با پررنگ شدن نقش ادبیات و قصه‌های مصور کودکان در چگونگی شکل گیری شخصیت آنها، روزبه‌روز بیشتر به آن توجه می شود اما متاسفانه در این میان، گرانی کتاب و مشکلات گرانی سرسام آور کاغذ در حوزه نشر کودک و نوجوان قدری سبب به حاشیه رانده شدن این گونه مهم از ادبیات فارسی شده است.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از صبح قزوین؛ اگر ادبیات را مادر همه هنرها و اثرگذارترین آنها بدانیم، بی‌تردید نمی‌توان از نقش ادبیات کودک و نوجوان در این زمینه چشم‌پوشی کنیم؛ چراکه نخستین دوستی ما با «یار مهربان» به واسطه همین گونه‌ی ادبی شکل گرفته است.
گونه‌ای که با پررنگ‌شدن نقش ادبیات و قصه‌های مصور کودکان در چگونگی شکل‌گیری شخصیت آنها روزبه‌روز بیشتر به آن توجه می‌شود که متاسفانه در این میان، گرانی کتاب و مشکلات گرانی سرسام آور کاغذ در حوزه نشر قدری سبب به حاشیه رانده شدن این گونه مهم از ادبیات فارسی شده است.
با این حال بحران شیوع ویروس کرونا و مراجعه کمتر مردم به کتاب‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها استفاده از کتابهای صوتی و دیجیتال را در این حوزه هم رواج داده است.
فراموشی پرورش فکری کودکان در آثار ادبی
یک شاعر و منتقد ادبی در مورد مؤلفه های ادبیات کودکان و نوجوانان اذعان کرد: چنین کتاب‌هایی، باید متناسب با احساسات، عواطف و ناخودآگاه بچه‌ها و توسط نویسنده‌ای نوشته شوند که درگیری‌های ذهنی این قشر را بشناسد.
سعید عاشقی افزود: این آشنایی فقط از راه دانش و اطلاعات حاصل نمی‌شود؛ چراکه شاعران یا نویسندگان ادبیات کودک باید حس کودکانه یا «کودک درون» فعالی داشته باشند.
وی با یادآوری اینکه حوزه نشر کودک و نوجوان باید روح، عاطفه و غریزه کودکانه داشته باشد، بیان کرد: غالباً می کوشیم در آثار ادبی ویژه کودکان و حوزه نشر کودک و نوجوان پند و اندرز بدهیم و مسائل تربیتی را به بچه‌ها گوشزد کنیم، درحالیکه لازم است به همه نیازهایشان از جمله نیازهای جسمی و فیزیکی توجه کنیم.
وی ادامه داد: در حالی که در تاریخ ادبیات ما آثار گران‌سنگی مانند کلیله و دمنه در زمینه تربیت فرزندان ایران زمین نگاشته و خلق شده، اما امروز بحث پرورش فکری و روانی کودک در قالب آثار ادبی به فراموشی سپرده شده است.
لزوم درنظرگرفتن گروه سنی
عاشقی با اشاره به نقش بارز تصویر در کتاب های گروه سنی الف (سال های پیش از دبستان)، اضافه کرد: بچه‌هایی که در دوره آمادگی و پیش دبستانی قرار دارند، ابتدا تصاویر کتاب را می‌بینند و در صورتی که این تصویرها برایشان جذاب باشد، با کتاب ارتباط برقرار می‌کنند.
وی ادامه داد: اگر تصویرسازی کتاب جاذبه و جذابیتی نداشته باشد، کودک اصلاً کتاب را به دست نمی‌گیرد؛ چه برسد به اینکه علاقه‌مند به خواندن متن آن هم باشد.
این نویسنده با تاکید بر ضرورت تطابق بین ساختار روایی کتابهای کودک با گروه سنی آنها گفت: ساختمان روایی آثاری که برای گروه سنی الف نوشته می‌شوند، باید تک لایه و ساده باشند، چون بچه‌هایی که در این سنین قرار دارند، هر چیزی را که می‌بینند یا می‌شنوند، باور می‌کنند.
وی افزود: ما مجاز به استفاده از متون چندلایه و استعاری و همین‌طور عناصر اسطوره‌ای و نمادین نیستیم، البته بهره‌گیری از چنین ویژگی‌هایی در متونی که برای گروه سنی ج (سال‌های آخر دبستان) نوشته می‌شوند، مزیت به حساب می‌آید؛ اما به کار بردن آنها برای کودکان گروه سنی الف عیب محسوب می‌شود.
کار مؤلفان حوزه نشر کودک و نوجوان راحت نیست
این کارشناس ادب فارسی با تاکید بر تخصصی بودن حوزه نشر کودک و نوجوان بیان کرد: متاسفانه بعضی از فعالان ادبی ما به اشتباه فکر می کنند که شاعران و نویسندگان حوزه نشر کودک و نوجوان کار ابتدایی و آسانی انجام می دهند و بعدها که قوی شدند، تازه می توانند برای بزرگسالان آثار ادبی بیافرینند.
عاشقی سادگی در عین استواری را از مشخصه های حوزه ادبیات کودک و نوجوان دانست و ادامه داد: قبل از اینکه بگوییم اثر ادبی خاص کودکان باید ساده باشد، ضروری است که تعریف مشخصی از ساده بودن داشته باشیم، چرا که منظور از سادگی این نیست که موضوع برای کودک پیش پا افتاده باشد و کودک بدون کندوکاو بتواند آن را بفهمد.
ترویج کتابهای منطبق با فرهنگ اسلامی و ایرانی
همچنین یک نویسنده حوزه نشر کودک و نوجوان با اشاره به گستردگی ارتباطات در دنیای امروز گفت: چه بخواهیم و چه نخواهیم، جهان امروز شبیه دهکده‌ای شده که ساکنانش به راحتی از اتفاق‌های سرتاسر آن باخبر می شوند، به همین دلیل نمی‌توانیم جلوی ورود کتابهای دیگر و نویسندگانی که راجع به آنها تبلیغات انجام می‌شود را بگیریم.
معصومه علی‌محمدی با ذکر اینکه برخی از کتابهای خارجی ادبیات کودک و نوجوان آموزنده و مفید هستند، اضافه کرد: باید تلاش کنیم تا خواندن کتاب‌هایی که با فرهنگ اسلامی و ایرانی سازگاری دارند، رواج پیدا کند و از طرف دیگر جلوی ترویج آثاری که با فرهنگ ما منطبق نیستند، گرفته شود.
وی با تاکید بر ضرورت بازآفرینی و روزآمد کردن قصه‌های محلی عنوان کرد: خوشبختانه با توجه به پیشنیه تاریخی و فرهنگی استان قزوین، داستان‌های ثبت نشده زیادی را می‌توانیم از زبان مردم به ویژه قدیمی‌ترها بشنویم که اگر آنها را با شرایط فرهنگی و مسائل روز کودکان انطباق دهیم، دیگر نیازی به استفاده از قصه‌های دیگران نداریم.
بومی‌ترین آثار، جهانی‌ترین آثارند
یک شاعر حوزه کودک و نوجوان هم با بیان اینکه دنیای ادبیات، دنیای درنوردیدن مرزهاست و در آن آثار ادبی شاخص به راحتی از مرزهای جغرافیایی عبور می‌کنند، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر صبح قزوین اظهار کرد: همان‌طور که «گابریل گارسیا مارکز» نویسنده بزرگ کلمبیایی می‌گوید «جهانی‌ترین آثار ادبی بومی‌ترین آنها هستند» اگر بتوانیم از عناصر فرهنگ بومی و محلی در آثار خود استفاده کنیم، قطعاً در جهانی شدن آنها نقش بسزایی خواهد داشت.
مهدی مردانی با ذکر اینکه متاسفانه در قزوین ادبیات بومی کودک و نوجوان نداریم، تصریح کرد: از آنجایی که استان قزوین در مسیر تردد چند استان بزرگ قرار گرفته، مهاجرت‌های زیاد به قزوین باعث شده که نویسندگان و شاعران مینودری تا حدود زیادی از فرهنگ بومی خود فاصله بگیرند و ادبیات امروز ما شباهت زیادی به استان‌هایی مانند البرز و تهران داشته باشد.
وی افزود: متاسفانه لهجه بومی و دیگر عناصر سنتی فرهنگ بومی در حافظه تاریخی مردم استان کمرنگ شده‌اند، با این همه اگر بتوانیم نگاه بومی را در آثار ادبی حوزه کودک و نوجوان وارد کنیم، قطعاً چنین آثاری جذاب‌تر، گیراتر و جهانی‌تر خواهند شد.
خرید کتاب کودک جزو دغدغه خانواده‌ها نیست
رئیس اتحادیه تعاونی ناشران استان هم با بیان اینکه میزان رشد کتاب های کودک و نوجوان در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است، گفت: هنوز در استان قزوین فاصله زیادی با استانداردهای ملی و جهانی داریم و خرید کتاب برای کودک یا نوجوان هنوز به دغدغه جدی خانواده ها بدل نشده است.
سعید مدرسی با اشاره به رشد چشمگیر ناشران بومی کودکان و نوجوان در چند سال اخیر بیان کرد: هم اکنون عمده ناشران فعال و پرکار قزوینی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان حضور دارند و می‌توان گفت قزوین از استان‌های پیشرو کشور در نشر آثار ادبی ویژه کودکان و نوجوانان است.
وی در پایان تصریح کرد: با توجه به اینکه تنوع و میزان فروش کتاب‌ها در حوزه کودک و نوجوان بیشتر از حوزه بزرگسالان است، ناشران هم‌استانی هم مانند ناشران سایر نقاط کشور بیشتر در این حوزه فعالیت می‌کنند.
با این همه به نظر می‌رسد مهمترین لازمه شکوفایی دوباره ادبیات کودک و نوجوان در دیار مینودری، خلق آثار بومی منطبق بر شرایط و جغرافیای فرهنگی استان است که می‌تواند بعد از سال‌ها سبب درخشش نویسندگان قزوین در عرصه ادبیات کودک و نوجوان کشور شود.
بیشتر بخوانید:
