به‌گفته مدیر آژانس ادبی دایره مینا، بخش زیادی از اقداماتی که در حوزه نشر بین الملل انجام شده، براساس ذوق و سلیقه شخصی است و مطالعه دقیق، صحیح و روش‌مندی از بازار مخاطبان سایر کشورها و علائق آن‌ها وجود ندارد که براساس آن محتوا ارائه کنیم.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از ایبنا؛ احمد ذوعلم، مدیر آژانس ادبی دایره مینا درباره وضعیت ترجمه کتاب های خارجی در ایران، عنوان کرد: در این حوزه با وضعیت آشفته ای روبه‌رو هستیم و محتوای خارجی در یک فرآیند صحیح و سالم وارد کشور نمی‌شود. ازجمله دلایل این مساله، رعایت نکردن قانون کپی‌رایت است که موجب شده، ناشر داخلی بدون اجازه نویسنده یا ناشر خارجی کتاب‌ها را ترجمه و منتشر کنند. به همین دلیل می‌بینید که گاهی از یک کتاب ۱۰ تا ۲۰ ترجمه در ایران منتشر شود.
ذوعلم با بیان اینکه چنین کاری موجب می‌شود آشفتگی هایی برای مخاطب داخلی در انتخاب کتاب ایجاد شود، افزود: این مساله نشر مناسبات ناشران ایرانی در خارج از کشور را نیز دچار مشکل میکند؛ به‌عبارت دیگر بسیاری از ناشران حاضر نیستند، رایت کتاب‌های ایرانی را خریداری کنند و متاسفانه در مواردی نیز کتاب‌های ایران بدون رعایت حق رایت، ترجمه و منتشر می‌شوند.
مزایای پایبندی به قانون کپی‌رایت
وی افزود: ازجمله مزایای پایبندی به قانون کپی‌رایت این است که ناشر اصلی کتاب، باید ترجمه شما را تایید کنند؛ این مساله زمینه‌ساز افزایش مسئولیت ناشر داخلی و در نتیجه افزایش کیفیت ترجمه می‌شود. با توجه به اینکه ناشر ایرانی می‌تواند کتاب‌ها را بدون کسب اجازه از ناشر اصلی و بدون پرداخت حق انتشار منتشر کند، ناشران ایرانی در بسیاری موارد ترجیح می‌دهند بیشتر به سراغ ترجمه بروند و همین مساله موجب کاهش انتشار آثار تولیدی و آسیب دیدن نویسندگان و پدیدآورندگان ایرانی هم می‌شود.
ذوعلم با اشاره به مزیت‌های وضع قانون داخلی کپی رایت گفت: وضع قانون داخلی برای پایبندی به کپی‌رایت و یا پذیرش کنوانسیون‌های بین‌المللی به افزایش کتاب‌های تالیفی نسبت به کتاب‌های ترجمه‌ای و همچنین تمرکز بیشتر ناشران بر موضوعات تخصصی‌تر و در نتیجه حرفه‌ای‌تر شدن نشر ایران کمک میکند؛ کتاب‌هایی که خوب معرفی نشده‌اند.
مدیر آژانس ادبی دایره مینا درباره ترجمه کتاب‌های ایرانی به سایر زبان‌ها گفت: با توجه به اینکه کپی‌رایت را رعایت نمی‌کنیم، بسیاری از ناشران خارجی تمایلی به خرید رایت کتاب‌های ایرانی ندارند. در برخی موارد معدود هم ناشران خارجی، کتاب‌های ایرانی را بدون پرداخت رایت ترجمه و منتشر می‌کنند و با توجه به اینکه کتاب اصلی در کشور ایران که قانون رسمی برای پایبندی به کپی‌رایت ندارد، منتشر شده امکان پیگیری حقوقی انتشار غیرقانونی ترجمه کتاب‌های ایرانی هم وجود ندارد.
برنامه های نشر بین الملل بر اساس ذوق و سلیقه شخصی
ذوعلم مشکل دیگر را نبود جریان قابل توجه برای معرفی آثار حوزه ادبیات داستانی به بازار بین‌المللی دانست و ادامه داد: برای حضور در عرصه جهانی باید علاقه ناشران خارجی و نیاز محتوایی آن‌ها را بشناسیم و با توجه به آن، محتوای خود را ارائه دهیم. مساله اینجا است، بخش زیادی از اقداماتی که در حوزه نشر بین الملل انجام شده است، براساس ذوق و سلیقه شخصی است و مطالعه دقیق، صحیح و روش‌مندی از بازار مخاطبان سایر کشورها و علائق آن‌ها وجود ندارد که براساس آن محتوا ارائه کنیم؛ این مساله در سیستم دولتی و بخش خصوصی صادق است.
وی با بیان اینکه حضور در فضای بین‌الملل و ترجمه کتاب‌های ایرانی نیازمند تشکیل زنجیره‌ای بیش از ۱۰ فعالیت مختلف است، گفت: بسیاری از ناشران خوب ایرانی، کاتالوگی حرفه‌ای از معرفی آثارشان به زبان انگلیسی ندارند، یا در سایت‌هایشان بخش انگلیسی زبان پیش‌بینی نشده است.
ذوعلم با طرح این موضوع که تاکنون کتاب‌های با‌کیفیتی از ادبیات کلاسیک ایرانی به زبان‌های مختلف ترجمه شده است، یادآور شد: ظرفیت موجود در کتاب‌های تولیدی فارسی ازجمله ادبیات داستانی و غیرداستانی، خیلی بیشتر از کارهایی است که تاکنون انجام شده است.
وی همچنین به طولانی شدن روند اصلاح لایحه مالکیت فکری و قوانین مربوط به این حوزه اشاره کرد و گفت: به نظرم بسیاری از مسئولان از مضرات عدم پایبندی به قانون کپی‌رایت برای صنعت نشر کشورمان آگاهند، اما به‌دلیل ملاحظاتی که وجود دارد، عزم جدی برای اصلاح قوانین موجود وجود ندارد.
بیشتر بخوانید: اقتصاد نشر حال و روز خوبی ندارد
مدیر آژانس ادبی «دایره مینا» افزود: اگرچه حوزه‌هایی که با مساله کپی‌رایت درگیر هستند گستردگی و پیچیدگی‌های زیادی دارند، اما حل مشکلات مربوط به این حوزه الزاما پیچیده نیست؛ به‌عنوان مثال، لزومی ندارد قانون جامعی بنویسیم که مسائل کپی‌رایت در همه حوزه‌ها را در بر بگیرد. می‌توان با تصویب قوانین ساده‌تر برای حوزه‌هایی که مسائل مشخص‌تری دارند مشکلات آن حوزه‌ها را کاهش داد.
به‌گفته این فعال حوزه نشر، مساله اینجا است که در همه عرصه‌ها مثل صنعت، فرهنگ و … با کپی‌رایت درگیر هستیم، اما درباره مساله‌ای مثل کتاب می‌توانیم قانونی را مصوب کنیم و در سال‌های آینده با توجه به مسائل سایر حوزه‌ها یک قانون جامع را به تصویب برسانیم.
ذوعلم در ادامه به نبود آمار دقیق و کاملی درباره تعداد کتاب‌های فارسی ترجمه شده به سایر زبان‌ها اشاره کرد و گفت: در این زمینه آمار دقیق و مشخصی نداریم اما اگر مطالعه کاملی در این باره انجام شود، حتما می‌تواند به برنامه‌ریزی بهتر و مناسب‌تر برای عرضه کتاب‌های ایرانی و ترجمه آن‌ها به سایر زبان‌ها کمک کند.
وی درباره اجرای طرح‌های حمایتی مثل گرنت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم بیان کرد: کمک به ترجمه کتاب‌های یک زبان به زبان‌های دیگر در بسیاری از کشورها وجود دارد و تجربه‌های موفقی هم در دنیا وجود دارد. در ایران هم طرح گرنت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال اجراست و جا دارد که به شکل بهتری اجرا شود تا اثربخش‌تر باشد و زمینه‌ساز انتقال محتوای ایرانی به دست مخاطبان سایر کشورها شود.
