سر اصل مطلب رفتیم و تمامی کنجکاوی های پیش آمده را از یک اهل فن پرسیدیم. مسائل زیست‌محیطی و وضعیت پدیده‌ی «کاغذ سنگ» مواردی بودند که در گفت‌وگوهای قبلی با مهندس سلطانی و مهندس ملک نژاد از مدیران شرکت صنعت و تجارت گستر اطلس ایرانیان (در اینجا بخوانید) به آن ها پرداخته شده بود و اکنون صحبت ها فنی‌تر شد.
مهندس مهدی مسلمیان، کارشناس ارشد ماشین آلات صنعت چاپ و بسته بندی (عضو شورای فنی شرکت صنعت و تجارت گستر اطلس ایرانیان) طرف این مصاحبه‌ی ما بود و ما نیز از فرصت سو استفاده کردیم و تمامی سؤالاتی که گمان می‌کردیم برای شما هم مطرح‌شده باشد پرسیدیم و بهترین جواب‌های ممکن را اخذ کردیم.
ما با کیمیایی از سنگ‌ها آشنا شدیم! هر چه گفتیم و شنیدیم، مزیت و ویژگی و کیفیت برتر بود.
مهندس مسلمیان به عنوان سوال آغازین؛ آیا استفاده از کاغذ سنگ به دلیل چگالی بالا نسبت به سایر کاغذها تأثیر منفی در نحوه کنترل پروسه چاپ دارد؟
در ابتدا باید این سؤال کمی اصلاح شود که منظور شما از مقایسه کاغذ سنگ با سایر متریال‌های مورداستفاده در صنعت چاپ ازنظر چگالی چیست؟
در پاسخ و اصلاح این سؤال، جواب سؤال نهفته است. ما می دانیم که قطعاً مواد سخت‌تر با چگالی بیشتری نسبت به کاغذ سنگ در صنعت چاپ استفاده می‌شود که علاوه بر کیفیت بالای چاپ بر روی آن‌ها، از پرکاربردترین‌های صنایع چاپ، غذایی، دارویی و بهداشتی محسوب می‌شوند که ازاین‌دست می‌توان به آلومینیوم، بیلیستر و ورق‌های متالایز، صدفی و مانند این‌ها اشاره کرد. حتی وقتی‌که کاغذهای معمولی به‌صورت لمینیت شده بر روی دیگر کاغذها یا کاغذ سیلیکون قرار می‌گیرند بسیار ضخیم و سخت‌تر از کاغذ سنگ می‌شوند.
لذا این‌گونه می توان نتیجه گرفت که در دستگاه های چاپ موجود در این صنعت، سیستم تغذیه و کشش و سایر تنظیمات فشار سیلندرها به نحوی طراحی شده اند که بتوانند بنا بر نیاز، کنترل کامل و دقیقی بر روی پروسه چاپ اعمال کنند.
برای مثال اگر پروسه کنترل تنشن یا کشش (Tention) را در چاپ‌های رول بررسی کنیم خواهیم دید که ابزارها و سنسورهای «لودسل» که کشش را در ابتدا و انتهای پروسه چاپ کنترل می‌کنند بسیار دقیق و مقاوم بوده و تغییرات جزئی کشش را تشخیص داده و درروند کنترلی اعمال می کنند. در این روند صرف‌نظر از چگالی موضعی و وزن مخصوص متریال مورداستفاده می‌توان کشش را در نقطه موردنظر از رول، که توسط یک تار مو یا یک ورق صد میکرون آلومینیوم اعمال می‌شود، به‌طور دقیق محاسبه و اعمال کرد.
آیا ساختار مکانیکی کاغذ سنگ می‌تواند اثر نامطلوبی در قطعات مکانیکی طی پروسه چاپ ایجاد کند؟
نام کاغذ سنگ به‌طور ناخودآگاه این مورد را در ذهن ایجاد می‌کند که حتماً قطعات سنگ خورد شده و از الک‌های درشتی رد شده و توسط چسبی به هم چسبیده‌اند! باید عرض شود این تعبیر بسیار عامیانه و نادرست و غیر فنی است. من برای روشن شدن بحث مثالی می‌زنم؛ وقتی در تمام کتاب‌های مقدس، مبدأ انسان را خاک می‌دانند، باید این‌گونه تلقی شود که اگر انسان با چیزی برخورد کند آن شی خاکی می‌شود (!) و یا در برخورد انسان با آب، انسان گل می‌شود؟!
باید توجه داشت که کاغذ سنگ، نامی عامیانه است برای ارجاع این محصول به اصل و خواستگاه کلی آن. در اصل این کاغذ از ذرات بسیار میکروسکپی کربنات کلسیم و چندین ادتیو و رزین میکروسکپی تشکیل‌شده است که پس از تولید در انتها به‌قدری پیوسته شده و ساختار مکانیکی آن به دلیل چیدمان ظریف و یکنواخت است که دیگر چیزی از ماهیت سنگ در آن پیدا نمی‌کنید. برعکس، محصول جنسی لطیف دارد که فقط از سنگ؛ زمختی نام آن را یدک می‌کشد.
برای مثال اگر به‌جای کاغذ معمولی بگوییم کاغذ شاخ و برگ و ریشه درختان نباید این ذهنیت ایجاد شود که شاخ برگ درختان آسیبی به دستگاه‌های چاپ بزند!
در نهایت پاسخ شما این است که در کلیه ماشین‌آلات صنعتی که دستگاه‌های چاپ هم جزئی از آن‌ها هستند، وقتی نام صنعتی به خود می‌گیرند، طوری طراحی و ساخته می‌شوند که نسبت به تنش‌ها و عوامل مکانیکی مقاوم بوده و در سخت‌ترین شرایط تست و کالیبره می‌شوند تا بتوانند مقاومت قابل قبولی از خود در برابر انواع فرآیند چاپ و تولید ارائه دهند.
گمان می‌کنم در این مورد خاص، منظور شما در دستگاه‌های چاپ، برخورد مستقیم مکانیکی با رول‌های پرس چاپ باشد. باید در این مورد بگویم که آن‌ها نیز اغلب از جنس لاستیک‌های غیر سایشی بوده و در صورت آسیب‌دیدگی نیز می‌توان به‌صورت استهلاک دستگاه در نظر گرفته شود که در تمامی دستگاه‌ها تعریف‌شده و کاملاً بدیهی است. در نهایت تأکید می‌کنم که در صنعت چاپ متریال‌های بسیار خشن‌تر و ناسازگارتر از کاغذ سنگ وجود دارد که این مشکل با تکیه‌بر دانش اپراتوری و استفاده از دستگاه‌های مدرن و متریال‌های پایدار با کیفیت، به حداقل رسیده و تقریباً امروزه چاپ را بر روی تمام سطوح، سهل و امکان‌پذیر کرده است.
با این تفاسیر آیا می‌توان کاغذ سنگ را به‌عنوان جایگزینی برای کاغذهای معمولی در صنعت چاپ پیشنهاد داد؟
صرف‌نظر از مسائل زیست‌محیطی باید گفت نه‌تنها پیشنهاد بلکه می‌توان در بیشتر بخش‌های صنعت چاپ آن را به‌راحتی جایگزین کرد. در اینجا شما را ارجاع می‌دهم به بخش قبلی عرایضم در مورد اینکه نباید نام عامیانه «کاغذ سنگ» ابهامات فکری و غیر مهندسی در ذهن ایجاد کند.
افرادی که یک‌بار از این محصول استفاده کرده و آن را لمس کرده باشند می‌دانند برخلاف نام، از لطافت و نرمی خاصی برخوردار است که بدون شک هیچ متریالی در رقابت برای آن نمی‌توان در نظر گرفت. بنده به‌شخصه بسیاری از دوستان صاحب‌نظرم درزمینه‌ی چاپ را دیده‌ام که بعد از مواجهه با این کاغذ به وجد آمده و به مصرف‌کنندگان این کاغذ در صنعت چاپ تبدیل‌شده‌اند.
آیا استفاده از کاغذ سنگ در تمامی ماشین آلات چاپ امکان پذیر است؟
استفاده از کاغذ سنگ در تمامی ماشین‌آلات چاپ اعم از افست، لترپرس، فلکسو، روترگراور و حتی دیجیتال، با مرکب‌های مختص به آن ماشین‌ها قابل انجام است.
البته می‌بایستی به‌تناسب ماشین‌آلات چاپ پوشش‌های تکمیلی بر روی کاغذ صورت بپذیرد. به‌طور مثال جهت استفاده این نوع کاغذ در ماشین‌های چاپ دیجیتال نیاز به پوشش پرایمری خاص و در انواع ماشین‌آلات چاپ رول ممکن است گاهی نیاز به استفاده از سیستم کرونا بوده تا رنگ و یا جوهر بتواند بر روی سطح موردنظر جهت بالا بردن سرعت چاپ تثبیت شود.
اما در خصوص چاپ شیت نیازی به پوشش خاص نیست و با کمی تغییرات در تغذیه آب، تغذیه جوهر، میزان پودر خشک‌کن و همچنین لحاظ کردن رطوبت نسبی می‌توان طرح موردنظر را با سرعت پنج الی نُه هزار دور در ساعت به چاپ رساند و پس از یک ساعت در پوشش‌های رنگی کم و شش ساعت در پوشش‌های رنگی زیاد مابقی فرآیند تکمیلی را بر روی کاغذ سنگ انجام داد.
آیا چاپ روی کاغذ سنگ مزیت خاصی در مقایسه با کاغذهای معمولی دارد؟
همان‌طور که می‌دانید، کاغذ سنگ متشکل از کربنات کلسیم و پلی‌اتیلن بوده که این اجزا نسبت به کاربرد آن در صنعت چاپ، از سوی تولیدکنندگان در کاغذ سنگ به‌کاربرده می‌شود.
به‌طور مثال کاغذ سنگ در گریدهای مختلفی ازجمله دولایه (یک‌لایه پلی‌اتیلن و یک‌لایه کربنات کلسیم و پلی‌اتیلن) و سه لایه (یک‌لایه پلی‌اتیلن، یک‌لایه کربنات کلسیم و پلی‌اتیلن و یک‌لایه پلی‌اتیلن) تشکیل‌شده که وجود این لایه‌ها علاوه بر مزیت‌های چاپی که به آن اشاره خواهد شد، باعث می‌شود که کاغذ سنگ جایگزینی مناسب برای فیلم‌هایPE ،PP و PVC در نظر گرفته شود.
وجود کربنات کلسیم موجب یکنواختی سطح کاغذ شده و عدم استفاده از رنگ‌های مصنوعی در فرآیند تولید کاغذ باعث می‌شود که مرکب و یا جوهر با پوشش و وضوحی بهتر بر روی سطح کاغذ قرار گیرد.
به دلیل عدم بافت در کاغذ سنگ، خدمات تکمیلی به سهولت انجام‌شده و به دلیل وجود لایه پلی‌اتیلن به‌کاررفته که موجب انعطاف کاغذ سنگ شده، می‌توان روکش سلفون را برای این نوع کاغذ حذف نمود.
چرا کاغذ سنگ در مقایسه با کاغذهای معمولی گران‌تر است؟
در مطالب قبل باز جواب این سؤال به نحوه‌ای دیگر ذکرشده است. باید در ابتدا این‌چنین معرفی کرد که ماهیت کاغذ سنگ کاملاً با دیگر کاغذها متفاوت است.
این تفکر که بعضاً کارشناسان یا صاحب‌نظران و مصرف‌کنندگان محترم، کاغذ سنگ را بخواهند با کاغذهای معمولی خمیر چوب قیاس نمایند اساساً اشتباه است. چراکه تکنولوژی مورداستفاده در تولید کاغذ سنگ بسیار متفاوت و نوین بوده و پروسه‌ای به‌طورکلی متفاوت است.
در تولید این کاغذ از مواد و رزین‌های خاص و گران‌تری استفاده‌شده است به همین دلیل است که کاغذ سنگ در مقایسه با کاغذهای معمولی از مزایای بیشتری مانند خاصیت ضد آب و ضد چربی و در برابر کشش و پاره شدن از مقاومت بیشتری برخوردار است. همچنین باید توجه داشت که در استفاده از کاغذ سنگ می‌توان انواع کوتینگ‌های ضد آب و سلفون‌های لمینتی را در اکثر تولیدات حذف کرد که نتیجه این کار کاهش هزینه‌ی تولید برای مصرف‌کننده است.
به نقلی ساده‌تر بگویم، واسطه‌های چاپی اعم از کاغذهای کاهی، مکانیکال، تحریر، گلاسه و انواع مقواها و کاغذهای پایه سنگ، انواع متریال‌های پلیمری اعم از PP، PVC، PE و OPP و امثال این‌ها هرکدام جایگاه خود را در صنایع مختلف صنعت چاپ و بسته‌بندی دارا هستند و هر یک از این محصولات قیمتی متفاوتی دارند. تولیدکننده صنعت چاپ به‌خوبی می‌داند که انواع متریال‌های پلیمری نظیر OPP و PVC بسیار گران‌تر هستند و پروسه چاپ پذیری خاص خود را دارند.
کاغذ سنگ در صنایع مختلف و محصولات لمینتی چه جایگاهی دارد؟
در صنعت چاپ و بسته‌بندی به‌منظور ایجاد ویژگی‌ها و خواص جدید در کاغذ و مقوا و تنوع مصرف، فرآیندهای تکمیلی بسیاری انجام می‌پذیرد. از آن جمله می‌توان به فرآیند لمینیت اشاره کرد که عبارت است از بر روی‌هم فیکس نمودن دو یا چندلایه کاغذ یا مقوا به‌وسیله واسط شیمیایی، که پس از انجام این فرآیند به‌صورت یک محصول واحد و یکپـارچه دربیاید.
از ویژگی‌های جدید حاصـــله در این محصول می‌توان به مواردی همچون: استحکام، زیبایی، نفوذناپذیری در برابر نور، نفوذناپذیری در برابر رطوبت، بهداشتی بودن، فرآیند تکمیل پذیری محصول و قابلیت دوخت حرارتی اشاره کرد. همان‌طور که اطلاع دارید در این میان کاغذ سنگ ضمن دارا بودن خواص منحصربه‌فردی همچون ضد آب و ضد چربی بودن و نیز مقاومت بالا در مقابل پارگی تمام قابلیت‌های فوق را دارا است.
می‌دانیم که فرآیند لمینت کردن به روش‌های متعددی انجام می‌شود که معمول‌ترین و پرکاربردترین آن در صنعت چاپ، علی‌الخصوص بر روی کاغذ رول به دو صورت حلالی و غیر حلالی است.
در روش حلالی از رزین‌های متفاوت و هاردنر به‌عنوان واسط شیمیایی استفاده می‌شود که پس از ترکیب با یک حلال (برای مثال اتیل استات) در صنایعی که محصول نهایی نیاز به دوخت و سیل شدن در دمای بالایی را داشته و یا از کاغذ و یا مقوای حاصله برای بسته‌بندی مواد داغ استفاده می‌شود و پروسه لمینیت به‌صورت حلالی انجام می‌پذیرد.
در حالت غیر حلالی از دو جز ماده شیمیایی که در سرعت‌بالا و به نسبت متناسب ترکیب‌شده و سریعاً خشک می‌شوند و نیازی به دمای کوره ندارد استفاده می‌شود. در این روش دیگر نیازی به حلال نیست. در این حالت نیز کاغذ سنگ به دلیل نفوذناپذیری و سطح صاف، بستر بسیار مناسبی برای پوشش دهی حلال است.
ازاین‌رو با توجه به فرآیند انجام لمینیت و همچنین توجه به اقبال عمومی در جهت استفاده از کاغذ سنگ، تست‌های لازم با موفقیت در هر دو روش بر روی کاغذ سنگ در آزمایشگاه و بخش تحقیقات شرکت اطلس ایرانیان صورت گرفته که با توجه به نتایج فنی و کیفی دریافتی بر روی محصول نهایی، می‌توان ادعا کرد که کاغذ سنگ یکی از بهترین گزینه‌ها جهت فرآیند لمینیت به شمار می‌رود.
ممنون از وقتی‌که در اختیار ما قراردادید و اطلاع‌رسانی که به انجام رساندید. به‌عنوان سخن پایانی اگر مسئله‌ی قابل‌ذکری مدنظرتان است بفرمایید.
همچنین ممنون از شما. در خاتمه می خواهم به کارشناسان و مصرف کنندگان محترم کاغذ سنگ در صنایع مختلفی از صنعت نشر تا تبلیغات و حتی تولید ساک‌های دستی کاغذی، تا صنایع بزرگ‌تر نظیر صنعت لیبل (Labeling) و کارتن‌سازی صریح‌تر عرض کنم که کاغذ سنگ محصولی جدید با کاربرد و مزایای بسیار؛ نوعی متریال چاپی مابین کاغذهای چوب (انواع تحریر، گلاسه و مقواها) و متریال‌های پلیمری است.
با این تفاوت که قابلیت چاپ با تمام ماشین‌آلات چاپ افست معمولی، فلکسو، گراور و لترپرس‌ها را دارا است. مورد اخیر یک مزیت قابل‌توجه است، درصورتی‌که می‌دانیم برای استفاده از متریال‌های پلیمری از تکنولوژی‌های چاپ و مرکب‌های گران‌تری می‌بایست استفاده کرد.
به امید روزی که این محصول بتواند جایگزین فراگیر و مناسبی برای انواع محصولات صنعت بزرگ چاپ در کشور عزیزمان شود.
منتشر شده در شماره ۱۷۶ نشریه چاپ و نشر – آذر ماه ۱۳۹۷
