نقش رسانه ملی برای ایجاد تحول در صنعت نشر را باید بیش از تبلیغ کتاب دانست. وی پیگیری مشکلات ریشه‌ای به‌ویژه تامین کاغذ برای تولید کتاب از سوی رسانه را وظیفه مهم و ذاتی آن برای ایجاد تحول در صنعت نشر می‌داند.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از (ایبنا)، تصویر، صدا، نور، رنگ، موسیقی، نمایش، قطعه‌های پازل تاثیرگذاری رسانه است و سازمان صداوسیما با وجود رقبای نو‌ظهور مجازی به تلاش برای تولید محتوای جذاب ادامه می‌دهد. اینکه نمره عملکرد رسانه ملی در امر تبلیغات، به‌عنوان نخستین وظیفه ذاتی‌اش چند است، به انجام پژوهش‌های عمیق نیاز دارد اما با توجه به مطالبه قدیمی فعالان حوزه فرهنگ از‌جمله فعالان حوزه کتاب و مروجان کتابخوانی درباره توجه رسانه ملی به توسعه فرهنگ کتابخوانی، به‌نظر میرسد صداوسیما همچنان جایگاه قابل توجهی در بین مخاطبان دارد.
بررسی مشکلات تامین کاغذ از سوی رسانه
اما مهدی داد‌جو، رئیس گروه کتاب رادیو‌فرهنگ معتقد است، نقش رسانه ملی برای ایجاد تحول در صنعت نشر را باید بیش از تبلیغ کتاب دانست. وی پیگیری مشکلات ریشه‌ای به‌ویژه تامین کاغذ برای تولید کتاب از سوی رسانه را وظیفه مهم و ذاتی آن برای ایجاد تحول در صنعت نشر می‌داند.
دولت سیزدهم رویکرد مبنایی در اجرای برنامه‌های خود را «ایجاد تحول» قرار داده است. به‌نظر میرسد تحول، نیازمند اقدامات مقدماتی و زیر‌‌بنایی برای ایجاد زمینههای مناسب حرکت تحولی است و رسانه ملی که به‌عنوان پر‌مخاطب‌ترین رسانه در کشور معرفی می‌شود نقش قابل‌توجهی در تحقق این هدف دارد. بزرگترین دارنده شبکه تبلیغی کشور چگونه به ایجاد زمینههای تحول در صنعت نشر و توسعه فرهنگ کتابخوانی که به نظر بسیاری از کارشناسان مهم‌ترین حلقه برای درمان مشکلات این صنعت است، کمک می‌کند؟
می‌دانیم تبلیغات، وظیفه ذاتی رسانه است اما برای شناسایی نقش و تاثیرگذاری رسانه برای ایجاد تحول در صنعت نشر، رسانه باید به وظیفه ذاتی خود یعنی پیگیری مسائل مختلف حوزه نشر نیز توجه کند. بزرگترین دغدغه و مساله ناشران، موضوع تامین کاغذ است که بر تولید گران، افزایش قیمت و کاهش مخاطب و در نهایت افت سرانه مطالعه اثر گذاشته است. درحالیکه به گفته کارشناسان، تامین کاغذ از فضولات نیشکر در مناطقی مانند خوزستان، در مقایسه با تولید این ماده‌اولیه از درختان جنگل بسیار با‌صرفه‌‌تر و با‌کیفیت‌‌تر است؛ حتی ظرفیت صادرات و درآمد‌زایی را نیز دارد. اما وجود دلالی در واردات کاغذ و تامین کاغذ ، مجالی برای شکل‌گیری جریان تولید کاغذ داخلی را نمی‌دهد.
رسانه با توجه به وظیفه خود و با هدف ایجاد تحول در صنعت نشر با تولید برنامه‌های مختلف و انتشار پژوهش‌های علمی و شواهد مختلف، باید پیگیر این موضوع باشد. به‌نظر میرسد اتخاذ این رویکرد در رسانه، زمینههای خودکفایی در تولید کاغذ را فراهم می‌کند که به معنای تولید ارزان کتاب و توسعه فرهنگ کتابخوانی است. آگاهی و اطلاع‌رسانی درباره ظرفیت‌های تولید کاغذ داخل برای جلب سرمایه‌‌‌گذاری همچنین برنامه‌‌سازی با هدف توجه بیشتر نهاد‌های امنیتی و حقوقی به فعالیت گروه‌های اخلال‌گر را به‌عنوان دو نقش رسانه ملی برای کمک به ایجاد تحول در صنعت نشر کشور است. پیگیری این موضوع از سوی رسانه با توجه به ایجاد حساسیت‌‌ها و تماس‌های تهدیدآمیز، نیازمند حمایت و پشتیبانی دولت‌مردان و نهاد‌های امنیتی است.
هرچند رسانه ملی از ظرفیت بالا‌یی برای پرداختن به معضل تامین کاغذ برخوردار است، اما همه حلقه‌های نشر همچنان سهم اندک کتاب از برنامه‌های صداوسیما را کافی نمی‌دانند و به‌نظر میرسد این سازمان در این عرصه موفق عمل نکرده است.
باید براساس آمار، درباره عملکرد صداوسیما صحبت کنیم. تولید برنامه‌های کتابمحور صداوسیما، به‌ویژه در ۹ماهه اخیر، از‌جمله در شبکه‌‌های نسیم، پویا و آموزش از دو جنبه کمّی و کیّفی بسیار قابل توجه بوده است.
پرسش اصلی این است آیا با تولید متعدد برنامه‌های کتابی در صداوسیما و البته تشکیل شورای عالی کتاب که اقدام قابل‌توجهی بود، درباره میزان تاثیرگذاری برنامه‌های سازمان درباره کتاب و کتابخوانی مطالعه‌ای انجام شده است؟ به‌ویژه اینکه بازار کتاب در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و سال‌هاست که مسئولان فرهنگی درباره حال بد کتاب و شمارگان پایین کتاب می‌گویند.
دلیل اصلی شمارگان پایین کتاب به معضل گرانی کتاب و کاهش سود تولید کتاب از سوی ناشر مرتبط است؛ البته به این معنا نیست که همه دلایل بازار کم‌‌رونق کتاب را مشکل تامین کاغذ بدانیم. مرکز پژوهش‌های صداوسیما متولی سنجش میزان تاثیرگذاری برنامه‌های کتابمحور سازمان است. براساس نتایج به‌دست آمده، تاثیرگذاری برنامه‌های کتابمحور رادیو از برنامه‌های سیما بیشتر است البته برنامه‌های تلویزیونی مانند «کتاب‌باز» از جذابیت بیشتری برخوردارند؛ اما همان‌طورکه گفتم برنامه‌های رادیو در ایجاد گرایش و ترغیب مخاطب به کتاب اثر‌گذاری بیشتری دارند.
با وجود افزایش کمّی و کیفی برنامه‌های کتابمحور، همچنان ناکافی است. یکی از اقدامات مهم در اثر‌بخشی بیشتر برنامه‌های کتابمحور سازمان، همراهی بیشتر نهاد‌های دخیل در قالب شورای عالی کتاب رسانه ملی است. در حال حاضر نشست‌های این شورا بیشتر با اعضای مجمع ناشران انقلاب اسلامی تشکیل می‌شود؛ درحالیکه انتظار می‌رود نمایندگان نهاد‌های مرتبط دیگر از‌جمله خانه کتاب و ادبیات ایران، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران همچنین تشکل و انجمن نویسندگان دفاع مقدس و کودک و نوجوان نیز در نشست‌های شورای عالی کتاب حضور داشته باشند. با حضور نمایندگان این نهاد‌ها جمعی از کارشناسان حوزه کتاب را خواهیم داشت تا به این پرسش که آیا برنامه‌های کتابمحور سازمان در توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی تاثیر‌گذار بوده است. با انتصاب رئیس جدید این مرکز، بر موضوع بررسی میزان تاثیرگذاری برنامه‌های کتابمحور صداوسیما تاکید شد.
درباره کیفیت برنامه‌های کتابمحور سازمان که اشاره کردید، اتفاق نظر وجود ندارد.
به‌عنوان نویسنده و دانش‌‌آموخته رشته کارگردانی سینما، می‌بینم برنامه‌های کتابمحور صداوسیما را از نظر ساختار‌ی درست است؛ بنابراین باید پرسید، چرا اثر‌بخشی این برنامه‌ها اندک است؟ با توجه به تاکید مسئولان رسانه ملی برای ساخت فیلم و مجموعه تلویزیونی با موضوع کتاب و کتابخوانی، به‌نظرمی‌رسد این نتیجه حاصل شده که اثر‌گذاری برنامه‌های کتابمحور آن‌طور که باید، نبوده. فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی و رادیویی با موضوع کتاب نیز کمک‌کننده است. حتی در مجموعه‌هایی که ارتباط مستقیم با موضوع کتاب ندارد، استفاده از ابزار‌های مختلف مانند کتابخانه و یا کتاب در دست بازیگران اصلی تاثیر‌گذار است.
بهترین الگو برای معرفی کتاب در رسانه ملی چیست؟
تجربه‌های شخصی من می‌گوید، برنامههایی کتابمحور ویژه کودکان که داستان‌‌خوانی همراه با نمایش کتاب است، چندان به تقاضای خرید کتاب از سوی مخاطب آن منجر نمی‌شود، اما برنامههایی که علاوه‌بر نمایش فیزیک کتاب با معرفی کوتاهی از موضوع اصلی آن همراه است، زمینههای اشتیاق کودک برای داشتن کتاب را ایجاد می‌کند. بنابراین نمایش مستقیم کتاب، از شنیدن داستان کتاب به‌ویژه برای مخاطبان گروه سنی کودک تاثیر‌گذار‌تر است. در رادیو نیز استفاده از جلوه‌‌های ویژه صوتی مانند، صدای تورق کتاب تاثیر‌گذار است چراکه با تقویت خیال‌پردازی کودک توجه‌اش را به کتاب جلب می‌کند.
یکی از خواسته‌های اصلی ناشران از صداوسیما تعریف بخش‌هایی برای تبلیغ کتاب‌هایشان در رادیو و تلویزیون است. چند سال گذشته تجربه‌های قابل توجهی از پخش فیلم کوتاه با موضوع تبلیغ کتاب را در رسانه ملی شاهد بودیم که البته بیرون از مجموعه تولید شده بود. سازمان برای تولید رایگان این تیزر‌ها آمادگی دارد؟
تبلیغ کتاب در سازمان رایگان است و در برخی موارد هزینه‌هایی دریافت می‌کند. برای ساخت فیلم‌های کوتاه تبلیغی، درخواست‌های متعددی از ناشران وجود دارد اما بیشتر از سوی نهاد‌های دولتی است. علاوه‌براین بسیاری از ناشران خصوصی و دولتی، متقاضی ساخت برنامههایی مانند برنامه «۱۰۰ ثانیه با کتاب» رادیو هستند. این درخواست‌ها درحال بررسی است و درباره هزینههای آن مذاکراتی انجام شده است.
بیشتر بخوانید:
واگذاری نمایشگاه کتاب تهران به تشکل های نشر
هزینه‌ها چطور محاسبه می‌شود؟
دقیقه‌ای محاسبه می‌شود.
فرمودید، تبلیغ کتاب در سازمان رایگان است. این طور نیست؟
معرفی کتاب رایگان است، اما تبلیغ همراه با اشاره به راه‌های خرید، مثلا سامانه پیامکی به امور بازرگانی سازمان مرتبط می‌شود.
تفاوت دو روش معرفی و تبلیغ کتاب چیست؟
معرفی کتاب به‌معنای گفت‌و‌گو با نویسنده و مترجم است یا معرفی کتاب در برنامههایی مانند ۱۰۰ ثانیه با کتاب.
با توجه به بدنه ضعیف نشر، این شکل مواجه با مطالبه ناشران از سازمان صداوسیما برای تبلیغ کتاب چطور می‌توان به نقش‌آفرینی این نهاد در ایجاد تحول در صنعت نشر امید داشت؟
دریافت پول تبلیغ کتاب برای سازمان اثر‌گذار است. برای ناشران نیز اقداماتی برای تبلیغ کتاب با هزینههای اندک، مثلا کمتر از ۵۰۰ هزار تومان وجود دارد. این شیوه رضایت ناشران را به همراه داشته و به‌نظر میرسد با صرف این میزان هزینه، ۱۵ میلیون تومان بازگشت سرمایه را تجربه کرده‌اند.
تلاش داریم این نوع تبلیغ کتاب را با تعریف و سازوکار جدید مجدد ارائه کنیم. یکی از اقدامات در این روش، تهاتری کردن تبلیغات است؛ به‌عنوان مثال در ازای تبلیغ کتاب ناشران که بیشتر دولتی هستند، هزینه جوایز کتابمحور برنامه‌های سازمان را تقبل کنند. برای معرفی کتاب بخش خصوصی نیز تا آنجایی که امکان داشته باشد، رایگان است اما همان‌طور که گفتم، وقتی تبلیغ با ارائه راه‌های خرید کتاب همراه شد، به واحد بازرگانی سازمان مرتبط می‌شود. البته هزینههای تبلیغ کتاب در رادیو به اعتراف خود ناشران در مقایسه با تلویزیون بسیار بسیار اندک است.
