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها با کمبود بودجه مواجه‌اند، پروژه‌ای نیز در راه نیست که آگهی مناقصه و مزایده آن در روزنامه‌ها به چاپ برسد. برخی تولیدکنندگان مثل لوازم خانگی هم با درک شرایط تحریم، آن قدر خیالشان جمع است که برای تبلیغ کاری نمی‌کنند.
وعده دولت، تلاش برای خودکفایی
در چنین شرایطی که مطبوعات هر روز را با هراس کمبود و گرانی کاغذ مطبوعات سپری می‌کنند محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور از تلاش دولت برای تأمین نیاز فعلی مطبوعات و حرکت به سوی خودکفایی در تولید کاغذ سخن گفته است. او در این جلسه وزیر صنعت را مأمور به احصای نیازها و موانع پیش روی کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ کرده است.
حسین عبداللهی، مدیر مسئول و سردبیر روزنامه آرمان ملی با اشاره به اینکه بحث خودکفایی کاغذ نیاز به فناوری روز دارد می‌افزاید: چاپ روزنامه روی کاغذ باطله‌ای که به چرخه تولید بازگردانده می‌شود امکان‌پذیر نیست چون این فناوری با دستگاه‌هایی که ما اکنون داریم انطباق ندارد. بنابراین تصمیم‌های آزمون خطایی برای مطبوعات راه به جایی نمی‌برد و صرفاً خرج کردن اعتبار و از بین رفتن فرصت‌هاست.
تیر خلاص بر پیکر روزنامه‌های غیردولتی با گرانی کاغذ مطبوعات
عبداللهی می‌گوید: پس از آن تیری که در ماه‌های اول کرونا بر پیکر رسانه‌های مکتوب زدند و موجب شدند مطبوعات به محاق بروند، حالا کاغذ ۲۸ هزار تومانی به مثابه هشداری برای مرگ مطبوعات به ویژه رسانه‌های مستقل است. آقایان بفرمایند که با این نرخ گرانی کاغذ مطبوعات یک نشریه چقدر کشش دارد که گران شود. آن هم در جایی که رسانه‌های دولت رقیب بخش خصوصی هستند و در یک دوی ۴۰۰ متری، ۲۰۰ متر را زودتر از بقیه دویده‌اند.
عبداللهی می‌گوید: اگر کاغذ نیست پس همین کاغذهای ۲۸ هزار تومانی از کجا می‌آید. غیر از این است که این‌ها همان کاغذهایی هستند که با ارز دولتی وارد و احتکار شده‌اند؛ دولت برای اینکه جلو این کار را بگیرد باید قیمت کاغذ را آزاد کند و در مقابل مابه‌التفاوت آن را به ناشر پرداخت کند.
وی می‌گوید: خودکفایی در کاغذ یک برنامه بلندمدت است، نمی‌شود این انتظار را داشت صنایع داخلی با یکسری تغییرات به سرعت بتوانند خلأ کاغذ را جبران کنند که البته اگر عملیاتی شود باز هم استفاده از تولیدات این کارخانه محل بحث است.
خطر از دست رفتن مرجعیت رسانه‌ای به دلیل گرانی کاغذ مطبوعات
وی با اشاره به اینکه رسانه‌های مکتوب با کمبود کاغذ، زینک، مرکب و افزایش هزینه‌های جاری مواجه هستند می‌افزاید: ما به خاطر نداشتن کاغذ صفحات و شمار را کاهش دادیم و شمارش معکوس برای موجودی کاغذ ما شروع شده است. در چنین شرایطی، ما برای انتشار روزنامه در دو هفته آینده نیز دغدغه داریم.
وی می‌گوید: وزارت ارشاد باید فکری به حال ما بکند که با از دست رفتن رسانه‌های داخلی، مرجعیت رسانه‌ای آن هم در زمان تحریم و جنگ اقتصادی بیش از این به خارج از کشور منتقل نشود در غیر این صورت خلأ حاصل از نبود رسانه‌های داخلی را رسانه‌های بیگانه پر خواهند کرد.
۱۰ برابر شدن قیمت کاغذ در مدت پنج سال
محمدامین ایمانجانی، مدیر مسئول فرهیختگان از درد گرانی کاغذ مطبوعات در سال رفع موانع تولید گلایه می‌کند و می‌گوید: سال ۹۶ وقتی روزنامه را تحویل گرفتم، کاغذ کیلویی ۲هزار و ۸۰۰ تومان بود و در سال اخیر در عرض دو سه ماه کاغذ به یک باره از کیلویی ۱۸ هزار به ۲۸ هزار تومان رسیده است، با چنین شرایط بغرنجی کار کردن بسیار طاقت‌فرساست و قطعاً دولت بایستی برای حل این مسئله برنامه داشته باشد.
وی می‌افزاید: در بلندمدت حرفی نیست می‌تواند به سمت خودکفایی برود، ولی در کوتاه‌مدت و اوضاع اورژانسی باید فکری به حال رسانه‌ها بکنند، چون کمبود کاغذ روی تمام موضوعات اعم از تولید محتوا، نیروی انسانی و هزینه‌های جانبی ما تأثیر می‌گذارد و می‌تواند رسانه را از حیز انتفاع ساقط کند.
کاغذ دولتی منبع ارتزاق برخی رسانه‌ها
مدیرمسئول فرهیختگان می‌گوید: دولت باید با یک کار متمرکز رسانه‌های جریان‌ساز و پرتیراژ را در صدر حمایت‌های خود قرار داده و با یک کار نظارتی مطمئن شود که این کاغذها در چرخه تولید قرار می‌گیرد، نه اینکه یک رسانه که تأثیرگذاری کمی نیز دارد با بیش‌اظهاری تیراژ، بتواند کاغذ گرفته و از آن به عنوان یک منبع اقتصادی ارتزاق کند.
وی با تأکید بر اینکه دولت باید برای رفع نیاز اولیه تنظیم بازار را در دست بگیرد تأکید می‌کند: پس از امدادی که دولت به شکل اورژانسی به مطبوعات می‌رساند، باید حتماً برنامه میان‌مدتی مبنی بر واردات تجهیزات تولید داشته باشد تا در بلندمدت بتوانیم به سمت خودکفایی حرکت کنیم.
وی با اشاره به اینکه آنچه کارخانه‌های کاغذسازی فعلی می‌سازند شاید در ابتدا مناسب روزنامه نباشد می‌افزاید: وقتی به سمت خودکفایی می‌رویم شاید کیفیت کاغذ در ابتدا زیاد خوب نباشد ولی به‌تدریج می‌شود این اشکالات را برطرف و کیفیت را بهبود بخشید.
شفاف‌سازی فرایندها با سامانه
وی با یادآوری اینکه پس از سال ۹۷ که رهبر انقلاب در نمایشگاه مطبوعات برای حل مشکل کاغذ دستور جدی دادند، کارشکنی‌ها شروع و قیمت کاغذ چند برابر شد می‌گوید: در هر بخشی از اقتصاد که فرایند در آن تعریف می‌شود می‌توانیم بگوییم مافیا در آنجا رسوخ خواهد کرد ولی نباید به بهانه حضور مافیا، کاری انجام نداد به خصوص در این دولتی که احساس می‌کنیم نیت کار کردن دارد، بایستی سازوکارها را درست تعریف کنیم و برای شفاف‌سازی توزیع کاغذ، سامانه طراحی کنیم تا کسانی که در این میان برای خود انتفاع مالی ایجاد کرده‌اند کنار بروند.
امتناع مؤسسه‌های دولتی از توزیع کاغذ
منصور مظفری، مدیر مسئول آفتاب با اشاره به اینکه از زمان شروع تحریم‌ها و نوسان‌های ارزی مشکل کمبود کاغذ مطبوعات بیشتر نمود پیدا کرد می‌افزاید: مشکل از جایی شروع شد که در زمان ارزپاشی، برخی افراد که به شکل کاغذی شرکت تشکیل داده بودند ارز را بردند و کاغذی وارد نکردند، برخی شیت وارد کردند و برخی مؤسسه‌های بزرگ دولتی هم که با ارز دولتی کاغذ وارد کردند این کاغذها را به بخش خصوصی ندادند. صنایع چوب و کاغذ مازندران هم که یک دهه است به بهانه تولید داخل ارز دولتی و یارانه می‌گیرد تا کاغذ مطبوعات را تأمین کند، نتوانسته از عهده این مسئولیت بربیاید.
وی می‌افزاید: کاغذی که این کارخانه تولید می‌کند شاید برای کتاب‌های درسی و بخش نیازمندی‌های برخی روزنامه‌ها مفید باشد که یکجا و نقداً هم به آن‌ها فروخته می‌شود ولی بقیه سهمی از این تولیدات ندارند.
وی می‌افزاید: اینکه تولید داخل داشته باشیم ایده خوبی است ولی نباید نگاهمان صرفاً به این باشد که این‌ها تمام کاغذ را در کوتاه‌مدت تأمین کنند، باید تعهد بدهند که مقدار مشخصی تولید داشته باشند تا بر اساس آن برنامه‌ریزی شده و مابقی آن نیز وارد شود.
وی با اشاره به اینکه دلالان و مافیای کاغذ انبارهایشان پر از کاغذ و زینک است و نبض بازار را در دست دارند می‌افزاید: عملکرد تعزیرات حکومتی در این زمینه ضعیف بوده است.
ایران می‌تواند بزرگ‌ترین تولیدکننده کاغذ باشد
اخوین، تولیدکننده کاغذ در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: ایران می‌تواند بزرگ‌ترین تولیدکننده کاغذ باشد، کشورمان از قدیم در هر شهری یک منطقه‌ای به نام کاغذ کنان داشته است شهرهایی مثل زنجان و بیرجند هنوز این ده‌های کاغذ کنانشان وجود دارد.
وی می‌افزاید: کاغذ پارس از قدیمی‌ترین و نخستین کارخانه‌های تولید کاغذ است که به دلیل کمبود منابع چوب در کشور، از باگاس یا تفاله نیشکر که در منطقه خوزستان یافت می‌شود برای تهیه کاغذ محیط زیستی درجه یک استفاده می‌کند.
اخوین می‌افزاید: مافیایی که چند دهه بازیافت کاغذ در کشور را مدیریت و از این جریان سوءاستفاده کرده، به اسم گرانی کاغذ مطبوعات و چاپ کتاب نسبت به واردات اقدام کرده و سال‌هاست از شروع چرخه بازیافت در ایران با وجود سرمایه‌گذاری‌های زیاد جلوگیری می‌کند؛ چراکه هم از واردات کاغذ و هم از صادرات این کاغذهای بازیافتی سود .
بیشتر بخوانید:مدیرعامل شرکت چوب و کاغذ مازندران تغییر کرد
این فعال حوزه کاغذ می‌افزاید: ما کاغذ را وارد کشور می‌کنیم و تبدیل به آشغال کرده و سپس صادر می‌کنیم ولی حاضر نیستیم از کاغذهای تولید داخل که رنگ آن به شکل طبیعی قهوه‌ای است استفاده کنیم یا بازیافت را در کشور آغاز کنیم.
وی می‌افزاید: کارمندان وزارت صنعت ۲۰ سال پیش از وزارت صنعت بیرون آمدند و بخشی از مافیای کاغذ را درست کردند حالا هم تاجران بین‌المللی هستند که در اروپا کارخانه‌های کاغذ دارند.
