چند سالی است که شمارگان کتاب های منتشر شده کاهش یافته تا جایی که در برخی موارد به کمتر از ۲۰۰ نسخه رسیده و این امر رونق را از بازار چاپ و نشر گرفته است.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از ایرنا، در نگاه نخست می‌توان دید که امروز کمتر کتابی این موفقیت را پیدا می‌کند که به طور پر شمار فروخته شود و در دست مردم قرار گیرد، اگر در گذشته رسانه کتاب جایگاه پررنگی داشت، جوانان و نوجوانان تازه‌های نشر را به یکدیگر معرفی می‌کردند و کتاب‌ها به گرمی دست به دست می‌شد، امروز بازی‌های الکترونیکی معرفی می‌شوند و پست‌ها و متن‌ها در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد.
اما کاهش سرانه مطالعه در جامعه اگر چه از مهم‌ترین عوامل است، کم شدن شمارگان کتاب و رخت بستن رونق از بازار چاپ و نشر را به طور کامل توجیه نمی‌کند و دلایل دیگری نیز برای این چالش فرهنگی وجود دارد.
فعالان این عرصه علاوه بر از آنچه که کاهش سرانه مطالعه در جامعه خوانده می‌شود، عوامل متعددی را برای این چالش مطرح می‌کنند که برخی نیازمند توجه مسئولانه نهادها و دستگاه‌های دولتی و غیردولتی است و برخی با فرهنگ‌سازی عمومی قابل بهبودی است.
آنچه مهم است اینکه تیراژ ۱۵۰ نسخه‌ای کتاب، آن هم در برخی موارد کتاب های داستان که همواره پرفروش‌تر بوده در جامعه‌ای با ۸۰ میلیون نفر معنای خوبی را نمی‌رساند و برای آینده فرهنگی جامعه ایران نگران کننده است.
نویسندگان و مولفان مطرح فارس در گفت‌وگو با ضمن اشاره به برخی از این دلایل که رونق را از بازار چاپ و نشر گرفته و بر معاش نویسندگان از این رهگذر اثر گذاشته، پیشنهاداتی نیز برای حل این مشکلات مطرح کردند که شنیدنی است.
مسئله سرانه مطالعه و راه‌هایی که هست
داریوش نوید گویی ناشر نام آشنای شیرازی در بدو سخنانش به این نکته اشاره کرد که امروز یک نویسنده، مترجم و مورخ نمی‌تواند از قلم خود امرار معاش کند بنابراین انگیزه نوشتن را از دست می‌دهد و تیراژ پایین می‌آید.
وی گفت: اما این تیراژ پایین هم علت و هم معلول است چرا که خود حاصل مشکلات فراوان حوزه نشر و چاپ و کم توجهی به نویسنده‌ها است.
این ناشر باسابقه که پنج دهه فعالیت در بازار چاپ و نشر کشور را در کارنامه دارد، به کاهش میزان مطالعه در جامعه اشاره کرد و به بیان راهکارهایی پرداخت که این سرانه را در جامعه بهبود می‌بخشد.
وی با گلایه از کم توجهی به مطالعه در مدارس و سیستم آموزشی کشور گفت: چرا در مدارس ساعت مطالعه نداریم؟ باید شرایطی مهیا شود تا دانش‌آموزان در محیطی مناسب ساعتی را به مطالعه کتاب‌های غیر درسی بپردازند اما این امکان در مدرسه‌های ما وجود ندارد تا بچه‌ها با کتاب انس پیدا کنند.
نویدگویی افزود: باید دید مسئولان چقدر کتاب می‌خوانند و با نویسنده‌ها و مفاخر شهر آشنا هستند؟ چرا حتی کتابخانه بسیاری از اساتید دانشگاه از کتاب‌هایی غیر از منابع رشته تخصصی‌شان خالی است.
این ناشر باسابقه فارس بیان کرد: باید در مهدکودک‌ها مربی در روز دست‌کم نیم ساعت را به کتاب خواندن برای کودکان بگذراند و پایان آن را به فردا موکول کند، خواهید دید که فردا آنها خود سراغ کتاب را می‌گیرند.
نویدگویی اضافه کرد: دستگاه‌های دولتی می‌توانند در پایان سال بودجه‌های سرگردان خود را به کتاب اختصاص و به فرزندان کارکنان خود هدیه کنند.
این ناشر که تاکنون ۱۹ دور به‌عنوان ناشر برگزیده کشوری انتخاب شده و در دهه فعالیت حدود نیم قرنی خود در حوزه چاپ روزهای پر رونق را هم دیده، برای افزایش میزان مطالعه در سطح جامعه چند توصیه هم به مردم داشت. وی بیان کرد: مردم در میهمانی‌ها و مجالس بجای گل که خیلی زود به پسماند تبدیل می‌شود کتاب ببرند. هدیه کتاب باید نهادینه شود، باید مردم به کودکانشان برای عیدی و دیگر جشن‌ها کتاب هدیه کنند.
پایه مطالعه از کودکی را در آنها شکل می گیرد
منصور پایمرد، نویسنده کتاب «دو سده سخنوری» با بیان اینکه امروز در همه جهان اینترنت و فضای مجازی مجال مطالعه و کتاب خواندن را تنگ کرده است، گفت: باید مطالعه را از کودکی فراگیر کرد. نوع و روش مطالعه باید در مدارس به دانش‌آموزان یاد داده شود تا پایه مطالعه از کودکی را در آنها شکل گیرد و تداوم یابد.
تاثیر گذاری فضای مجازی در بازار چاپ و نشر
محمد مرادی، نویسنده و عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز نیز به تاثیر گذاری فضای مجازی در این زمینه اشاره کرد و گفت: فضای مجازی با قابلیت های ارزان و جذاب بودن دریچه مطالعه را که قبلا از آن کتاب بود به خود اختصاص داده است.
وی افزود: ناشران هم به دلیل نردبان‌های فضای مجازی و بسیاری دیگر از مشکلات تیراژ کتاب‌ها را تا ۱۰۰ نسخه کاهش داده‌اند.
این استاد دانشگاه معتقد است که در راستای ایجاد و تقویت فرهنگ مطالعه می‌توان در ابتدا به سراغ خلق آثار ترکیبی مانند کتاب‌های صوتی و تصویری در کنار نسخه‌های چاپی رفت.
گرانی کاغذ و کتاب‌های گرانی که در سبد خرید خانوار نمی‌گنجد
اما غیر از میزان مطالعه مردم و دلایل و راهکارهایی که در این زمینه مطرح است، مشکلات حوزه نشر از عواملی است که از همان حلقه نخست انتشار اثر خود را می‌گذارد.
داریوش نویدگویی در این زمینه به بالا بودن قیمت کتاب اشاره کرد و گفت: به این دلیل کتاب‌ها واقعا گران شده و این در حالی است که بخش زیادی از کتاب‌خوان‌ها از وضعیت مالی خیلی خوبی برخوردار نیستند.
این ناشر باسابقه فارس و کشور گفت هر سال در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شرکت می‌کرده اما امسال این کار را نکرده چرا که نمی‌تواند قیمت ۵۰۰ هزار تومان یک جلد کتاب را به خریدار ارائه کند.
همایون یزدان‌پور از نویسندگان پیشکسوتان و خوش آوازه فارس نیز با اشاره به گرانی کاغذ بیان کرد: توزیع یارانه‌ای کاغذ به اندازه کافی نیست.
وی اضافه کرد: فیلم و زینک نیز دچار همین مشکل است و نویسنده از نظر مالی توان انتشار کتاب‌های آماده چاپ خود را پیدا نمی‌کند.
او با اشاره به اقدام خوب دولت سیزدهم در ارائه کاغذ یارانه‌ای به ناشران، درخواست کرد تا این توزیع بیشتر و قوی‌تر انجام شود.
محمد مرادی نویسنده و عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز نیز در این باره گفت: گران بودن کاغذ و افزایش قیمت کتاب قدرت خرید را از مردم می‌گیرد.
او با اشاره به پایه‌های اقتصاد خانواده، اذعان کرد: روشن است که در ابتدا تامین نیازهای اولیه مورد توجه مردم قرار می‌گیرد و با توجه به قیمت کتاب و قدرت خرید مردم، بر اساس اولویت‌بندی تامین نیازها، کتاب کمتر در سبد خرید خانوار جا می‌گیرد.
مشکل بزرگی به اسم سیستم توزیع
یکی دیگر از مشکلات بازار چاپ و نشر که همه اهالی قلم مورد گفت‌وگو به آن اشاره کردند مسئله توزیع بود که به‌ویژه در استان فارس وضعیت مناسبی ندارد.
داریوش نویدگویی از ناشران برتر کتاب در ایران و فارس سیستم توزیع کتاب را سنتی و نامناسب دانست و گفت: امروز کتاب در کنار دیگر کالاها و به شکل نامناسبی حمل و جابجا می‌شود، جایی در اداره پست وجود ندارد تا اگر بخواهیم به طور ویژه کتاب را حمل کنیم پذیرش شود.
ویضمن گلایه از این رویه، ادامه داد: در این سیستم توزیع کتاب با دیگر کالاها هیچ فرقی نمی‌کند.
یزدان پور، نویسنده پیشکسوت شیرازی نیز سیستم توزیع و فروش کتاب را چیزی شبیه «فاجعه» خواند و بیان کرد: ناشران امروز در رویه‌ای نادرست کتاب را منتشر می‌کنند و به دست نویسنده می‌دهند تا به هر شیوه‌ای که می‌تواند بفروشد.
وی گفت: در این زمینه ناشران به وظیفه خود که توزیع و فروش است عمل نمی‌کنند.
این نویسنده پیشکسوت با انتقاد از این رویه شکل گرفته، خواست تا ناشران به سبقه و وظیفه خود بازگردند.
بیشتر بخوانید:ناشران قم پیشتاز در نشر کتاب کودک و نوجوان
توجه به نویسندگان به عنوان عاملی انگیزه بخش
نویدگویی به عنوان ناشری که تجربه‌های بسیاری را در چند دهه فعالیت انتشاراتی خود پشت سرگذاشته معتقد است که مسئولان باید حریم و حرمت قلم را نگاه دارند و اهالی قلم را احترام کنند.
وی با گلایه از برخی بی توجهی ها به اهالی فرهنگ و ادب فارس، بیان کرد: سرمایه گذاری در بازار چاپ و نشر آسیب‌های اجتماعی را به شکل محسوسی کاهش می‌دهد، اما برخی بی توجهی‌ها و مشکلات بازار چاپ و نشر سبب شده تا نویسندگان رغبت خود را برای انتشار نوشته‌ای جدید از دست بدهند.
دنیای بی کتاب دنیایی تاریک خواهد بود و برای روشنی جامعه ایرانی به نور کتاب، مطالعه و آگاهی باید بیش از آنچه بوده همت گماشت.
