هرچند در برنامه‌های نقشه مهندسی فرهنگی به تدوین «سند توسعه صنعت نشر» مشابه دیگر ابعاد فرهنگ، مانند موسیقی، سینما و معماری پرداخته نشده است اما اجرای بند «تدوین و اجرای سند توسعه صنایع فرهنگی و هنری کشور مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی» فرصت قابل‌توجهی برای صنعت نشر است.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از ایبنا، شورای عالی انقلاب فرهنگی به دستور حضرت امام خمینی(ره)، ۱۹ آذرماه ۱۳۶۳ یعنی سی‌و‌هفت سال پیش تشکیل شد؛ شورایی که در توصیف آن آمده است: «شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان مرجع عالی سیاستگذاری، تعیین خط مشی، تصمیم‌گیری و هماهنگی و هدایت امور فرهنگی، آموزشی و پژوهشی کشور در چارچوب سیاست‌های کلی نظام محسوب می‌شود و تصمیمات و مصوبات آن لازم‌الاجرا و در حکم قانون است. شورای عالی با مأموریت تصحیح و ارتقاء فرهنگ و سازماندهی امور فرهنگی برای حفظ استقلال و تحکیم و تعمیق تدین و فرهنگ دین‌باوری و در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی فعالیت می‌نماید.»
این شورا طی سی‌و‌هفت سال گذشته تدوین اسناد بالادستی ازجمله «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، «نقشه جامع علمی کشور»، «سند راهبردی علوم وفناوری شناختی»، «سند ملی گیاهان دارویی»، «سند جامع توسعه هوا و فضای کشور»، «سند راهبردی کشور در امور نخبگان»، «سند ملی علوم و فناوری سلول‌های بنیادی»، «سند دانشگاه اسلامی» را به سرانجام رسانده است. در حوزه فرهنگ نیز «نقشه مهندسی فرهنگی کشور» ازجمله محوری‌ترین مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی محسوب می‌شود. در این سند ۳۰۰ برنامه اقدام پیش‌بینی شده که نتیجه تلاش سه‌هزار کارشناس طی پنج سال، هم‌فکری است.
«نقشه مهندسی فرهنگی کشور ۱۵ اسفند‌ماه سال ۱۳۹۱ به تصویب و از سوی رئیس جمهوری وقت و همچنین رئیس دولت سیزدهم ابلاغ شد. بررسی این سند نشان می‌دهد، تهیه و اجرای اسناد ملی مختلفی در حوزه فرهنگ ازجمله «سند ملی موسیقی»، «سند ملی سینما»، «سند معماری» در نظر کارشناسان و تدوین‌گران بوده و درباره حوزه نشر در چند بند از این سند به کتاب، کتابخوانی و نشر نیز پرداخته شده است.
در بند ۵ از دهمین راهبرد کلان نقشه و بعد از تاکید بر طراحی و استقرار نظام جامع و کارآمد اطلاعات، ارتباطات و رسانه‌ای مبتنی بر آموزه‌های دینی، انقلابی و ارزش‌های اخلاقی، مقتضیات راهبردی کشور و سیاست‌های کلی نظام، بر «تقویت نقش، جایگاه و محتوای کتاب و توسعه و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی و نشر و تقویت همه جانبه زیرساخت‌های مورد نیاز» تاکید شده است.
در بند ۱۴ نیز از اقدامات ملی همین راهبرد می‌خوانیم: «برنامه‌ریزی برای افزایش سرانه مطالعه، تبدیل مطالعه و کتابخوانی به فرهنگ عمومی و تقویت فرهنگ مطالعه مفید و هدفمند». و بند ۱۵: «ایجاد، ساماندهی، سالم‌سازی و توسعه و تقویت زیرساخت‌ها و مراکز تولید و توزیع کتاب و مطبوعات ازجمله چندرسانه‌ای و دیجیتال و فراهم آوردن زمینه‌های دسترسی آسان مردم به آن‌ها متناسب با نقشه مهندسی فرهنگی» و در بند ۱۶ تاکید شده «حمایت از تولید محتواهای غنی و ارتقاء علمی کتاب مبتنی با آموزه‌های دینی و(انقلابی و متناسب با نیازها و اقتضائات کشور)»
همچنین در بند ۸ از راهبرد‌های کلان ۱۱ با تاکید بر ضرورت تامین منابع ضروری برای پژوهشگران به موضوع کتابخوانی اشاره شده است: «ساماندهی، هدایت و حمایت از ایجاد و گسترش کمّی و کیفی فعالیت مراکز تحقیقاتی و آموزشی، اتاق‌های ایران، کتابخانه‌ها، کرسی‌ها، رشته‌ها، دروس و دوره‌های آموزشی در زمینه اسلام‌شناسی، شیعه‌شناسی، ایران‌شناسی و اندیشه انقلاب اسلامی در خارج از کشور در چارچوب نقشه مهندسی فرهنگی»
توجه به شعر و ادبیات فارسی در بند۱۰ که شامل «تولید و ترویج ادبیات، شعر، قصه و رمان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و ترجمه آثار ادبی به زبان‌های دیگر» است از دیگر اشاره‌های مستقیم نقشه مهندسی فرهنگی کشور به موضوع کتاب به‌شمار می‌آید.
حمایت مادی و معنوی از پژوهشگران، مؤلفان و پژوهش‌ها در زمینه هنر اسلامی» و «رصد، پایش و برنامه‌ریزی به‌منظور مقابله هوشمند با محصولات فرهنگی و هنری معارض با ارزش‌های اخلاقی، انسانی، اسلامی و انقلابی» و ترسیم الگوی حمایت پولی و اعتباری بانکی به منظور حمایت از تولید، توزیع و صادرات کالاها و خدمات فرهنگی و هنری و ایجاد تسهیلات و حمایت‌های ویژه برای تهیه مواد اولیه، ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز صنایع بخش فرهنگ برای نیل به بهبود کیفیت تولیدات و صدور محصولات فرهنگی، هنری و در مقیاس‌های جهانی از بند‌‌‌های دیگر نقشه مهندسی فرهنگی کشور در حوزه کتاب است.
تدوین سند توسعه صنایع فرهنگی و هنری کشور مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی
نهمین راهبرد کلان «نقشه مهندسی فرهنگی کشور» به «تبیین، ترویج و نهادینه‌سازی هنر متعهد، تعالی‌بخش، شوق‌آفرین و استکبارستیز و تعمیم درک زیباشناسانه و بهره‌گیری از ظرفیت هنر در تعمیق فرهنگ اسلامی ایرانی و گفتمان انقلاب اسلامی مبتنی بر فرمایشات حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی)» تاکید دارد و بر همین اساس، «تدوین و اجرای سند توسعه صنایع فرهنگی و هنری کشور مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی» را به‌عنوان پنجمین اقدام ملی بخش نهم راهبرد کلان نقشه تدوین کرده است.
بررسی وضعیت صنعت نشر از سه حلقه اصلی آن شامل تولید، توزیع و عرضه که فقط در دو سال اخیر و در پی شیوع کرونا و البته به‌دلیل گردش این صنعت برمدار مدیریت سنتی، آسیب‌های قابل توجهی را متحمل شده، ضرورت تسریع در «تدوین سند توسعه صنایع فرهنگی و هنری کشور» را چند برابر می‌کند. کارشناسان بار‌ها گفته و نوشته‌اند که نشر به‌عنوان یک صنعت فرهنگی بزرگ، نیازمند تحول در مدیریت، نگرش و بازبینی قوانین است.
هرچند در برنامه‌های «کلان» و «اقدام» نقشه مهندسی فرهنگی به تدوین «سند توسعه صنعت نشر» مشابه دیگر ابعاد فرهنگ مانند موسیقی و معماری پرداخته نشده است، اما پنجمین اقدام ملی از نهمین بخش راهبرد کلان نقشه مهندسی فرهنگی یعنی «تدوین و اجرای سند توسعه صنایع فرهنگی و هنری کشور مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی» را می‌توان به‌عنوان یک فرصت دید؛ نخست برای بازبینی قوانین موجود، دوم برای تدوین قوانین و رویکرد‌های جدید در حوزه نشر.
بیشتر بخوانید: اما و اگرهای سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران
در‌حالی از تدوین سند توسعه صنایع فرهنگی و هنری بحث می‌‌کنیم که قوانین موجود به‌ویژه «قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» به‌عنوان مرجع برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به بازنگری جدی نیاز دارد:
پیشنهاد اسناد بالادستی حوزه کتاب از جانب فعالان این حوزه به شورا ارائه شود
با توجه به اظهارات حجت‌‌‌الاسلام و المسلمین سید‌سعید رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در جریان بازدید از سی‌و‌دومین دوره نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب تهران، این شورا برای دریافت پیشنهادات اهالی نشر آمادگی دارد. وی گفته بود: «پیشنهاد تدوین اسناد بالادستی حوزه تولید، انتشار و توزیع کتاب می‌تواند از جانب فعالان این حوزه به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود. در صورتی که این پیشنهاد به دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود، شورا نیز آمادگی دارد تا با هم‌اندیشی همه مسئولان بخش کتاب این اسناد را تصویب کند.
هرچند این اقدام در دولت یازدهم و دوازدهم محقق نشد اما امید است با رویکرد تحول‌گرای دولت سیزدهم و همچنین با پشتوانه اسناد بالادستی موجود که در نتیجه سال‌ها پژوهش و بررسی چالش‌های موجود در بخش‌های مختلف، تدوین و نهایی شده حوزه فرهنگ به‌ویژه صنعت نشر که بیش از گذشته به رویکرد‌های عملگرا نیاز دارد، تحول و توسعه را تجربه کند.
