سمینار یک روزه هوش مصنوعی و صنعت چاپ صبح روز یکشنبه ۲۸ بهمن‌ماه توسط انیستیتو چاپ دانشگاه صنعتی امیرکبیر و با حمایت دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری اتحادیه لیتوگرافان و مدرسه چاپ برگزار شد.
گفتنی است که در این سمینار علی اکبر ابراهیمی مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر سعید پورمهدیان رئیس انستیتو چاپ دانشگاه صنعتی امیرکبیر و جمعی از پیشکسوتان، فعالان، هنرجویان رشته چاپ و علاقه مندان به موضوعات چاپ و هوش مصنوعی حضور داشتند.
خدمت به صنعت چاپ
در ابتدای این سمینار دکتر سعید پورمهدیان، رئیس انستیتو چاپ دانشگاه صنعتی امیرکبیر ضمن خوشامدگویی به حضار درباره برنامه زمان بندی سمینار هوش مصنوعی و صنعت چاپ توضیحاتی ارائه داد و گفت: امیدوارم با توجه به دورنمای انستیتو چاپ ما به جایی برسیم تا ارتباطات بیشتری با صنعت چاپ برقرار کرده و با قوت بتوانیم خدمتی درخور و شایسته به صنعت چاپ و صنایع وابسته مانند صنعت بسته بندی ارائه دهیم.
وی ادامه داد: جا دارد از دوستانمان در وزارت ارشاد به خصوص دفتر امور چاپ و نشر و مهندس ابراهیمی که پابه پای ما برای برگزاری این سمینار بودند تشکر کنم.
پورمهدیان تاکید کرد: در این سمینار پنج سخنران از هوش مصنوعی صحبت خواهند کرد و از پژوهشکده هوش مصنوعی و دانشکده کامپیوتر امیرکبیر که همکاری زیادی با ما داشتند نیز تشکر کنم. امیدوارم برنامه امروز مورد توجه شما بزرگواران واقع شود.
ارتقای صنعت چاپ با بهره مندی از هوش مصنوعی
علی اکبر ابراهیمی مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه این سمینار گفت: خوشحال و خرسندیم که بعد از ماه‌ها تلاش، هماهنگی ها و برنامه‌ریزی که در دفتر چاپ به واسطه نشست‌هایی که با اتحادیه ها و دست‌اندرکاران تشکل‌ها صنفی داشتیم، امروز شاهد برگزاری نخستین سمینار هوش مصنوعی و صنعت چاپ هستیم. با توجه به تحولاتی که در تمامی صنایع در حوزه هوش مصنوعی رخ داده قطعا صنعت چاپ از این تحولات مستثنا نیست و باید به آن توجه ویژه داشت و هوش مصنوعی گستره‌تر از گذشته است و باید بتوانیم در صنعت چاپ بهره‌برداری بهینه‌ای از هوش مصنوعی که عصری است که تمامی صنایع را درمی نوردد، داشته باشیم. قطعا دست پیدا کردن به دانش و اطلاعات این حوزه می‌تواند موجب ارتقای صنعت چاپ و خدمت بهتر به جامعه هدف صنعت چاپ که تمامی صنایع است، زیرا صنعت چاپ مکمل تمامی تولیدات همه صنایع کشور است.
ابراهیم تاکید کرد: به اعتقاد بنده هوش مصنوعی هوش انسان‌ها را درنوردیده و خلاقیت را از آنها گرفته است و ما باید از این عصر به صورت بهینه استفاده کنیم. صنعت چاپ تا به امروز عصرهای مختلفی را پشت‌سر گذاشته است که شامل چاپ دستی، چاپ آنالوگ، چاپ دیجیتال و هوش مصنوعی است و امروز ترکیبی از چاپ دیجیتال و هوش مصنوعی را شاهد هستیم. و امیدوارم برگزاری اینگونه نشست ها و تبادل نظرها و همچنین اندیشه مندی وافر کمکی در خدمت صنعت چاپ و ارتقای کیفیت تولیدات این صنعت باشد.
مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: در سال ۱۴۰۱ در بیست و دومین جشنواره ملی صنعت چاپ تفاهم نامه ای بین وزارت ارشاد و دانشگاه امیرکبیر در رابطه با تاسیس انستیتو چاپ منعقد شد که جا دارد از مسئولان دانشگاه و جناب پورمهدیان تشکر ویژه داشته باشم که در این مدت با حضور در جلسات متعدد در دفتر امور چاپ ارشاد برنامه ریزی‌هایی صورت گرفت که سمینار تخصصی هوش مصنوعی و صنعت چاپ ماحصل آن است.
وی ادامه داد: به‌دنبال تفاهم‌نامه مذکور، انستیتوی صنعت چاپ تشکیل، هیئت‌امنا و شورای راهبری آن نیز مشخص شدند و اکنون موضوعات مختلف مثل جذب دانشجو به صورت غیرانتفاعی و از طریق آزمون های سراسری در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا، حمایت از شرکت‌ها و موسسات فعال دانش‌بنیان و برگزاری دوره‌های تخصصی را دنبال می‌کند.
وی در انتها از جلال ذکایی نایب رئیس اتحادیه لیتوگراف و اعضای هیئت مدیره و همچنین از غلامرضا شجاع مدیرعامل شرکت تعاونی لیتوگراف و تعاونی چاپخانه داران تشکر کرد و در ادامه گفت: امیدوارم این همکاری ها با وزارت فرهنگ و ارشاد تداوم داشته باشد و امروز روز خوبی برای همه حضار باشد و انتقال دانش و دستاوردهای هوش مصنوعی اتفاق بیوفتد.
کاربردهای هوش مصنوعی
در ادامه سمینار هوش مصنوعی و صنعت چاپ، سعیده ممتازی رئیس پژوهشکده هوش مصنوعی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به بیان مقدمه ای بر هوش مصنوعی پرداخت و در تعریف هوش مصنوعی گفت: هوش مصنوعی شبیه‌سازی فرآیندهای ذهنی و هوش انسان توسط رایانه ازجمله تشخیص، یادگیری، تحلیل، تصمیم گیری و تولید است. هوش مصنوعی یک فرآیند الگوریتمی است که به دنبال یافتن الگوهای تکرار شونده در حجم زیاد داده است.استخراج این الگوها وپیش بینی پذیری برای الگوهای جدید دیده نشده می پردازد.
رئیس پژوهشکده هوش مصنوعی دانشگاه صنعتی امیرکبیر انواع هوش مصنوعی را به هوش مصنوعی محدود، عمومی و ابرهوش مصنوعی تقسیم بندی کرد.
ممتازی اظهار داشت: هوش مصنوعی زیرشاخه‌های متنوعی دارد که هر یک کاربردهای مختلفی دارند؛ نخستین لایه هوش مصنوعی اتوماسیون است، به این معنا که توانایی اجرای کاملاً خودکار وظایف، براساس مجموعه‌ای از قواعد مشخص و از پیش تعریف شده را دارند.
ممتازی در ادامه به تشریح لایه های مختلف هوش مصنوعی پرداخت و گفت: لایه اول اتوماسیون نامیده می شود و توانایی اجرای وظایفی به صورت کاملا خودکار بر اساس مجموعه ای از قواعد مشخص و از پیش تعریف شده است و در لایه دوم هوش مصنوعی، توانایی ماشین به اجرای وظایفی که معمولاً نیاز به هوشمندی شبیه به انسان دارد، لایه سوم نیز یادگیری ماشین است که در آن توانایی بهبود تدریجی عملکرد اجرای وظایف با استفاده از داده و تجربه مبتنی بر روش آماری بدون نیاز به برنامه‌ریزی خارجی است و لایه چهارم نیز یادگیری عمیق رخ می‌دهد که شبکه عصبی چند لایه با تعداد لایه‌های زیاد را ممکن ساخته است. اخیرا نیز لایه ای جدید به نام هوش مصنوعی مولد ایجاد شده که می‌تواند تولیداتی را در حوزه‌های مختلف تولید می کند.
ممتازی در ادامه بیان کرد: هوش مصنوعی در اقتصاد، کسب و کار، آموزش و پرورش، تولید، امنیت، ورزش، تحلیل شبکه های اجتماعی، خدمات حقوقی و قضایی، چاپ، مسیریابی و سفر، تجارت الکترونیک، بازاریابی، مدیریت منابع انسانی، اکتشافات فضایی، بازی های کامپیوتری، کشاورزی، بانکداری و بازارهای مالی، پزشکی و غیره کاربرد دارد.
ممتازی با طرح این موضوع که کاربردهای هوش مصنوعی بسیار متنوع است، گفت: اکنون شرکت‌های بزرگی مثل آمازون، نتفلیکس، تسلا و اپل با ابزارهای متنوع در این حوزه گام‌های مختلفی برداشته‌اند؛ همچنین شرکت‌های مختلف چاپی مثل HP، Kodak، Epson و Canon نیز از هوش مصنوعی بهره برده‌اند تا تغییر و تحول در این حوزه ایجاد کنند. این شرکت‌ها مدعی هستند که با مجهز کردن سیستم‌ها و چاپگرهایشان به هوش مصنوعی توانسته‌اند در این حوزه تحولاتی را ایجاد کنند.
به گفته وی هوش مصنوعی در صنعت چاپ در بهینه‌سازی پیش از چاپ، اتوماسیون تولید، چاپ داده های متغیر، کنترل کیفیت و پیش بینی تعمیر و نگه داری، شخصی سازی، تعامل با مشتری، چاپ سازگار با محیط زیست، ادغام واقعیت افزوده، تولید ایده با هوش مصنوعی مولد کاربرد دارد.
ممتازی درباره اهمیت و ضرورت هوش مصنوعی گفت: هوش مصنوعی پتانسیل ورود به حوزه های مختلف و ایجاد تحول در آنها را دارد. اهمیت اصلی هوش مصنوعی در پردازش حجم زیاد اطلاعات در مدت زمان بسیار اندک است، پردازش و نتیجه‌گیری از اطلاعات با دقتی بسیار بالاتر از هر ماشین و تکنولوژی دیگر، توانایی تجزیه و تحلیل و پیش بینی بسیار بالا، تسهیل زندگی روزمره و توسعه جهانی رفاه انسانی و کمک به شفافیت اطلاعات نیز از موارد اهمیت هوش مصنوعی محسوب می شود.
وی در ادامه گفت: هزینه بالای پیاده سازی و استفاده، وابستگی به ماشین ها، جایگزینی مشاغل کم مهارت و عدم خلاقیت را معایب بهره مندی از هوش مصنوعی را برشمرد.
ممتازی تاکید کرد: عدم حفظ حریم خصوصی، نتایج غیرقابل اعتماد، تبعیض و پذیرش عمومی را از چالش های استفاده از هوش مصنوعی است.
ممتازی، در ادامه با طرح این سوال که آیا هوش مصنوعی جایگزین متخصصان می‌شود؟ پاسخ داد: از گذشته تا به امروز با تحولات و ایجاد عصرهای مختلف، شغل‌های زیادی از بین رفته‌اند اما شغل‌های دیگری جایگزین شده اند، ربات‌ها قرار نیست جای انسان‌ها را بگیرند. بلکه به عنوان دستیارهایی برای تسهیل زندگی و آسان تر کردن کارهایشان هستند. بدین طریق مشاغل دشوار، تحقیرکننده، سختگیرانه، خطرناک و کسل کننده توسط ربات ها انجام می شوند.
وی در ادامه به بیان مشاغلی که به واسطه هوش مصنوعی در ایران ایجاد شده پرداخت و گفت: طراحی و ساخت ابزارهای هوشمند،متخصص هوش مصنوعی در صنعت مانند طراحی ربات و دستگاه های هوشمند، متخصص هوش مصنوعی در زمینه پردازش تصویر، متخصص هوش مصنوعی در زمینه پردازش متن، تولید دستیارهای هوشمند و چت بات ها، طراحی بازی ها، طراحی ربات ها و استخراج داده ها ازجمله مشاغلی هستند که توسط ظهور هوش مصنوعی در ایران ایجاد شده است.
بهینه‌سازی فرایند چاپ با هوش مصنوعی
در ادامه سمینار هوش مصنوعی و صنعت چاپ، اشکان شکوه فرد، مدرس حوزه چاپ نیز در سخنانی در مبحثی با عنوان «هوش مصنوعی در چاپ و بسته بندی»، گفت: امروزه تب هوش مصنوعی وجود دارد اما باید چالش‌های آن را بشناسیم، زیرساخت‌های آن را بدانیم و از این موضوع مطلع شویم که آیا در صنعت چاپ قابل اجرا است یا خیر؟ هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین هوش انسانی شود مثل مسائلی چون تصمیم‌گیری، حل مسئله، برنامه‌ریزی و…
وی با طرح این سوال که در کدام بخش چاپ می‌توان هوش مصنوعی را پیاده‌سازی کرد، توضیح داد: هوش مصنوعی اکنون در بخش‌های برنامه‌ریزی و کنترل تولید، مدیریت کیفیت، مدیریت تامین نگهداری و مدیریت زنجیره تامین صنعت چاپ قابل اجرا است.
شکوه‌فرد با بیان اینکه اما اکنون در صنعت چاپ، داده‌های زیادی نداریم، افزود: اکنون چند نرم‌افزار هوش مصنوعی برای چاپ صنعتی وجود دارد که می‌تواند به بهبود کیفیت و کاهش خطا و بهینه‌سازی فرایند چاپ کمک کند، گفت: نرم افزارهایی مثل Obico برای مدیریت و نظارت بر چاپگرهای سه‌بعدی استفاده می‌شود و به کاربران امکان می‌دهد تا فرآیند چاپ را از راه دور کنترل کنند.
وی افزود: نرم‌افزار Intinker نیز برای بهبود کالیبراسیون استفاده می‌شود و با استفاده از AI به بهبود کیفیت سطح و دقت صفحه چاپ کمک می‌کند، همچنین نرم‌افزار PrintPal برای تشخیص خطاها و بهینه‌سازی فرآیند چاپ استفاده می‌شود و به کاربران امکان نظارت و واکنش سریع به خطاها را می‌دهد.
شکوه‌فرد با بیان اینکه نرم‌افزار PrintNanny نیز برای کنترل کیفیت هوشمندانه و مدیریت فرآیند چاپ استفاده می‌شود، گفت: این نرم‌افزار به کاربران امکان می‌دهد تا عملکرد چاپ را بهینه‌سازی کنند.
وی با بیان اینکه صنعت چاپ زمانی زیر سلطه روش‌های سنتی بود، گفت: با ظهور انقلاب صنعتی چهارم، ظرفیت هوش مصنوعی برای متحول کردن تولید، بهبود کارایی و افزایش رقابت بیشتر از همیشه جدی‌تر شد. از آنجایی که کسب‌وکارها با رقابت رو به رشد و تقاضای مشتریان روبه‌رو هستند، استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی در چاپ، فقط یک تجمل و رویا نیست؛ بلکه یک ضرورت در آینده نزدیک است و تا سال ۲۰۳۰ یقیناً اجرایی و قابل انجام خواهد شد. علیرغم چشم‌اندازهای امیدوارکننده هوش مصنوعی در صنعت چاپ اما در حال حاضر ابهاماتی در میزان اثربخشی آن وجود دارد، ضمن اینکه تاثیر کامل یکپارچه‌سازی هوش مصنوعی هنوز به‌طور کامل درک نشده است.
وی با طرح این موضوع که در پیش از چاپ، هوش مصنوعی کیفیت زیبایی‌شناختی را افزایش می‌دهد، گفت: همچنین مدیریت رنگ را اتوماتیک انجام می‌دهد، الگوهای فرم‌بندی را خودکار انجام می‌دهند، کارایی را افزایش می‌دهد و خطاهای احتمالی را به میزان درخور توجهی کاهش و دقت را تا حدود ۹۰ درصد افزایش می‌دهد.
شکوه‌فرد درباره کارکرد هوش مصنوعی در بخش تعمیر و نگهداری نیز توضیح داد: اطمینان از عملکرد ماشین‌آلات و راندمان، به حداقل رساندن توقف تولید و جلوگیری از ضررهای مالی ازجمله مزایای هوش مصنوعی است؛ از سوی دیگر هوش مصنوعی در زنجیره تامین که شامل برنامه‌ریزی، کنترل و اجرای تمام جریان‌های لجستیکی، از خرید مواد خام تا تحویل محصولات نهایی و مقرون به صرفه بودن را کنترل و هدایت می‌کند.
وی با بیان اینکه با وجود مزایای قابل توجه هوش مصنوعی در صنعت چاپ، این فناوری با چالش‌هایی روبه‌رو است که مانع پذیرش گسترده آن می‌شود، گفت: مطالعات و بررسی‌هایی از سوی سازمان فناوری – سازمانی – محیطی انجام، و چالش‌های هوش مصنوعی شناسایی شده است؛ چالش‌هایی شامل سختی انجام، وابستگی به داده‌های صحیح، پیچیدگی الگوریتمی، ادغام و سازگاری با سیستم‌های موجود، هزینه‌های زیاد پیاده‌سازی و نیاز به نیروی انسانی ماهر و کارآمد.
وی افزود: هوش مصنوعی به دلیل وابستگی به داده‌ها و نیاز به اطلاعات واقعی، صحیح و باکیفیت، مشکلات محیط‌های تولید در دنیای واقعی فعلی و پیچیدگی الگوریتم‌های هوش مصنوعی، که اغلب به پیکربندی‌های خاص و بهینه‌سازی مداوم نیاز دارند، دچار چالش‌های بنیادین است.
هوش مصنوعی و صنعت چاپ
در ادامه این سمینار مریم امیرمزلقانی در مبحثی با عنوان «هوش مصنوعی وکاربردهای آن در صنعت چاپ» به بیان تاریخچه ای از هوش مصنوعی پرداخت و گفت: هوش مصنوعی تصور ایجاد ماشین هایی که از مغز انسان تقلید می کنند و تخمین زده می شود که بازار هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۵.۷ تریلیون دلار به اقتصاد جهان کمک کند. البته باید تاکید کرد که دستمزدهای متخصصان هوش مصنوعی بالاست و مشاغل هوش مصنوعی به طور متوسط ۱۵ تا ۲۰ درصد از اکثر مشاغل بیشتر است.
وی در ادامه به کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت چاپ اشاره کرد و گفت: هوش مصنوعی در پیش پردازش و طراحی شامل بهبود و کیفیت تصاویر (رنگ آمیزی خودکار، افزایش وضوح تصاویر و ترمیم تصاویر)، بهینه سازی فایل های چاپی (در فونت های ناسازگار، تصاویر کم کیفیت یا مشکلات رنگ)، طراحی خودکار با کمک ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی (طراحی تعاملی با هوش مصنوعی، شناسایی ترندهای طراحی، پیش بینی تقاضا برای طرح های خاص)، شخصیت سازی محتوا (ایجاد محتوای منحصربه فرد برای هر فرد یا گروه خاص، متن تصاویر، گرافیک یا حتی چیدمان) می شود.
به گفته مزلقانی بهینه سازی فرآیندهای چاپ و کنترل کیفیت مدیریت لجستیک نیز از کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت چاپ است.
در ادامه سمینار هوش مصنوعی و صنعت چاپ علی‌اصغر عبدی به بیان مطالبی حول موضوع «هوش مصنوعی در آموزش چاپ» و محمدحسین رحیمی‌یگانه به ارائه «چالش‌های هوش مصنوعی در صنعت چاپ» پرداختند. و در انتها پنل پرسش و پاسخی را برگزار کردند.
